آزمون واشنگتن روی تهران: تلاش برای تبدیل اختلال به پیشرفت

نویسنده: فردریک کِمپه

دیپلماسی ایرانی: دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا در انتخابات میان دوره نشان داد که در زمینه سیاست خارجی، تمایل دارد به مسائل حساسی بپردازد که روسای جمهوری پیش از او از آنها اجتناب با به بعد موکول می کردند. تاکتیک های او ممکن است ظرافت دیپلماتیک نداشته باشند (که عمدتا عمدی است) و می توانند شرکای آمریکا را خشمگین کنند، اما هیچ شکی نیست که سعی دارد میراث خود را بر فهرست عجیبی از مشکلات دیرینه بنا کند. عدم تمایل متحدان آمریکا در ناتو به متحمل شدن سهم قابل قبولی از هزینه های دفاعی، اقدامات غیرمنصفانه چین در زمینه تجارت، نقض معاهده موشکی توسط روسیه، تسلیحات هسته ای کره شمالی و رفتارهای خطرناک ایران در خاورمیانه از جمله موارد موجود در این فهرست هستند.

اما از همه این مسائل ایران جالب توجه تر است چون این سوال را پیش می آورد که آیا ترامپ خواهد توانست عزم خود را در رویکردی مختل کننده به یک نتیجه استراتژیک و ماندگار برساند یا خیر. در حقیقت مساله ایران می‌ تواند مهمترین چالش سیاست خارجی دولت ترامپ در دو سال آینده باشد. بیشتر مقامات دولت ترامپ بر اهمیت رسیدگی به مساله ایران توافق نظر دارند. مایک پومپئو، وزیر امور خارجه، جیمز ماتیس، وزیر دفاع و جان بولتون، مشاور امنیت ملی اگرچه در مورد تاکتیک و یا دستاوردهای نهایی بازی با رئیس جمهوری اختلاف نظر دارند، اما همگی درباره اولویت این مساله با یکدیگر موافق هستند.

دولت آمریکا یک کمپین جامع و سه جانبه «اعمال فشار حداکثری» را برای ترغیب ایران به تغییر رفتار آغاز و مسئولیت پیشبرد آن را هم به برایان هوک، نماینده ویژه ایالات متحده در امور ایران واگذار کرده است. به گفته  یکی از مقامات ارشد ایالات متحده، این رویکرد افزایش تعامل های دیپلماتیک برای جلب حمایت بیشتر بین المللی از تحریم ها علیه ایران را با هدف بازدارنگی ایران از استفاده از منابع مالی گسترده تر، برنامه موشکی و برنامه تسلیحاتی برای افزایش نفوذ منطقه ای، شامل می شود. 

در بهترین حالت ممکن، مقامات دولت ترامپ موفق خواهند شد ایران را به بازگشت مجدد به میز مذاکره برای تقویت و توسعه برجام وادار خواهد کرد. البته بهتر این بود که آمریکا اصلا از توافق هسته ای حاصل شده در دولت باراک اوباما خارج نمی شد، چراکه در هر تلاشی برای ترغیب ایران به تغییر رفتار به همکاری تمام و کمال همه متحدان آمریکا نیاز است؛ اما کار از کار گذشته است.

ترامپ به دنبال یک توافق هسته ای است که محدودیت زمانی نداشته باشد و همه جوانب روابط دوجانبه و احتمالا انگیزه های اقتصادی و تضامین امنیتی به ایران را در ازای خروج نیروهای این کشور از سوریه و خودداری ایران از اعمال نفوذ در خارج از مرزهای این کشور شامل شود. اما می‌ توان گفت که به احتمال خیلی زیاد ایالات متحده در بازگرداندن ایران به میز مذاکره شکست می خورد. حتی این احتمال وجود دارد که ایران به فشارهای آمریکا با اقدامات نظامی شدیدتر پاسخ دهد یا حتی در جهت دستیابی به تسلیحات هسته ای گام بردارد. اگرچه لازم به ذکر است که به رغم فشارهای آمریکا ایران هنوز از توافق هسته ای خارج نشده و به همین دلیل هم توانسته است حمایت اروپایی ها را به دست آورد.

تا اینجای کار، رئیس جمهوری ترامپ که خود را «توافق کننده» می خواند، تقریبا هیچ دستاورد قابل توجهی در سیاست خارجی نداشته است، البته می توان شرایط بازنگری در توافقنامه تجارت آزاد آمریکای شمالی (نفتا) با مکزیک و کانادا را یک استثنا دانست. منتقدان او می گویند که علت این است که رویکرد مختل کننده او هیچ استراتژی منسجم یا برنامه ای برای پیروی را شامل نمی شود. استدلال مدافعان او هم این است که او روشی غیر متعارف دارد و متفاوت از روسای جمهوری پیشین عمل می کند. عمدتا روسای جمهور در دو سال اول فعالیت در حال حل و فصل مسائل هستند و دو سال دوم زمان دستیابی به توافق ها و نتیجه بخشی سیاست های خارجی در حال اجراست.

موفقیت جمهوری خواهان در دستیابی به اکثریت در سنا در انتخابات میان دوره و به طور همزمان دست یافتن دموکرات ها به اکثریت در مجلس نمایندگان به معنای پیچیده شدن شرایط سیاسی داخلی ایالات متحده است و تاریخ نشان داده که در چنین شرایطی روسای جمهوری برای جلب توجه بیشتر روی مسائل خارجی تمرکز می کنند. این میان، مساله ایران بسیار جالب توجه است چون اهمیت زیادی برای آمریکا دارد. اما درگیری های واشنگتن با تهران می تواند برای سال های طولانی و بدون هیچ نتیجه خاصی ادامه یابد.

با این حال، برای ایران بهتر است که عزم دولت ترامپ را برای نابودی «دشمن شماره یک» دست کم نگیرد. ایران تاکنون منتظر نتایج انتخابات میان دوره ای بود، اما می توان گفت که ترامپ به طور نسبی در این انتخابات پیروز شده است. با این حال، آمریکا همچنان برای تاثیرگذاری بر ایران به متحدان اروپایی نیاز دارد و در حال حاضر ایران توانسته آنها را طرف خود نگه دارد.

منبع: شورای آتلانتیک / مترجم: طلا تسلیمی