خاشقجی، پیامدهای جهانی ودغدغه های واقعی ترامپ

نویسنده: اکبر قاسمی، سفیر پیشین ایران دراوکراین ورئیس اسبق دفترحفاظت منافع ایران در مصر

دیپلماسی ایرانی: قتل فجیع  قاشقچی در سرکنسولگری سعودی دراستانبول  وهمزمانی چند رخداد، ترامپ را دریک شرایط، کاملا معکوس همچون بازیکنان یک تیم  بازنده ای که در دقیقه اخر بازی ودقیقا دروقت اضافه  بازی ، یک گل به خودی، اعصاب وروان همه متحدین ترامپ رابنفع حمایت ازارزشهای حقوق بشری و مظلومیت  قتل یک خبرنگارمنتقد  سعودی ،هدایت نموده است .

-دراین میان قتل قاشقچی، چندین  موج سنگین و طوفانی غیر قابل کنترل همچون ابری بهاره ،راباتراکمی از زایشهای جدید رادرداخل خودبوجوداورده و زمینه های جدیدی ازتحولات غیرقابل پیش بینی راایجاد نموده است وخودمسبب امواج چندگانه شده است .

مادراینجااثار وپیامدهای این امواج را مورد بررسی و واکاوی قرار می دهیم :

موج اول  

انعکاس اثار ناشی ازفرایند پروسه تحقیقات جنایی اززوایای پنهان و ابعاد نامرئی جنایت هولناکی که مراحل شکل گیری طبییعی پروسه  تحقیقات و  اجزای ان وقرائن وادله های مندرج در این پرونده ،انرژیهای تخریبی فراوانی  را علیه پنهانکاری و رسوائیهای  جدیدموجوددر لایه های مقاصد  شوم  توطئه گران این فاجعه شنیع رابطور روزانه  متبلور می نماید .

موج دوم 

شخصیت  قاشقچی بعنوان یک ستون نویس  رسانه ای وبسیار تاثیرگذار در  روزنامه واشنگتن پست واثار گسترده ای که  قتل فجیع  او درداخل محافل  تصمیم ساز وحقوق بشری امریکا  وغرب بهمراه داشته است  وبخصوص انتشار جزئیات  متعددی از نحوه قتل شنیع قاشقچی نیزبگونه ای که گواه یک رویکرد متعمدانه ازسوی تیم محمدسلمان  بوده است ،انهم بانشر تدریجی ومتوالی ابعاد کشف پروسه تحقیقات ،همچون بمب های هیدروژنیک ،پس لرزه های بسیار سنگین تری  رادرعرصه جهانی و افکارعمومی جهان را همچون زلزله های با چندین ریشتری  سنگین تر راخلق می نماید .

موج سوم 

بروز رخداد در مکانی بسیار حساس  که ازمصونیت دیپلماتیک  برخوردار بوده وبویژه نوعی  از جنایت سازمان یافته ومنحصربفرد توسط یک دولتمردی سرکش وبی محابا علیه امنیت کشور دیگری بطور کاملا فاحش وگستاخانه ای حاکمیت انراموردهدف قرارداده است که بطور روشن  درتاریخ چندین دهه مناسبات کشورها این نوع جنایت بی نظیر وسابقه دومی نداشته است وبشدت مناسبات بین المللی وفیمابین  کشورها را متاثر و شکننده ساخته است.

موج چهارم 

-دراستانه انتخابات میاندوره ای کنگره امریکادر۶ نوامبر  ،اثار ویرانگر حقوق بشری ان بشدت توازنات و  معادلات داخلی وخارجی امریکا را متاثر ساخته و هردوحزب جمهوریخواه ودمکرات رادربرابر این اقدام هولناک ،منسجم تر ودچار وحدت رویه ساخته وعملا ترامپ که درمرحله اول بگونه ناشیانه در صدد تبرئه جانی و قاتل و عوامل اجرایی برامده بودواحساس می کردبتواند انرا باتوصیف نمودن بعنوان یک عمل خودسرانه ،ابعاد انرا کنترل ونهایتا انرا منجمدوازدستور کار خارج سازد ولیکن بعلت ظرفیتهای متنوع وحساسیت امیزی که این رخداد چندوجهی بوجود اورده است ،عملا ترامپ را درشرایطی کاملالغزنده قرارداده و بهیچ نحو اقدامات مدیریتی مرحله اول که با نوعی گفتمان تبرئه سازی مسئولین سعودی مواجه بود و ظرف ۴۸ ساعت راهبردخودرامجبور شد ،تغییر داده و باتحدید دامنه تحقیقات واعلام مسئولیت موضوع توسط متصدیان ان ،درصددسیاست پیشی گرفتن تعیین ضرب العجل وبیان حقایق با فرصت ۷۲ ساعته دادن به پادشاهی سلمان ازطریق پمپئو ،بسرعت خودرااز عوارض همنوازی ان  باخانواده  سلمان ،جداساخته تا گرفتارپیامدهای شکننده ان نگردد. 

موج پنجم

موج ویرانگری دیگری که ناشی از خاستگاه وپیامدهای جبری وشکننده  این رخدادکه بطور ناگهانی درداخل خانواده سعودی ببار اورده است وملک سلمان را درشرایط شدیدا تنگنای برای  جابجایی ناخواسته ناشی ازاین زلزله توام باطوفان  سهمگین رابوجوداورده است که بعلت فروپاشی های ناهنجار قبلی  ناشی ازبهم ریختگی  ساختارهای سنتی  و فراهم نبودن زمینه های جدید  وساختارهای جایگزین مطلوب  ،ملک سلمان رابین انتخاب های سخت ودشوار  ،دچارنوعی دودلی توام بانگرانی مفرط ساخته است .

گزینه های دشوار فراروی ترامپ:

-ترامپ درپرتو فقدان مشاورینی حاذق وعاقل ونبود  درایت های مناسب  و کارویژه های پخته سیاسی ، شرایط کاملا  متزلزل و لغزنده ای را درخصوص  گزینه های  فراروی  خود  داشته و دست هایش برای انتخاب مناسب  بین گزینه های  بدازبدتر نیز بصورت کاملا شکننده ای بسته است،ترامپ سه گزینه سخت ودشواربشرح زیردارد :

گزینه یک  

رویکرد تسریع دادن به بستن پرونده  بحران قتل هولناک  قاشقچی که این امر بااعلام اتمام نتایج تحقیقات ازسوی ترکیه و پذیرش مسئولیت ان توسط سعودی می تواندشکل گیردکه بعلت  خلاء شدیدتکنیکی، قابل رویت نیست.

گزینه دو

خاستگاه ترامپ مبتنی برنوعی پذیرش مسئولیت  قتل‌توسط بخشی ازدولتمردان سعودی بعلت ایجاد سطحی ازاصطحکاک بین خانواده سلمان و مغایرت با منافع ولابیگری نتانیاهو ،احتمالا بطورشکلی اجرا شود ولیکن بطور واقعی عینیت نخواهد یافت.

گزینه سوم 

ترامپ بمنظور کسب نتایج بهتردرانتخابات میاندوره ای ۶ نوامبر  ناگزیز برحفظ همراهی جمهوریخواهان و دمکراتها ودفاع برجسته و متابعت از احترام به ارزشهای حقوق بشری و اعمال قدرت ازطریق بازروهای نفوذخود درحاکمیت سعودی بوده و با ایجاد یک نوع تغییرواصلاحات جزئی در مجموعه خاندان سلمان که  با جانمایی عناصر جدید  شکل می گیرد   ،بدین وسیله خودراازنتایج یک شکست برهاند 
نتیجه گیری :
-بنظرمیرسد گزینه دوم درمرحله فعلی دردستور کارترامپ  قراردارد واز عصر جمعه ۲۷ مهرماه  که عربستان مسئولیت کلی قتل قاشچقی رادرسرکنسولگری خوددراستانبول پذیرفته است ،این امر وجریان خبری ،موجب شد همچنان ازدوسوی متفاوت بشدت دردستورکار رسانه ها ومحافل حقوق بشری جهان بطورفعالی تعقیب و ادامه یابد.

-  ازیک سو همچنان سئوالات کشورهاومحافل حقوق بشری، نسبت به تناقضات وابهامات قتل بگونه بارز تری  درخصوص ابعاد مختلف قتل قاشقچی  افزایش یافته است.

-ازدیگرسوهمچنین کشور پذیرنده قاشقچی یعنی  ترکیه نیز نارضایتی خودرابا اصراربرادامه پیگیری بطورجدی وتاکیدبر ادامه پروسه تحقیقات و اینکه نسبت به قتل با اراده لازم ، پاسخگو خواهد بود وپروسه تحقیق را بطور جدی ترتا رسیدن به نتیجه  تحقیقات کامل  وکشف حقایق بیشتر پرونده ازجمله کشف جسد قاشقچی استمرار داده وهمچنین بگونه ای نارضایتی ضمنی خودرااز رفتارعربستان رانیزاعلام  داشته است.

-بنظرمی رسد ادامه موج سنگین فشار برترامپ شرایط رابگونه ای پیش خواهد برد که اداره اورا مجبور خواهدساخت  تا دراستانه انتخابات میاندوره ای کنگره  ۶ نوامبربا ملحوظ نمودن ابعاد واثار بوجودامده ناشی ازاین قتل هولناک درعرصه داخلی امریکا وبین المللی ،عملا بگونه ای باتطبییق مفاد مندرج درگزینه سوم خودرااز اثار مخرب این پرونده خلاصی سازد.

-دراین میان نقش محافل حقوق بشری ورسانه های امریکادرقالب حمایت از قانون مگنیتسکی  واروپادرچهارچوب دفاع ازکنوانسیون کنسولی ۱۹۶۳،وترکیه درچهارچوب صیانت ازامنیت وحاکمیت خود  وقطر درپرتو منازعه کهنه خودباریاض همچنان در حال  افشان سازی این پرونده ، بعنوان پیشقراول تحولات این جریان  ،اقدامات کم سابقه ای رادردستورکار خودداشته  و اثار وپیامدهای ان درعرصه جهانی  نیز غیر قابل اغماض  است.