رابطه ناگسستنی ایران و چین با وجود تحریم ها

نویسنده: بهاره سلطان پور، عضو تحریریه دیپلماسی ایرانی

دیپلماسی ایرانی: تحریم های بین المللی بر ایران، روی سیاست خارجی  این کشور  هم تاثیرگذاشته است. با وجود تحریم ها ممکن است روابط ایران با متحدین تجاری، اقتصادی و سیاسی خود تا حدودی به گرمی گذشته نباشد. تحریم نفتی ایران از سوی دولت آمریکا که قرار است از 5 نوامبر آغاز شود،‌ به این مشکلات دامن زده است. چین و هند و کره جنوبی سه کشور اصلی وارد کننده نفت ایران هستند که امریکا روی این سه کشور به دلیل منافع خود بیشترین  نظر را دارد. چین امروزه به عنوان کشوری شناخته می شود که با سیاست های دولت آمریکا به طور جدی مخالف است. از زمانی که دولت آمریکا روی محصولات چینی تعرفه های سنگینی اعمال کرده است،‌ چینی ها هم روی محصولات آمریکایی اقدام مشترکی را انجام داده اند. این واکنش ها شاید نزدیک تر شدن چینی ها به ایران را موجب شود. اقتصاد ایران وابسته به نفت است پس ممکن است بعد از تحریم نفتی امریکا تا حدودی دچار رکود شود اما، درزمان دولت اوباما هم که ایران تحریم نفتی بود، توانست از طریق دور زدن تحریم ها ‌با شرکای خود ارتباط برقرار کند. 

در این رابطه کِتان مِهتا در سایت موسسه تحقیقاتی آبزرور می نویسد: «یکی از عواقب ناخواسته خروج آمریکا از توافق هسته ای ایران حرکت چین به سمت تعامل بیشتر با ایران خواهد بود. چین یکی از امضاکنندگان برجام است و در سال 2017 مبلغ 1.5 میلیون یوآنی در اختیار آژانس بین المللی انرژی اتمی گذاشت تا برای نظارت بر تعهد ایران به اجرای برجام از آن استفاده شود که این مساله خود از حمایت سیاسی چین از برجام حکایت دارد؛ پکن همواره بر لزوم تعهد همه طرفین به مفاد توافق هسته ای تاکید کرده است. همچنین شی جین پینگ، رئیس جمهوری چین اولین رهبر خارجی بود که پس از اجرای برجام در ژانویه 2016، به ایران سفر کرد.»

وی در ادامه می افزاید: «اگرچه احتمال دارد که تحریم های اقتصادی آمریکا بر سرمایه گذاری های چین در ایران تاثیر بگذارد، اما در عین حال ایران را ترغیب می کند به دنبال گزینه های جایگزین برای حرکت موتور رشد اقتصادی خود باشد. در چشم انداز بلند مدت، با وجود اختلال های احتمالی چین همچنان در اقتصاد ایران نقش خواهد داشت و انگیزه اش هم اهمیت جغرافیایی ایران، بازار رو به رشد و منابع گسترده انرژی این کشور است.»

آنجلی ریوال و نجمه بزرگمهر هم در رابطه با تحریم نفتی ایران از سوی دولت آمریکا در فایننشال تایمز می نویسند: «دولت دونالد ترامپ که به دنبال افزایش فشارها علیه ایران است، با واردکنندگان نفت خام همچون هند، چین و ژاپن لابی کرده است تا خرید نفت خامشان از ایران را کاهش دهند. اما در عین حال واشنگتن حاضر شده درباره کشورهایی که برای به صفر رساند سطح واردات نفتی از ایران تا پیش از ماه نوامبر مشکلاتی دارند، استثنا قائل شود.»

آنها در ادامه می افزایند: «تحلیلگران ایرانی و دیپلمات های غربی می گویند چین که خود بر سر تعرفه های وارداتی آمریکا با این کشور درگیر است، می تواند نقشی تعیین کننده در کمک به تهران و کاهش فشار اقتصادی این کشور بعد از آغاز تحریم ها علیه صنعت انرژی در ماه نوامبر داشته باشد.»

آنها سپس به تحلیل یک تحلیلگر اقتصادی ایرانی اشاره می کنند و می نویسند: «اگر چین نفت ایران را خریداری کند می توانیم در مقابل آمریکا مقاومت کنیم. چین تنها کشوری است که می تواند به آمریکا پاسخ منفی بدهد. اما تنها ایران نیست که نگران تاثیرات تحریم هاست؛ این تحریم ها برای کشورهای مصرف کننده نیز مشکلاتی به همراه خواهند داشت. در زمان اعمال تحریم ها از سوی دولت اوباما، خریداران آسیایی همچنان امکان واردات نفت اما در مقادیر کمتر را از ایران داشتند.»

گرچه حدود چند ماه است که سفارت ایران در پکن همچنان بدون سفیر مانده است، اما می توان به طور جدی گفت سطح روابط تهران – پکن آن قدر قوی است که با این تغییرات همچنان ادامه خواهد داشت. چین و ایران به دلیل منافع دوجانبه و مسائل سیاسی که در سطح جهان وجود دارد همیشه به عنوان متحد هم بوده اند. در زمان تحریم ها ایران نیز جز اعتماد به چین و روی آوردن به بازار های این کشور کار دیگری نمی توانست انجام دهد. 

از سوی دیگر بازارهای ایران برای چین بسیار سود آور هستند. اگر واردات و صادرات نفتی ایران با چین به دلیل تحریم ها با تنش رو به رو شود می توان محصولات دیگری را جایگزین نفت کرد. محصولاتی که چین به آنها وابسته است و ایران در برابر تولید آنها باید هزینه کمی را پرداخت کند، مثل تجهیزات پزشکی، سنگ های معدنی، پلاستیک، دانه های روغنی و میوه جات که هزینه تولید آنها در ایران بسیار ارزان تر از چین تمام می شود. پس به طور حتم می توان گفت روابط چین و ایران ممکن است در بازه زمانی کم رنگ شود اما هیچ وقت با پیچیده ترین مشکلات بین المللی هم از بین نخواهد رفت.