دفاعیه ایران در لاهه محور سخنان روحانی در جواب به ترامپ باشد

گفت وگو از عبدالرحمن فتح الهی، عضو تحریریه دیپلماسی ایرانی 

دیپلماسی ایرانی – ایالات متحده عنوان کرده بود که از ریاست دوره‌ای خود بر شورای امنیت سازمان ملل متحد برای برگزاری نشستی درباره ایران استفاده خواهد کرد. در این راستا مقرر شد این نشست ۲۶ سپتامبر (۴ مهر ماه) با محوریت ایران برگزار شود. همین خبر کافی بود که حضور یا عدم حضور روحانی در نشست 4 مهر ماه به کانون بسیاری از تحلیل های مثبت و منفی بدل شود. هر چند که روزنامه نیویورک تایمز چهارشنبه هفته گذشته عنوان داشت کاخ سفید دستور کار جلسه‌ 26 سپتامبر شورای امنیت به ریاست دونالد ترامپ، که قرار بود صرفا بر موضوع ایران تمرکز داشته باشد را تغییر داده و آن را گسترده‌تر کرده است. اما این خبر در صورت صحت باز از میزان حساسیت حضور روحانی در این نشست کم نمی کند. به دلیل اهمیت این مساله دیپلماسی ایرانی بررسی و تحلیل این موضوع را در گفت وگویی با سیدعلی خرم، سفیر و نماینده دائم اسبق جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل متحد در ژنو، سفیر اسبق جمهوری اسلامی ایران در جمهوری خلق چین و لیبی و نماینده ویژه اسبق رئیس جمهور نزد رؤسای جمهور سنگال، گینه و گامبیا در کمیته صلح سازمان کنفرانس اسلامی در میان گذاشته است که در ادامه می خوانید: 

در خصوص نشست 4 مهرماه سران کشورها در شورای امنیت و حضور و عدم حضور روحانی دلایل و بحث های فراوانی شده است. ارزیابی شما در باره این مساله چیست؛ آیا می توان دلیلی برای حضور روحانی در این نشست پیدا کرد و یا عدم حضورش می تواند بیشتر مثمر ثمر واقع شود؟

نشست 4 مهرماه سران کشورها در شورای امنیت، مساله ای است که چند برداشت را می توان از دل آن بیرون کشید؛ اول این که این نشست می تواند در راستای تمامی شوهای سیاسی ترامپ و هیلی برای بهره برداری از ایران هراسی برای اجماع جهانی علیه تهران مورد استفاده قرار بگیرد که به نظر کاخ سفید به دنبال این برنامه برای آن روز است. در این خصوص من معتقدم این شوی سیاسی که ترامپ در 4 مهرماه به دنبال اجرای آن است، برنامه ای برای انتخابات کنگره آمریکا در خصوص پیروزی جمهوری خواهان است. البته این شوی سیاسی و به زعم ترامپ، برگ برنده واشنگتن می تواند به عامل باخت دیپلماتیک او بدل شود؛ این مساله بستگی به دید و نگاه تهران در این خصوص دارد. لذا نشست 4 مهرماه از آن دست مسائل دیپلماتیک است که کنترل آن می تواند در دست ما باشد. لذا در پس تمامی اظهار نظرهای کارشناسان موافق و مخالف، باید این مساله را عنوان کرد مادامی که ما نتوانیم این شرایط را به درستی تحلیل کنیم، نمی توانیم تصمیم درستی در این رابطه اتخاذ کنیم. ما باید بدانیم از دل نشست 4 مهر ماه به دنبال تحقق چه هدف یا اهدافی هستیم؟ از همه مهتر با چه راهکاری به دنبال کسب این اهدافیم؟ 

اما نشست 4 مهرماه که یقینا به همان شو از شوهای ترامپ و هیلی که شما به آن اشاره کردید بدل خواهد شد، در این صورت هجمه و اتهاماتی که علیه تهران در این نشست مطرح خواهد شد، تحت کنترل ایران خواهد بود؟

سوالات، اتهامات و احتمالا برخی توهین ها از جانب ترامپ که به احتمال فراوان در این نشست مطرح خواهد شد، تحت کنترل ایران نیست؛ اما این بدان معنا نیست که نتوان نشست شورای امنیت را تحت کنترل خود درآود. حتی با وجود آن که ترامپ ریاست این نشست را بر عهده خواهد داشت. پس بر عکس بسیاری از مخالفین حضور روحانی در این نشست که آن را فرصتی برای عرض اندام آمریکا می دانند، من معتقدم که اگر با یک برنامه ریزی درست این نشست را پیش ببریم، می تواند به برگ برنده ایران بدل شود.

تمایز و یا اهمیت این نشست برای تهران در چه پارامترهایی خلاصه می شود؟

نقطه تمایز نشست 4 مهر با دیگر نشست ها جهانی این است که پیشتر ترامپ، نیکی هیلی و یا پمپئو در مجامع جهانی به بهانه های واهی و اتهامات دروغ، ایران را یک طرفه محکوم می کردند، بدون این که پاسخی دریافت کنند. اما در این نشست تهران می تواند پاسخ تک تک اتهامات ترامپ را با منطق و دلیل بدهد. مضافا این که چون این نشست از برد رسانه بسیار بیشتری برخوردار است، می تواند اهرم ایران را در محکومیت ایران بیشتر و بیشتر کند. اینجا است که ترامپ در جایگاه رئیس جمهوری آمریکا و رئیس نشست 4 مهرماه که به خیال خود می تواند این نشست را به اجماعی علیه ایران بدل کند، به محلی برای نابودی اعتبار خودش تبدیل می شود. به خصوص که اکثریت جامعه جهانی و اعضای شورای امنیت به ویژه اعضای دائم، حتی پاریس و لندن نیز چندان دل خوشی از سیاست ها و برنامه های ترامپ ندارند. روسیه و چین که به طریق اولی؛ مساله مهمتر این است که دست ایران هنوز برای جامعه جهانی باز نشده است، در صورتی که حرف ها و اتهامات آمریکا که با تحریک و برنامه ریاض و تل آویو انجام می گیرد، بارها و بارها از زبان نیکی هیلی در مجمع عمومی شنیده شده است و آنها دیگر چیز جدیدی برای گفتن ندارند. همان اتهامات واهی در خصوص توان موشکی و دفاعی کشور، برنامه نفوذ تهران در یمن، سوریه، لبنان، عراق و دیگر کشورها و از این دست موارد که همه آنها تکراری و نخ نما هستند. اگر این سخنان اعتباری داشت، همان زمان که در نشست شورای امنیت مطرح بود، می توانست به اهرم فشار آمریکا بر ایران بدل شود. در این رابطه آقای لاوروف، وزیر امورخارجه روسیه عنوان کردند که من در نشست سران شورای امنیت سازمان ملل به نمایندگی از روسیه به جای آقای پوتین حضور خواهم یافت، هرچند که معتقدم ترامپ چیز جدیدی برای گفتن ندارد. اینجا دست ایران هنوز به صورت کامل رو نشده است. روحانی با یک سخنرانی درست و منطقی و نیز مطرح کردن ادله معتبر می تواند تمام اتهامات واشنگتن را در همان خاک آمریکا بی ارزش کند. 

استدلال های روحانی برای این مهم می تواند در چه مواضعی خلاصه شود؟

به سوال مهمی اشاره کردید. در این خصوص دو نکته بسیار مهم وجود دارد که هم روحانی و هم آقای ظریف باید مد نظر داشته باشند؛ اول این که از هر گونه اظهارنظر انقلابی که صرفا مصرف داخلی دارد به طور جد پرهیز کنند. این دست از شعارگویی ها اگر در داخل کشور مطرح و عنوان شود، اشکالی ندارد، اما کلی گویی و شعار بافی در مجمع عمومی و به خصوص نشست شورای امنیت تنها و تنها ورق را به نفع ترامپ برمی گرداند. دوم این که باید همان محورهایی که ایران در دیوان بین المللی دادگستری لاهه مطرح کرد را به عنوان متن سخنان روحانی در شورای امنیت البته با قدری ویرایش مبنای دفاع قرار دهد. در آن متن دفاعیه، ایران به شکلی شفاف، مستند و آکنده از دلیل و مدرک  تمامی اتهامات و تاثیرات سوء اقدامات ترامپ را در خروج از توافق هسته ای برای جامعه جهانی بیان کرد. این مساله باید محور کلام روحانی در 4 مهر ماه باشد، نه شعار، تاکید دارم نه شعار. پس آقای رئیس جمهور در نشست شورای امنیت، به شرطی حضور یابد که به گونه ای سخن بگوید که طرف این سخنان خشنود کردن برخی در داخل نباشد. مساله ای که متاسفانه در این سال ها به صورت مکرر اتفاق افتاده است و ما فرصت های درخشانی را با همین ادبیات از دست داده ایم. مظلومیت و به حق بودن ایران با شعار در منطق جهانی ثابت نمی شود، بلکه با ادله و ادبیات شفاف و به دور از کلی گویی تجلی پیدا می کند. از این زاویه باید روحانی از شعار پرهیز کند. این یک پیشنهاد و درخواست از دولت است به عنوان کسی که سال ها در عرصه دیپلماسی کشور حضور داشته است.    

اما بر خلاف باور شما اکنون نشست 4 مهرماه بر اساس برخی گفته ها و اخبار به محل اختلاف دستگاه سیاست خارجی و نهاد ریاست جمهوری بدل شده است؛ تحلیل شما در این خصوص چیست؟ 

من معتقدم این دست از اخبار در صورت عدم تحقق هم می تواند به عنوان سم و افت جدی در موفقیت برنامه های ایران برای نشست 4 مهر ماه بدل شود. اخبار و گفته ها در خصوص اختلاف نظر روحانی و ظریف تنها و تنها می تواند بار مشکلات را بیشتر کند. مساله آن قدر پیچیده و دشوار نیست که این همه حرف و حدیث و تحلیل بخواهد؛ ما چرا باید ترس و یا تردید برای عدم حضور داشته باشیم؟! ما که از هیچ یک از برنامه های خود برای منافع ملی خود پا پس نمی کشیم، باید با این نگاه مساله را ارزیابی کنیم. البته باید این نکته را هم یاد آورد شد که هر مقام و مسئولی در کشور باید حدود خود را بشناسد. رئیس جمهور، رئیس جمهوری است و وزیر امورخارجه هم، وزیر دولت. نه ظریف باید از حد خود پا فراتر بگذارد و نه روحانی هم بدون نظر کابینه نظری را اعمال کند. هر چند تا کنون روابط آقای ظریف و روحانی روابط مثبت و سازنده ای بوده و هر دو به خصوص در مسائل دیپلماتیک مشاوره هایی را برای همدیگر داشته اند. تا کنون هم آقای ظریف بدون مشورت با روحانی کاری نکرده است. مطمئن باشید اگر موفقیتی در میدان دیپلماسی  توسط دستگاه سیاست خارجی برای کشور به دست آید، نقطه مثبتی در کارنامه دولت روحانی است؛ همان طور که اگر روحانی در نشست 4 مهر ماه بتواند به اهداف خود دست پیدا کند، می تواند میدان عمل دیپلماتیک بیشتری را برای ظریف ایجاد کند. مضافا این که در عرف دیپلماتیک اگر به جای روحانی، آقای دکتر ظریف در جایگاه وزیر امور خارجه کشورمان در نشست 4 مهر ماه حضور پیدا کند، نمی تواند در مقابل اتهامات واهی ترامپ پاسخی را مطرح کند و تنها باید سکوت پیشه کند؛ در صورتی که تنها سران دو کشور حق پاسخ گویی به همدیگر را دارند. یعنی روحانی می تواند جواب یاوه های ترامپ را در نشست 4 مهر ماه بدهد، نه ظریف. من معتقدم تمامی این حواشی که اخیرا برای ظریف و روحانی پیش آمده همان بهره برداری برای تخریب دولت است؛ پیشتر مساله اختلاف نظر روحانی با جهانگیری مطرح شد، بعد هم نوبت واعظی، نوبخت و دیگر اعضای کابینه رسید تا اکنون که در آستانه این نشست مساله اختلاف نظر روحانی و ظریف را پیش کشده اند. یقین بدانید این اخبار حتی در صورت عدم صحت باز کار خود را می کند. چرا که کاخ سفید درمی یابد که اختلاف نظری در بدنه دولت شکل گرفته است و این مساله می تواند محل بهره برداری های بعدی شود. 

نقش تل آویو و شخص نتانیاهو در بازی اجماع سازی علیه ایران در نیویورک چه خواهد بود؟   

اکنون اسرائیل بیشتر از همه دوست دارد که ایران در این برهه در نیویورک محکوم شود. مساله نزدیکی ایران در کنار مرزهای فلسطین اشغالی اکنون به کانون نگرانی تل آویو بدل شده، لذا از هر راه ممکن به دنبال محکومیت ایران به خصوص در دیپلماسی منطقه ای است. البته تمام بازی نتانیاهو تنها در مجمع عمومی سازمان ملل خلاصه خواهد شد، نه در نشست سران در شورای امنیت. چرا که طبق قواعد دیپلماتیک نتانیاهو حق حضور در این نشست را ندارد. چون تل آویو عضو شورای امنیت نیست و شکایتی هم علیه او عنوان نشده است تا در این نشست برای دفاع حضور داشته باشد، چرا که برای حضور در نشست 4 مهر ماه یا باید عضو شورای امنیت بود یا سران و وزیر کشور حضور یافته، موضوع شکایت و عنوان برگزاری آن نشست باشد. چون نشست مذکور در خصوص ایران است، تهران می تواند در این نشست حضور یابد، اما اسرائیل چنین حقی ندارد؛ پس محور تلاش های نتانیاهو در همان مجمع عمومی خلاصه می شود.