اجلاس سالانه سازمان ملل فرصت دیدار ترامپ و روحانی می شود؟

نویسنده: دنیل آر. دپتریس

دیپلماسی ایرانی: گفتن اینکه روابط ایالات متحده و ایران در پایین ‌ترین سطح ممکن است، نوعی ارزیابی ضعیف از شرایط خواهد بود. اندک گشایشی که در پی برجام در روابط واشنگتن و تهران حاصل شده بود هم از بین رفته و جای آن را تهدیدهای متقابل، توهین ‌های فردی، تحریم های مالی و نبود هرگونه ارتباط اولیه گرفته است.

دونالد ترامپ که یکی از دلایل پیروزی اش در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا مطرح کردن وعده دستیابی به توافق بهتر با ایران برای مردم آمریکا بود، اکنون سطح روابط را به دوره ای از بی ثباتی بین دو کشور تنزل داده است. و اگر کانال های ارتباطی بین دو پایتخت از نو و به صورت تمام وقت بازگشایی نشوند، این بی ثباتی می تواند به یک اشتباه محاسباتی خطرناک تبدیل شود. 

سیاست دولت باراک اوباما در قبال ایران- تعامل در زمانی که امکان پذیر است و اعلام مخالفت در صورت نیاز- را می توان یک واقع گرایی اصولی توصیف کرد. اما ترامپ تعامل را از معادله حذف کرد. واشنگتن اکنون استراتژی «اعمال فشار حداکثری» را در پیش گرفته است که بر اعلان جنگ اقتصادی علیه ایران تمرکز دارد. قرار است برنامه خروج از برجام و اعمال مجدد تحریم ها تا جایی پیش برود که آیت الله علی خامنه ای، رهبر معظم ایران هیچ گزینه ای غیر از بازگشت به میز مذاکره در موضعی ضعیف تر، نداشته باشد. واشنگتن با این فرض این رویکرد را در پیش گرفته است که تهران دیر یا زود مجبور می شود شرایط مالی خود را به اصول ضدغربی ترجیح دهد.

آن طور که برایان هوک، هماهنگ کننده سیاست گذاری های ایران در وزارت امور خارجه آمریکا گفته، هدف از تحریم های شدید این است که ایران به یک انتخاب ساده، اما سخت برسد: اینکه به سیاست هایی که عامل تحریم ها بوده اند، بچسبد یا آنها را رها کند.

مایک پومپئو، وزیر امور خارجه آمریکا در ماه مه دوازده درخواست برای تغییرات اساسی در سیاست های ایران را مطرح کرد که پایان دادن به برنامه غنی سازی اورانیوم، متوقف کردن برنامه موشک های بالستیک، قطع حمایت نظامی از دولت بشار اسد در سوریه و حوثی ها در یمن را شامل می شدند. اما از دیدگاه ایران، این استراتژی ایالات متحده نه با هدف تغییر در سیاست گذاری های ایران، بلکه با هدف تغییر نظام جمهوری اسلامی به اجرا گذاشته شده است. در بهترین حالت، ایران تصور می کند که هدف ایالات متحده کاهش نفوذش در خاورمیانه و تضعیفش به نفع اسرائیل و عربستان سعودی و امارات متحده عربی است.

نبود اعتماد و درک متقابل بین مقامات ایرانی و آمریکایی در نتیجه فقدان یک مکانیسم گفت و گو، تشدید شده است. کانال ارتباطی که پیشتر جان کری، وزیر امور خارجه دولت پیشین آمریکا و محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران از آن استفاده می‌کردند، به کلی بسته شده است و ایالات متحده با خروج از برجام حتی کرسی خود در کمیسیون مشترک را که هر سه ماه یک بار برای بررسی اجرای توافقنامه هسته ای ایران جلسه می گذارد، از دست داده است.

با توجه به مشکلات ارزی در ایران و آشفتگی های نسبی در نظام سیاسی این کشور، حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران با انتقادهای گسترده از عملکرد دولت خود مواجه شده است و بدین ترتیب قمار ترامپ برای کشاندن دولت ایران پای میز مذاکره نمی تواند نتیجه بخش باشد.

مجمع عمومی سازمان ملل متحد یک موقعیت حساس برای ترامپ خواهد بود. ترامپ می خواهد 26 سپتامبر جلسه شورای امنیت را با موضوع ایران و نقض قوانین بین المللی توسط این کشور برگزار کند و از ایران هم برای شرکت در این نشست دعوت کرده است. ممکن است روحانی یا ظریف این دعوت را بپذیرند، اما این احتمال هم وجود دارد که آنها در اعتراض به اقدامات یک جانبه ترامپ دعوت او را نادیده بگیرند و بگذارند دیگر شرکت کنندگان در جلسه اعتراض خود را به خروج آمریکا از برجام اعلام کنند.

ترامپ بارها اعلام کرده آماده است در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک با همتای ایرانی خود دیدار کند. اگرچه مقامات ایران چنین احتمالی را رد کرده اند و مشاوران ترامپ هم موافق چنین دیداری نیستند، اما باز هم دیپلماسی می تواند معجزه کند. جلسه سالانه سازمان ملل احتمال دیدار دو مقام را شاید حتی در پایین ترین سطح و در فضایی چندجانبه فراهم می آورد و مایه تاسف خواهد بود اگرکه ایران و ایالات متحده هیچ یک از چنین فرصتی استفاده نکنند.

منبع: شورای آتلانتیک / مترجم: طلا تسلیمی