طرحی برای نجات توافق هسته ای با ایران

گی ورهوفستات

دیپلماسی ایرانی: دیگر شکی نیست که شعار "آمریکا در الویت است" دقیقا به همین معنی است. پرزیدنت ترامپ با ترک توافق هسته ای سال 2015 ایران، توصیه ی متحدانش را رد کرد و به منافع فرانسه، آلمان، انگلستان و جامعه ی جهانی توجهی نکرد. امانوئل مکرون، رئیس جمهوری فرانسه، در آخرین تلاش هایش رویکری دیپلماتیک و گسترده تر در قبال ایران پیشنهاد داد که در ساعات پایانی بدون هیچ توضیحی از طرف دولت ترامپ کنار گذاشته شد.

در راستای سایر اقدامات خرابکارانه ی ترامپ علیه نظم بین المللی، از جمله خروج از معاهده ی اقلیمی پاریس، خراب کردن توافق  هسته ای ایران موجب شد که سایر کشورهای دخیل در توافق برای نجات آن تلاش کنند. برجام دستاورد بزرگ اتحادیه اروپا بود. این اروپایی ها بودند که راه را برای مذاکره با ایران باز کردند و توافق به طور قابل توجهی احتمال گسترش تسلیحات هسته ای را در حیاط خلوت اروپا کاهش داده است.

ترامپ در توجیه تصمیمش اخیرا در توییتی گفته است: "به یاد بیاورید که ایران، قبل از خروج ما از توافق، چه رفتار بدی داشت. آنها سعی داشتند بر خاورمیانه به هر طریقی که شده مسلط شوند. اما اکنون این اتفاق نخواهد افتاد!" درست است که نفود ایران در خاورمیانه در حال گسترش است، اما اینکه خروج یک جانبه از برجام، این شرایط را عوض می کند، منطقی نیست. حتی این تصمیم ممکن است تندروهای ایرانی را تحریک کند و موجب افزایش دخالت ایران در عراق، سوریه و لبنان شود. در واقع پس از اعلام خروج ترامپ از توافق نیروهای نظامی ایران مستقر در سوریه موشک هایی را به سمت اسرائیل پرتاب کردند.

از این بدتر اینکه، ترامپ حتی به خودش زحمت نداده است تا رویکردی جایگزین برای جلوگیری از برنامه هسته ای ایران ارائه دهد. بنابراین لازم است که رهبران اروپایی وارد عمل شوند. مطمئنا تهدید تحریم های آمریکا علیه شرکت های اروپایی که در ایران فعال هستند، انتخابی ناخوشایند را پیش روی اتحادیه اروپا قرار داده است. اما منصرف شدن از تلاش برای منع گسترش تسلیحات هسته ای در خاورمیانه نیز گزینه ی خوبی نیست.

اروپا نباید خود را محدود به اعلام تعهد به برجام کند. در این لحظه باید استراتژی گسترده تری را در قبال ایران اتخاذ کند تا ایران مجاب شود که باید به نگرانی های درست اروپا در مورد برنامه ی موشک بالستیک و رفتار مخرب ایران در منطقه پرداخته شود.

اتحادیه اروپا می تواند با استفاده از روابط اقتصادی خود با ایران، توافق هسته ای را نجات داده و موجب پیشبرد اهداف دیپلماتیک دیگر شود. ایرانی ها باید بدانند که تنها با محدود کردن برنامه موشکی خود و همکاری در بازگرداندن ثبات به منطقه می توانند روابط اقتصادی خود را با اروپا حفظ کنند. رهبران اتحادیه ی اروپا نیز باید این موضوع را روشن کنند که اگر ایران غنی سازی هسته ای را از سر بگیرد و یا مانع از بازرسی کارشناسان آژانس بین المللی اتمی شود تحریم هایی که قبل از سال 2015 اعمال شده بودند دوباره بازگردانده خواهند شد.

در عین حال، اتحادیه اروپا باید ایران را مطمئن سازد تا زمانی که متعهد به برجام باقی بماند، اروپا نیز از شرکت هایش علیه تحریم های آمریکا محافظت خواهد کرد. همان طور که در دهه ی 1990 به تحریم های آمریکا علیه کوبا پاسخ دادند.

همان طور که امانوئل مکرون گفته است برای محقق شدن این رویکرد هدف باید ایجاد توافقی موازی با برجام باشد. اما اگر قرار است توافق جدید وجود داشته باشد، همگی باید همکاری نزدیکی داشته باشند و استراتژی گسترده تری برای به ثبات رساندن خاورمیانه اتخاذ شود. همچنین چنین استراتژی ای موجب پایان دادن به انشقاق روز افزون ترانس آتلانتیک، که ترامپ آغازگر آن بود، خواهد شد.

در نهایت تصمیم ترامپ در قابل برجام بار دیگر نشان داد که اروپا بیش از حد در مسائل امنیتی و رفاه اقتصادی به آمریکا متکی است. حتی با توجه به معیارهای ترامپ، از بین بردن توافق ایران، عملی شگفت آور و مانند بر پا کردن آتشی دیپلماتیک بود. ترامپ گفته است که عملی کردن رویکرد "آمریکا در الویت است" تازه شروع شده است. اکنون نوبت اروپا است تا کنترل سرنوشت خود را در دست بگیرد. اتحادیه اروپا می تواند با تقویت توانایی دفاعی و رهبری جهانی خود هم در راستای منافع خودش و هم منافع نظم جهانی پیش برود.

منبع: النهار / ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی/33