کسی با ترامپ هم صدا نیست

محمد مهدی مظاهری،استاد دانشگاه

دیپلماسی ایرانی: حدود دو هفته است که تنش بین آمریکا و کره شمالی حول برنامه های موشکی و هسته ای این کشور بالا گرفته است. آغاز تنش ها بدان جا باز می گردد که پس از آزمایش موشکی اخیر کره شمالی، شورای امنیت تحریم های جدیدی علیه این کشور وضع کرد و کره شمالی پس از آن اعلام کرد که حمله به مناطق تحت حاکمیت آمریکا را بررسی می کند. ترامپ نیز در مقابل اعلام کرده «بهتر است کره شمالی دیگر آمریکا را تهدید نکند وگر نه این کشور با آتش و خشم آن طوری که جهان هرگز ندیده روبه رو خواهد شد». پس از آن نیز ترامپ سیاست های رؤسای جمهور سابق ایالات متحده در قبال کره شمالی که طی بیست و پنج سال گذشته مشغول مذاکره با این کشور آسیایی بوده اند را نقد کرده و آن را بی نتیجه دانسته است. او مشخصا از بیل کلینتون، جورج بوش و باراک اوباما، رؤسای جمهوری سابق به عنوان افرادی که نتوانسته اند در قبال کره شمالی هیچ اقدام مفیدی انجام دهند، یاد کرده است. در بین این سه رئیس جمهور نیز، باراک اوباما، رئیس جمهور قبلی آمریکا بیش از همه در معرض انتقادات ترامپ قرار گرفته و به عملکرد ضعیف و منفعل در قبال کره شمالی متهم شده است.

اعلام چنین مواضعی از سوی دولت ترامپ که سبب تشدید تنش ها بین ایالات متحده و کره شمالی و البته اظهار نظر و جهت گیری مقامات برخی دیگر از کشورها شده، حاوی نکات مهمی است که هر چه بیشتر پرده از تغییرات نوین نظم بین المللی جدید بر می دارد. در درجه نخست به نظر می رسد مواضع دولت ترامپ در قبال کره شمالی نشأت گرفته از خوی شخصی خودخواه، جسور، متکبر و تاجر پیشه او است که بیش از آنکه به فکر حل دراز مدت و منطقی بحران های موجود باشد، به دنبال نمایش قدرت و سرسختی خود به منتقدان داخلی و دشمنان خارجی است. ترامپ می کوشد، با تحقیر رؤسای جمهور سابق و اظهار این مسأله که بقیه حتی جرأت حرف زدن درباره کره شمالی را نداشتند؛ «اما من حرف می زنم، بالاخره یک نفر باید این کار را بکند»، شخصیتی قهرمان گونه و راسخ از خود به نمایش بگذارد و به گونه ای وانمود کند همان گونه که در دنیای تجارت چیزی جلودار او نبوده و ثروت هنگفتش دستاورد همین خلق و خوی است، در دنیای سیاست هم کسی را یارای ایستادن در مقابل او و کشورش نیست. هر چند چنین موضع گیری هایی می تواند برای برخی طرفداران سبک ترامپ در آمریکا و سایر کشورها جذاب باشد؛ اما تناقض ها و تشتت هایی که در دولت تازه کار او به وفور یافت می شود، تلاش های او برای ارائه چنین تصویری از خود را نقش بر آب می کند.

زمانی که جیمز متیس، به عنوان گزینه پیشنهادی ترامپ برای پست وزارت دفاع معرفی شد، بسیاری از تندرو، سخت گیر و غیر منعطف بودن وی سخن گفتند؛ اما حال در چند هفته اخیر ترامپ به حدی آش موضع گیری علیه کره شمالی را شور کرده که حتی متیس نیز ناچار به تعدیل مواضع او شده و ضمن فاجعه بار خواندن درگیری نظامی بین دو طرف، از اعلام آمادگی آمریکا برای مذاکره با کره شمالی سخن گفته است! این تنها جیمز متیس نیست که سخنان ترامپ را برای کشورش خطرناک می داند، همچون موضوع توافق هسته ای با ایران، در رابطه با بحران موشکی کره شمالی نیز مقامات دولت او موضع یکدست ندارند و اختلاف نظرهای آنها به سوژه طنز رسانه ها تبدیل شده است.

اما همراهی نکردن با ترامپ و نگرانی از مواضع غیر منطقی و بی پشتوانه وی تنها به عرصه داخلی ایالات متحده محدود نمی شود، بر خلاف سایر ادوار تاریخی که هر تصمیم بین المللی از سوی دولت آمریکا با حمایت حداقل برخی کشورهای نزدیک به آن همچون بریتانیا و کانادا و سکوت و پذیرش ضمنی سایر کشورها مواجه می شد، در مقطع کنونی خبری از تبعیت بی چون و چرای کشورهای هم پیمان با ایالات متحده و رضایت دادن های بقیه نیست.

بریتانیا که با رأی به برگزیت، با چالش های خروج از اتحادیه اروپا دست و پنجه نرم می کند، سکوتی معنادار در قبال حملات لفظی ترامپ به کره شمالی در نظر گرفته که به هیچ عنوان معنای همکاری و همدلی نمی دهد و حتی یکی از وزرای خانم می نیز به صراحت از همراهی نکردن بریتانیا با آمریکا در جنگ احتمالی علیه کره شمالی خبر داده است. رسانه های آلمانی نیز همسو با صدر اعظم این کشور که مخالفت خود را با راهکار نظامی و اظهارات تهدید آمیر برای حل مشکل کره شمالی اعلام کرده، به خوبی از خجالت دونالد ترامپ در آمده اند و تهدیدات او علیه کره شمالی را «گزافه گویی و مزخرف» دانسته اند. امانوئل مکرون، رئیس جمهور جوان و تازه کار فرانسه نیز که این روزها بیشترین همدلی اروپایی را با ترامپ نشان می دهد، به طور تلویحی با راهکار نظامی مد نظر ترامپ مخالفت کرده و بر همکاری سران کشورهای جهان برای اجبار پیونگ یانگ به بازگشت به مسیر مذاکرات بدون هیچ شرطی تاکید کرده است. چین و روسیه نیز که هیچ گاه تابع و حامی سیاستهای بین المللی ایالات متحده نبوده اند و در بحران اخیر نیز آمریکا را به خویشتن داری و پرهیز از ایجاد تنش بیشتر دعوت کرده اند.

بدین ترتیب برخورد سایر قدرت های جهانی با موضع رئیس جمهور آمریکا نشان می دهد که خلاف خواست و تمایل ترامپ، دیگر ایالات متحده ابرقدرت با نفوذ و اثر گذار عرصه بین المللی نیست و اقدامات و اظهارات او هر چه بیشتر سایر قدرت های جهانی را به اتخاذ مواضع مستقل از آمریکا و مهار این کشور سوق می دهد و سرعت تکمیل نظام بین الملل چند قطبی را افزایش می دهد.