امریکا از رهبری دنیا دست می‌کشد

دیپلماسی ایرانی: از مهمترین دلایلی که می توان از آن Shifting بزرگ در سیاست خارجی امریکا و به طور خاص اصول اساسی این سیاست دانست، اظهاراتی است که جو بایدن، معاون سابق رئیس جمهوری امریکا در سخنرانی خداحافظی اش در «نشست داووس» اقتصادی بیان کرد و در روز انتصاب دونالد ترامپ، رئیس جمهوری جدید در روز جمعه 20/1/2017 نیز نشانه های آن را شاهد بودیم. بایدن در سخنرانی خود با قدرت از «نظام جهانی لیبرالی» دفاع کرد و روسیه را تهدیدی برای این نظام دانست و گفت که «واشنگتن باید با اروپا برای رویارویی با ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه همکاری کند.»

آن چه جو بایدن گفت دقیقا بر خلاف دیدگاه رئیس جمهوری جدید امریکا، دونالد ترامپ است که رهبری کاخ سفید را بر عهده گرفته است. ترامپ در مراسم سوگند خود در کنگره کوچکترین اشاره ای به این تهدید نکرد و به هیچ وجه نگفت که این نظام لیبرالی که ایالات متحده بعد از جنگ جهانی دوم رهبری آن را بر عهده گرفته در معرض چنین تهدیدی قرار دارد. سخنرانی او چهار محور داشت: «کار، شکوفایی، میهن، مرز». درباره طرح سیاسی نیز فقط این دو عبارت را به کار برد و گفت که ستون فقرات طرحش خواهند بود: «امریکا قبل از هر چیز»، که به جای مشارکت جهانی امریکا به کار برد، و «دوباره عظمت امریکا را بر می گردانیم»، که آن را به جای پیمان های بین المللی امریکا استفاده کرد. معنای هر دوی این عبارات این است که ترامپ وعده می دهد «رهبری ایالات متحده بیش از هر زمانی از دنیا دور خواهد شد و بیشتر به مصالح خاصش توجه خواهد کرد.»

دلیل این ادعا بی توجهی ترامپ به متحدان و مصالح مشترکی است که ایالات متحده را به متحدان اروپایی و آسیایی اش ربط می دهد که از این چارچوب همواره «مصالح مشترکی » میان امریکا با این کشورها وجود داشته که روابطی در سطح اتحاد میان آنها ایجاد کرده است. در همین چارچوب او اظهاراتی علیه ناتو بیان کرد و همچنین گفت که انتظار دارد اتحادیه اروپا فروبپاشد، در همین رابطه او تردید هم نکرد که دستور به لغو توافق تجارت آزاد با شرکای آسیایی را صادر کند و تهدید کند که به توافق تجارت آزاد با کشورهای امریکای شمالی موسوم به «نفتا» که میان امریکا با کانادا و مکزیک است نیز پایان خواهد داد.  

این تصمیم ها بیانگر این واقعیت هستند که رئیس جمهوری ایالات متحده به دنبال لغو همه توافقات تجارت آزاد بین المللی است که «به منافع کارگران امریکایی ضرر می رساند». با توجه به مالیات و تعرفه های گمرکی که قرار است ترامپ برای کالاهای وارداتی در حمایت از بازار امریکا صادر کند که آن را «رقابت غیرمشروع» می نامد، ترامپ فکر می کند تصمیمی که گرفته «کاری بزرگی برای کارگران امریکایی» است. ساعاتی پس از آن ترامپ به روسای اجرایی 12 شرکت بزرگ امریکایی از جمله «فورد»، «لوکهید مارتین» و «دیل» هشدار داد که اگر کالاهایی که وارد می کنند باعث انتقال شغل به خارج از ایالات متحده شود، مالیات های سنگین برای آنها وضع خواهد کرد.

به این ترتیب ایالات متحده از همه مواضع سابق خود در برابر تجارت آزاد جهانی که در طول دهه های هشتاد و نود قرن گذشته دنبال می کرد تا فضای آزاد تجارت جهانی ایجاد کند، عقب نشینی کرده و از همه دعوت کرده تا از سیاست حمایت از تولید داخلی که کاملا با سیاست تجارت آزاد در تضاد است، حمایت کنند. الآن ایالات متحده رهبری انقلاب علیه این اصول اولیه را که پایه های نظام سرمایه داری و سیاست جهانی ُسازی محسوب می شود، رهبری می کند. پیش بینی می شود به دنبال آن تحولات سازمانی در اداره تجارت و صنعت جهانی نیز به وجود آید.

این تصمیم ها فقط محدود به کشورهای عضو «توافق شراکت تجاری فراسوی اقیانوس آرام» نمی شود بلکه تا شرکای اروپایی و دیگر شرکای بزرگ امریکا، در راس آنها چین را نیز شامل می شود. در اظهاراتی تحرک آمیز علیه چین، شان اسپایسر، سخنگوی کاخ سفید گفت که «ترامپ اهمیت بازار چین را درک می کند، و تمایل ما به حضور بیشتر در این بازار است. وضعیت فعلی که به ورود شرکت های امریکایی به چین مربوط می شود در بسیاری حالت ها دوجانبه نیست.» وی توضیح داد که بسیاری از شرکت ها و افراد چینی هستند که می توانند به سادگی وارد بازار امریکا شوند و به آسانی کالاها و خدمات را بفروشند در حالی که فراهم کردن چنین امکاناتی برای شرکت های امریکایی در چین بسیار سخت است. اما خطرناک تر از نگاه به منافع تجاری، رویکرد دولت ترامپ است که می تواند برخوردهای خشن نظامی با چین را موحب شود. شان اسپایسر گفت که آن چه رئیس جمهوری ایالات متحده درباره چین بیان می کند بیشتر جنبه تجاری دارد نه نظامی. با این حال وی هشدار داد که ایالات متحده «از مصالح امریکا و جامعه بین المللی در دریای چین جنوبی در صورتی که چین بخواهد بر جزایر مورد منازعه مسلط شود، دفاع خواهد کرد.» و افزود: «واقعیت این است که این جزایر در آب های بین المللی واقع شده اند و بخشی از چین نیستند، و ما برای دفاع از مصالح خود تا این جزایر به دست یک کشور نیفتد، دفاع خواهیم کرد.»

در واکنشی مخالف، شی جین پینگ، رئیس جمهوری چین در کنفرانس داووس که برای نخستین بار در آن حاضر می شد به طور غیر مستقیم به عقب نشینی های ترامپ از تعهدات امریکا به ویژه در روابط بین المللی اشاره کرد و خواستار «توجه بیشتر برای تلاش های مشترک برای ترسیم مسیر اقتصاد جهانی و طراحی شیوه ای جدید برای رشد و همکاری و توسعه و حکومت داری شد». وی گفت که «متهم کردن اقتصاد جهانی به ایجاد مشکلات جهان با واقعیت ها تعارض دارد و مشکلی را حل نمی کند.» وی تاکید کرد، ما نیاز به کار روی ابزارهای پیشگیرانه برای اداره اقتصاد جهانی و آزادی عنان افکار به سمت تفکرات ایجابی و بازسازی موازنات آن داریم.

سخنرانی رئیس جمهوری چین مورد تحسین همه حاضران به ویژه ارسولا فون دیر لاین، وزیر دفاع آلمان قرار گرفت که سخنرانی رئیس جمهوری چین را «بسیار تحسین برانگیز و استراتژیک» دانست و افزود که «پیامی قوی به سیاست درهای باز و گفت وگوهای مستقیم ضد حمایتی» است. آن چه بر تحسین ها افزود، اظهارات چانگ جون، مدیر کل اداره اقتصاد بین الملل وزارت امور خارجه چین بود که گفت: «کشورش تمایلی به رهبری دنیا ندارد، اما اگر وضعیت به گونه ای پیش رود که مجبور شود این نقش را بازی کند و دیگران از آن صرف نظر کنند، مانعی در آن نمی بیند.»

منبع: الاهرام / ترجمه: سید علی موسوی خلخالی