اسرائیل مخالف توافق مخالفان با بشار اسد

نویسنده: جاناتان مارکوس

دیپلماسی ایرانی: اسرائیل از شرق در حدود 80 کیلومتر مرز مشترک با سوریه دارد. در طول جنگ خاورمیانه در سال 1967، ارتش اسرائیل ارتفاعات جولان را به تصرف خود درآورد و نیروهای ارتش سوریه را از این مناطق بیرون راند. قانون اسرائیل در سال 1981 تغییراتی پیدا کرد و براساس قانون جدید این مناطق مرزی بسیار مهم و حساس به خاک اسرائیل الحاق شد.

از آن زمان به بعد اسرائیل استحکامات نظامی بسیار زیادی در این منطقه ایجاد کرده و به شدت از آن محافظت کرد. شرایط این مناطق تا پیش از جنگ داخلی سوریه بسیار خوب پیش می رفت، به طوری که همواره نیروهای ارتش سوریه در آن سوی خطوط مرزی علامت گذاری شده قرار داشتند و آتش بس در این مناطق از سوی ناظران سازمان ملل متحد کنترل می شد. در آن زمان، اسرائیل نیاز چندانی برای برقراری تدابیر امنیتی و نظامی در این مناطق نداشت چرا که از سال 1973 به بعد مناطق مرزی میان اسرائیل و سوریه یکی از آرام و امن ترین مناطق مرزی اسرائیل به شمار می رفت. اما جنگ های داخلی در سوریه و ناتوانی دولت سوریه در کنترل بسیاری از مناطق و بخش های این کشور شرایط را به کلی تغییر داد.

نزدیک تر از همیشه

جغرافیای مناطق مرزی و ارتفاعات جولان تنها ویژگی پیچیده آن به شمار نمی رود زیرا جنگ سوریه نقشه استراتژیک این مناطق بسیار مهم و حیاتی را به کلی تغییر داده است. درست در روبه روی ارتفاعات جولان مناطقی وجود دارد که در حال حاضر کنترل آنها در دست نیروهای محلی «تیپ شهدای یرموک» است. این تیپ از گروه های شورشی فعال در جنوب سوریه است که با گروه تروریستی داعش نیز بیعت کرده و از گروه های وفادار به این گروه تروریستی به شمار می رود. نیروهای ارتش اسرائیل به طور مداوم بر اقدامات، تمرینات و مواضع این گروه شورشی نظارت دارد اما از جانب آنها با مشکل چندانی روبه رو نیست.

آما آن چه موجب نگرانی شدید اسرائیل شده اتفاقات و تحرکاتی است که در مرزهای شمالی اسرائیل در حال جریان است؛ تحرکاتی که از پیروزی نیروهای دولتی سوریه تحت حمایت ایران و متحد این کشور یعنی نیروهای حزب الله لبنان نشأت می گیرد. پروفسور «آشر ساسر»، عضو ارشد مرکز مطالعات خاورمیانه در دانشگاه تل آویو شرایط کنونی در مناطق شمالی را در یک جمله خلاصه کرده و می گوید: «تغییر و تحولات سوریه باعث شده است تا ایران بسیار بیشتر از گذشته به مرزهای اسرائیل نزدیک شود».

ساسر بر این باور است که دست کم در تئوری این شرایط باعث خواهد شد تا ایران و حزب الله لبنان نه تنها در مرزهای میان اسرائیل و لبنان دست به همکاری های مشترکی بزنند، بلکه آنها را قادر خواهد کرد تا در سراسر مناطق مرزی میان اسرائیل و سوریه فعالیت داشته باشند. از نگاه این عضو ارشد مرکز مطالعات خاورمیانه دانشگاه تل آویو، در سراسر مرزهای طولانی اسرائیل با لبنان و سوریه پتانسیل بسیار خطرناکی وجود دارد که به ایران و حزب الله اجازه می دهد تا بیش از حد به اسرائیل نزدیک شوند. ساسر در ادامه تأکید می کند که اسرائیل هیچ گاه با چنین شرایطی در مرزهای شمالی خود روبه رو نبوده است.

کریدور ایران

پس دقیقاً هدف تهران در سوریه چیست؟ «ایهود یاری»، یکی از تحلیلگران امور خاورمیانه در کانال خبری تلویزیون اسرائیل در پاسخ به این پرسش می گوید: «در حال حاضر، هدف استراتژیک تهران ایجاد یک مسیر و کریدور زمینی میان ایران و حزب الله در لبنان است تا بتواند از این طریق به مدیترانه و مرزهای اسرائیل دسترسی پیدا کنند». این مفسر کهنه کار اسرائیلی درباره این کریدور زمینی می افزاید: «این مسیر از ایران آغاز شده و با عبور از مناطق شیعه نشین و سپس بیایان های غربی عراق، به اسد و در نهایت به حزب الله متصل می شود». یاری تاکید می کند که این کریدور به لحاظ استراتژیک بزرگترین تهدید پیش روی اسرائیل است.

البته ایران تنها کشور خارجی ای نیست که در جنگ سوریه درگیر است. نیروی هوایی روسیه نیز در کنار مبارزان حزب الله و شبه نظامیان شیعه، نقش بسیار مهمی را در پشتیبانی از حکومت بشار اسد ایفا می کنند. روسیه تاکنون دوبار اعلام کرده که از حضور نظامی خود در سوریه خواهد کاست اما در حقیقت تمام نشانه ها حاکی از ادامه حضور آنها در سوریه دارد.

پیچیدگی های روسیه

حضور هواپیماهای روسی و به ویژه رادارهای دوربُرد و موشک های دفاع هوایی تا حد زیادی تهدیدات پیش روی نیروی هوایی اسرائیل را پیچیده تر کرده است. اسرائیل در موارد متعددی محموله های تسلیحات و مهماتی که در حال انتقال از سوریه به حزب الله بودند را مورد هدف قرار داده و با این کار "خطوط قرمزی" را تعیین کرده است؛ خطوط قرمزی که مانع از انتقال سیستم های موشکی پیچیده و پیشرفته به نیروی های شبهه نظامی شیعه خواهد شد.

ایهود یاری بر این باور است که حضور روس ها اثر قابل توجهی بر آزادی عمل نیروی هوایی اسرائیل در جنوب سوریه نداشته است. او در این باره می گوید: «درک متقابلی میان اسرائیل و روسیه وجود دارد. در حال حاضر نوعی خط تماس و کانال ارتباطی ویژه میان اسرائیل و روسیه برقرار است که از طریق آن افسران روس زبان نیروی هوایی اسرائیل مسائل را با افسران روسی حاضر در سوریه هماهنگ می کنند تا مطمئن شوند که اتفاق ناگواری پیش نخواهد آمد». یاری قویاً بر این باور است که هماهنگی میان نیروهای اسرائیلی و روسی اثربخش بوده و علت این امر نیز این است که اساساً منافع استراتژیک روسیه و ایران بسیار متفاوت از یکدیگر است. این تحلیلگر و مفسر اسرائیلی معتقد است که روسیه علاقه چندانی برای حفاظت از محموله های تسلیحاتی ارسالی به حزب الله یا بروز وضعیت امنیتی در جنوب دمشق و در نزدیکی مرز اسرائیل ندارد.

گسترش تهدید

این تهدیدها چقدر برای اسرائیل بزرگ و جدی است؟ گزارش های نظامی موجود حاکی از آن است که حزب الله و جنگ افزارهای روبه رشد این گروه، اصلی ترین چالش امنیتی پیش روی اسرائیل است. تجهیزات پیشرفته و آموزش های نظامی حزب الله موجب شده تا آنها یک ارتش تمام عیار تلقی شوند تا یک گروه شبه نظامی نیمه آمارتور. یکی از مقامات ارشد نظامی اسرائیل درباره توان و تجربیات حزب الله می گوید: «اگرچه حزب الله چیزهای زیادی در جنگ سوریه از دست داد اما تجربیات نظامی ارزشمندی در این مبارزات به دست آورد. حزب الله توانست تا زیرساخت های تثبیت شده مناسبی در جنوب لبنان از جمله زرادخانه بزرگی از موشک های با بُرد مختلف را ایجاد کند».

کارشناسان نظامی اسرائیل از این هراس دارند که نیروهای حزب الله لبنان تحت سرپرستی و حمایت ایران بتوانند در سوریه نیز به پلتفرم های مشابهی برای انجام عملیات دست یابند. ایهود یاری در این خصوص عنوان می کند: «در حال حاضر، نگرانی عمده اسرائیل این است که دولت سوریه بتواند به توافقاتی با جناح های مختلف شورشی در جنوب سوریه دست پیدا کند که در نتیجه آن، این نیروهای شورشی از مناطق مرزی عقب نشینی کنند». وی در ادامه می افزاید: «این دقیقاً همان اتفاقی است که در مناطق دیگر سوریه به ویژه در مناطق روستایی اطراف دمشق روی داده است». چنین حرکتی می تواند راه را برای تحکیم و تقویت وضعیت حزب الله، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران و دیگر گروه های شبه نظامی شیعه مورد حمایت ایران در جنوب سوریه هموار کند.

نقش کلیدی پوتین

در حال حاضر این موضوع بیشتر یک تهدید بالقوه به شمار می آید تا یک تهدید واقعی. پروفسور اشر ساسر معتقد است که در بلند مدت، همه چیز به نحوه بازی روسیه با ائتلاف های منطقه ای بستگی دارد. وی در این باره می گوید: «اگر روس ها و تُرک ها در یک طرف این معادله و ایران در سوی دیگر آن قرار بگیرند، این وضعیت ممکن است محدودیت هایی را برای دستاوردهای احتمالی ایران در آینده ایجاد کند». این استاد دانشگاه تل آویو معتقد است که همین موضوع سبب می شود تا ارتباطات میان اسرائیل و مسکو از اهمیت به سزایی برخوردار شود.

ساسر در خصوص اهمیت روابط میان اسرائیل و روسیه می افزاید: «این رابطه ای است که «بنیامین نتانیاهو»،  نخست وزیر اسرائیل در طول یکی دو سال گذشته سعی در تقویت آن داشته است. «ولادیمیر پوتین»، رئیس جمهور روسیه و دیگر مقامات روس از نیازهای استراتژیک اسرائیل آگاه هستند و اگر آنها این مساله را در نظر بگیرند ممکن است سدی در برابر پروژه ایران ـ سوریه ایجاد کنند». هیچ کس نمی داند جنگ در سوریه چه زمانی و چگونه به پایان خواهد رسید. برخی از کارشناسان اسرائیلی امیدوارند که نوعی توافق منطقه ای در موضوع بحران سوریه ایجاد شود که بتواند تا حدی از آزادی عمل شبه نظامیان تحت الحمایه ایران در سوریه بکاهد. این توافق حاصل شود یا نه، آن چه در حال حاضر اهمیت دارد این است که بازیگران جدیدی در مرزهای اسرائیل ظهور پیدا کرده اند که این رژیم را با چالش های جدید و بسیار پیچیده تری روبه رو ساخته اند.

 منبع: بی بی سی/ مترجم: زهره شهریاری