نزدیکی روسیه و آمریکا، به نفع یا به ضرر ایران؟

حسن بهشتی پور تحلیلگر روابط بین الملل

دیپلماسی ایرانی: در بررسی های تحلیلی اصرار بر کلیشه های تحلیلی به شدت تحلیل ما را آسیب پذیر می کند. مثلا این باور که هر نوع نزدیک شدن روسیه به آمریکا به زیان ایران بوده، یک باور کلی و غیر قابل اتکاء است؛ چرا که نزدیک شدن آمریکا به روسیه یا عکس آن روسیه به آمریکا در وضعیت های تحلیلی مختلف می تواند به زیان منافع ملی ایران باشد و می تواند عکس آن در راستای منافع ملی ایران قرار گیرد. این بستگی به شرایط زمانی و تحولات منطقه ای و بین المللی دارد. برای مثال اگر آمریکا در بحث سوریه به دیدگاه روسیه نزدیک شود و دست از برکناری اسد حداقل در یک دوره کوتاه مدت یک ساله تا دو ساله بردارد و با روسیه برای ضدیت با داعش همکاری کند، کجای این همکاری به زیان ایران خواهد بود. البته من می پذیرم که این فرض در عالم واقع به سختی تحقق می یابد .

باور ما تا کنون این بوده که از تعارض روسیه با آمریکا می توانیم در راستای منافع خودمان بهره برداری کنیم؛  بنابراین اگر آمریکا به روسیه نزدیک شود، دیگر این امکان از ما گرفته می شود. در صورتی که می توان بنیاد همکاری های جدید را با روسیه به گونه ای تنظیم کرد که اصولا روسیه نتواند و نخواهد که از مناسبات خودش با ایران به خاطر نزدیک شدن به آمریکا صرف نظر کند. در بحث تعامل با طرف آمریکایی هم به همین صورت، اصولا آمریکا دشمن ایران است، اما نحوه تعامل و چالش با این دشمن بدسگال نباید به گونه ای تنظیم شود که متکی به روس ها باشد، کارهای بسیار دیگری هم می شود انجام داد. بنابراین امر مطلقی در تحلیل نزدیک شدن روسیه به آمریکا و تاثیر آن بر منافع ملی ما وجود ندارد. متناسب با شرایط منطقه، معادلات بین المللی بین مسکو و واشنگتن و نیز نحوه عملکرد ایران که یک متغیر مستقل است بسیار تعیین کننده خواهد بود. اما خبر مهم این است که امریکا هزاران تانک را به بندر هامبورگ آلمان اعزام کرده تا از طریق این بندر به تدریج این تانک ها در شرق اروپا در لهستان، مجارستان، رومانی و چک مستقر شوند، این در واقع یک نوع صف آرائی جدید ناتو در برابر روسیه است. اقدامی که نقض صریح پیمان پاریس است که در سال ١٩٩٠ منعقد شد. موضوع این پیمان مهم بعد از فروپاشی دیوار برلین در ١٩٨٩ کاهش قابل توجه سلاح های متعارف از جمله تانک، توپ و غیره بود. همین موضوع مهم نشان می دهد با وجود آن که ترامپ قصد دارد مناسبات سرد واشنگتن و مسکو را گرم کند، اما روند شروع  جنگ سرد جدید در قالب سخت و نرم آن متوقف نشده است.

از طرفی روسیه موشک های اس ٤٠٠ را در ناحیه راهبردی کالین گراد بین لهستان و لیتوانی مستقر کرده است. پیشتر هم موشک های تهاجمی اسکندر را در پاسخ به طرح تهاجمی امریکا موسوم به سپر دفاع موشکی مستقر کرده بود. حال امریکایی ها بعد از ضمیمه کردن کریمه به خاک روسیه و تحولات شرق اوکراین به این جمع بندی رسیده اند که لازم است با تقویت نیروهای خود در خاک متحدان ناتو در شرق اروپا به دولت های لهستان، مجارستان ، رومانی و چک اطمینان بدهند که در برابر  تهدید روسیه از آنها حمایت می شود. در مقابل روسیه هم از لحاظ قدرت نرم و هم به جهت قدرت سخت در برابر یک جانبه گرایی امریکا خود را مجهز کرده است. اکنون باید دید ترامپ تا چه میزان می تواند با نگاه عملگرایی تاجر مسلک وضعیت بغرنج کنونی را بهبود ببخشد.

انتشار اولیه: پنج شنبه 11 دی 1395 / انتشار مجدد: دوشنبه 27 دی 1395