نتانیاهو درصدد جنجال دوباره بر سر برنامه هسته‌ای ایران

دیپلماسی ایرانی: به احتمال زیاد دوباره تمامی بحث های سیاسی درباره ایران بر تحریم ها و اعمال فشارهای بیشتر متمرکز خواهد شد. در هفته های آتی، هنگامی که «بنیامین نتانیاهو»، نخست وزیر اسرائیل در کاخ سفید با «دونالد ترامپ»، رئیس­ جمهور جدید آمریکا دیدار و ملاقات کند، نخست وزیر اسرائیل دستورکاری متشکل از سه مورد را به رئیس جمهور جدید آمریکا ارائه خواهد داد: ایران، ایران و ایران.

نتانیاهو در نهایت فرصتی خواهد یافت تا با کمک رئیس جمهور آمریکا راهی را برای برخورد با این توافق بد بیابد؛ توافقی که با میانجیگری میان تهران و قدرت های بین المللی به منظور مدیریت فعالیت های هسته ای برای بیش از یک دهه آینده منعقد شده است. وی معتقد است که رئیس جمهور منتخب آمریکا یکی از کسانی است که نسبت به ایران و توافق هسته ای این کشور تردیدهای درستی دارد. از سوی دیگر ترامپ اطراف خود را با تندروهایی پر کرده که سال هاست با سیاست های دولت اوباما در قبال موضوع ایران سرجنگ داشته اند.

اما حالا که نتانیاهو متحدی همراه در کاخ سفید پیدا کرده است، حقیقتا چه جایگزینی را برای توافق هسته ای ارائه خواهد داد؟ چه گزینه هایی پس از اجرای یک سال کامل برجام وجود دارد؟ اسرائیل خواهان منافع کوتاه مدت این توافق یعنی تاخیر در رشد و توسعه برنامه هسته ای ایران است، اما در عین حال نیز به دنبال راهی است تا ایران را از رسیدن به هدف نهایی اش که همان مشروعیت زیرساخت های هسته ای این کشور در مقیاس صنعتی است و در توافق نیز بدان تاکید و اشاره شده بازدارد.

اسرائیل معتقد است که ایران از طریق این توافق، راه دستیابی به تمامی منافع و امتیازات استراتژیک ساخت بمب را پیدا کرده است، بدون آن که حتی هزینه ساخت آن را بپردازد. از نظر اسرائیل، اگرچه ایران تولید بمب را به طور کامل متوقف کرده است اما در عوض اکنون می تواند تمامی مواد لازم برای تهیه آن را جمع آوری و ذخیره کرده و در کوتاه مدت به آنچه که می خواهد دست یابد. به عبارت دیگر اسرائیل باور دارد که این توافق ایران را به کشوری تبدیل کرده که در آستانه هسته ای شدن قرار دارد. «باراک اوباما»، رئیس جمهوری آمریکا معتقد بود که ممانعت و جلوگیری از هسته ای شدن ایران امری غیرممکن است و اولویت اصلی وی جلوگیری از تسلیحاتی شدن ایران بود. اما با روی کار آمدن رهبر جدید آمریکا، نتانیاهو امیدوار است که شرایط کنونی به حالت قابل قبول و دلخواه وی بازگردد.

نتانیاهو چندین گزینه پیش رو دارد. نخست این که، برای دولت نتانیاهو برنامه هسته ای ایران و توافقی که به آن مشروعیت بخشیده است به مثابه امنیت نظام ایران و قدرت نمایی هر چه بیشتر این کشور در منطقه خواهد بود. اما این امکان وجود دارد تا همچنان که برجام به قوت خود باقی مانده، اقداماتی را برای محدود کردن فعالیت های زیانبخش ایران انجام داد. قدرت های غربی مجازند تا تحریم های غیرهسته ای ایران همچون حمایت از سازمان های تروریستی، برنامه موشک های بالستیک این کشور و نقض حقوق بشر را بدون توسل به ابزار تحریم های قدیمی ادامه دهند. بنابراین در سال آینده انتظار می رود که کنگره آمریکا لوایحی را به منظور اعمال تحریم های بیشتر در این زمینه­ها به تصویب برساند.

دوم این که، ممکن است در طول دوران ریاست جمهوری ترامپ فرصت هایی برای بازتحمیل تحریم های هسته ای علیه ایران به وجود آید. برجام اجازه می دهد تا هر یک از طرفین توافق به شکلی ناگهانی «تمام یا بخشی از تحریم ها» را بازگردانند. اما انجام این کار عواقبی جدی را در بردارد که می تواند برای اسرائیل بسیار زیان آور و خطرناک باشد. اگر دولت ترامپ تنها بر اساس یک بهانه یا عدم تبعیت کوچک و جزئی، شتابزده تصمیم گرفته و تحریم های ایران را بازگرداند، آن گاه به احتمال زیاد ایران به دلایل سیاسی برنامه هسته ای خود را از سر خواهد گرفت. از سوی دیگر پیش از انعقاد توافق هسته ای، ایجاد ائتلاف سیاسی میان قدرت­ های غربی برای تحریم ایران امری آسان بود و حتی اسرائیل نیز در گذشته بارها ائتلاف و هماهنگی قدرت­های غربی در تحریم ایران را مورد تحسین و ستایش قرار داده بود، اما در حال حاضر هماهنگی و کسب موافقت همه قدرت­ های غربی برای اعمال تحریم های دوباره علیه ایران امری دشوار است.

ایران وعده داده که در صورت شکست توافق کنونی، به سرعت فعالیت های هسته ای خود را از سر خواهد گرفت. جهان باید به سرعت به چنین بحرانی پاسخ داده و گفت وگوها پیرامون استفاده از زور نیز دوباره از سر گرفته شود. ممکن است چنین سناریویی برای نتانیاهو اهمیت چندانی نداشته باشد، زیرا هدف اصلی وی در طول دوران ریاست جمهوری اوباما این بود که آمریکا را وادار کند تا برای فلج کردن برنامه هسته ای ایران از زور و قدرت نظامی خود استفاده کند. اما حقیقت این بود که اسرائیل خود به تنهایی نمی توانست این کار را انجام دهد و مقامات دولت اوباما نیز از این موضوع آگاه بودند.

دولت اسرائیل معتقد است که با وجود غیرقابل پیش بینی بودن ترامپ، ممکن است وی به تئوری «ریچارد  نیکسون» در زمینه سیاست خارجی موسوم به «مرد دیوانه» روی بیاورد. نیکسون در این تئوری به قدرت های  استبدادی و کمونیستی که به دنبال به چالش کشیدن آمریکا بودند، فهماند که واشنگتن می تواند آن قدر خطرناک و دیوانه باشد که به همه آنها با نیروی عظیم نظامی خود پاسخ دهد. در سال 2003 نیز شاهد بودیم که حمله جورج دبیلیو بوش به عراق باعث شد تا رهبران ایران فعالیت های هسته ای خود را متوقف کنند و شاید این تنها زمانی بود که فعالیت های هسته ای ایران به طور کامل متوقف شد.

بنابراین درباره ایران به نوعی «بازگشت به آینده» را تجربه می کنیم، جایی که بحث های سیاسی به احتمال زیاد به سمت شعارهای آشنا در استفاده از تحریم و تهدید به استفاده از زور بازمی گردد، در حالی که دانشمندان هسته ای نیز تلاش می کنند تا دریابند که وضعیت برنامه هسته ای ایران چه زمانی به آستانه بحرانی خواهد رسید. بنابراین، نتانیاهو در اولین ملاقات خود با ترامپ به منظور پاسخ و مقابله با هر گونه تخطی ایران از تعهدات خود در توافق، از دولت جدید آمریکا خواستار اعمال تحریم های غیرهسته ای علیه ایران خواهد شد. از سوی دیگر نتانیاهو در عین این که به دنبال حفظ توافق هسته ای در کوتاه مدت خواهد بود، تلاش خواهد کرد تا برای خود زمان بیشتری بخرد. به نظر می رسد، هر گونه تلاش برای مذاکره مجدد یا بازتعریف شرایط مندرج در توافق هسته ای آزمونی بزرگ برای ابتکار و نبوغ وزیر امور خارجه بعدی ایالات متحده خواهد بود.

منبع: نیوز ریپابلیک / مترجم: زهره شهریاری