آیا روسیه با آنتونیو گوترس همکاری خواهد کرد؟

نویسندگان: آلکسی خلیبنکوف و کسینا زوباچوا

دیپلماسی ایرانی: آنتونیو گوترس، نخست وزیر سابق پرتغال، دبیر کل بعدی سازمان ملل خواهد بود و کارشناسان روسی معتقدند که روسیه آماده همکاری با اوست.

شورای امنیت سازمان ملل متحد پس از چند دور رای گیری محرمانه جانشین بان کی مون، دبیر کل فعلی سازمان ملل را انتخاب کرد. در جریان آخرین نشست شورای امنیت در ششم اکتبر، اعضای شورای امنیت با اکثریت آرا آنتونیو گوترس، نخست وزیر سابق پرتغال، را برای یک دوره پنج ساله بعدی به عنوان دبیر کلی بعدی سازمان ملل پیشنهاد کردند. مجمع عمومی سازمان ملل هفته آینده گوترس را رسما تایید کرد و فعالیت او از اول ژانویه 2017 آغاز می شود.

گوترس 10 سال به عنوان کمیسر ارشد سازمان ملل در امور پناهجویان فعالیت داشته و از آنجایی که امروز بحران پناهجویان یکی از چالش های جدی خاورمیانه است، کارشناسان و مقامات زیادی بر این باورند که این مساله مهمترین چالش دوران ریاست گوترس خواهد بود. مانوئل لافونت راپنویل، مدیر شورای روابط خارجی اروپا، می گوید: «گوترس سابقه و صلاحیت این را دارد که هم مدیریت مجموعه سازمان ملل را به عهده بگیرد و هم این سازمان را مدرنیزه کند. از همه مهمتر این که او به عنوان یک چهره سیاسی این توانایی را دارد که با در نظر داشتن اهداف و برنامه های سازمان ملل اعضای سازمان به ویژه قدرت های بزرگ را وادار به پاسخگویی کند.»

البته دیمتری پولیکانف، کارشناس روس، تا این حد امیدوار نیست. او می گوید: «سازمان ملل مانند یک ماشین بزرگ بوروکراتیک تمایل به حفظ شرایط فعلی دارد و مدیران ارشد آن بیش از این که رهبران کاریزماتیک باشند مجری هستند.» پولیکانف در توضیح این بدبینی خود توضیح می دهد "از انتشار اعلامیه و بیانیه که بگذریم سازمان ملل مدت هاست که دیگر در تعیین اولویت های امنیتی یا اتخاذ تصمیمات اجباری سیاسی برای کشورها نقش مهمی ندارد. به همین دلیل یک دیپلمات کاربلد دیگر هم که با بحران پناهجویان به خوبی آشناست به سختی می تواند مسیر تحولات سازمان ملل را تغییر دهد."  

گوترس: انتخابی شایسته

پیروزی گوترس در شرایطی همه رقبا برای نشستن بر کرسی دبیر کلی سازمان ملل را کنار زد که بسیاری اعتقاد داشتند در این دوره یک دیپلمات زن قرار است جانشین بان کی مون شود. خود بان کی مون گفته بود که دوست دارد یک زن را به عنوان جانشنین خود ببیند. ویتالی چورکین، نماینده روسیه در سازمان ملل، هم گفته بود که "حالا نوبت دیپلماتی از اروپای شرقی است". با این حال درست ساعاتی پس از اعلام انتخاب آنتونیو گوترس توسط شورای امنیت، چورکین به خبرنگاران گفت که گوترس انتخابی عالی و شایسته است. نماینده روسیه در سازمان ملل گوترس را فردی توصیف کرد که با همه صحبت می کند، به همه گوش می کند، از طرف خودش صحبت می کند، اعتماد به نفس بالا و ذهن بازی دارد.

چورکین همچنین نخست وزیر سابق پرتغال را فردی خوانده که به عنوان کمیسر سازمان ملل در امور پناهجویان به بخش های زیادی از جهان سفر کرده و از نزدیک چالش هایی را که دولتمردان باید با آن دست و پنجه نرم کنند را دیده است. فئودور لوکیانوف، سردبیر "راشا این گلوبال افرز" معتقد است، گوترس نه فقط برای روسیه که برای اغلب قدرت های بزرگ در سازمان ملل گزینه مناسبی است. او می گوید: «خیلی مهم نیست که او از اروپای شرقی نیست. به هر حال او اروپایی است. کرسی دبیر کلی سازمان ملل از زمان کورت والدهایم (دبیر کل سازمان ملل در سال های 1981-1972) متعلق به اروپا نبوده است. بنابراین اصل چرخشی است که انجام شد. علاوه براین، گوترس اهل پرتغال است، کشوری کوچک با وزن سیاسی اندک در جامعه جهانی. و این به نفع همه است.»

راپنویل هم معتقد است روسیه با حضور گوترس در دفتر سازمان ملل مشکلی ندارد. به اعتقاد او، گوترس گرچه کاندیدای محبوب مسکو نبوده اما گزینه واقع بینانه ای بوده است. مدیر شورای روابط خارجی اروپا می گوید: «شک دارم که گوترس به عنوان فعال حقوق بشری یکی از گزینه های جدی مسکو بوده باشد. من فکر می کنم که موفقیت گوترس نشان دهنده محدودیت نفوذ روسیه در سازمان ملل است. مسکو می توانست گارد کاملا دفاعی گرفته و از حق وتوی خود برای رد کردن گوترس استفاده کند. اما روسیه علاقه ای به تضعیف سازمان ملل ندارد و البته به نظر هم نمی رسد که توانایی لازم برای پیگیری تمام اهداف خود را در این زمینه داشته باشد.»

مدیری با نفوذ محدود

تحلیلگران سیاسی معتقدند که دبیر کل سازمان ملل، فارغ از این که چه کسی است، چهره ای اداری است تا اجرایی. چرا در نهایت این اعضای دائمی شورای امنیت سازمان ملل (و نه دبیر کل) هستند که مسیر سیاسی سازمان ملل را مشخص می کنند. پولیکانوف معتقد است که سازمان ملل نفوذ و کاریزمای خود را در 20 سال گذشته از دست داده است. او می گوید: «دبیر کل های سازمان ملل در اواخر دهه 1980 و اوایل 1990 اصلاحات قابل توجهی را برای نقش جدید سازمان ملل و توسعه فعالیت های آن پیشنهاد می دادند. این روزها شما به ندرت نام دبیرکل های سازمان ملل را به یاد می آورید، حتی کوفی عنان. متاسفانه امروز استقلال دبیر کل سازمان ملل به کشورهای عضو این سازمان به ویژه شورای امنیت وابسته است. به همین دلیل دبیر کل سازمان ملل گزینه های بسیار محدودی برای پیشبرد وظایف خود دارد.»

تیموفی بورداچف، مدیر مرکز مطالعات اروپا و بین المللی دانشکده عالی اقتصاد در مسکو، اطمینان دارد که روسیه می تواند فارغ از این مساله که چه کسی بر کرسی دبیر کلی سازمان ملل تکیه زده، منافع خود را در این سازمان پیگیری کند. او می گوید: «موضع روسیه کاملا آشکار است. مسکو هرگز منافع خود را در سازمان ملل به یک فرد خاص برای جانشینی بان کی مون گره نمی زند.»

منبع: راشا دایرکت / تحریریه دیپلماسی ایرانی/ 30