آیا گوترس با چین و روسیه زد و بند کرده است؟

نویسنده: جولیان بورگر

دیپلماسی ایرانی: آنتونیو گوترس، نخست وزیر سابق پرتغال، پس از موافقت اعضای شورای امنیت دبیر کل بعدی سازمان ملل خواهد بود و با گرفتن جای بان کی مون از سال آینده کار خود را آغاز خواهد کرد.

تمام اعضای شورای امنیت سازمان ملل در اقدامی کم سابقه با اجماع آرا در ششمین رای گیری محرمانه خود اعلام کردند که با گوترس موافق هستند، کسی که برای یک دهه نماینده سازمان ملل در امور پناهجویان بود. ویتالی چورکین، نماینده روسیه در سازمان ملل گفته است: «پس از شش دور نظرخواهی ما یک گزینه کاملا مشخص داشتیم و آن کسی نبود جز آنتونیو گوترس.»

بسیاری از پایان زودهنگام رقابت برای کرسی دبیر کلی سازمان ملل متعجب شدند. از آنجایی که قدرت های بزرگ به دنبال معرفی کاندیدای موردنظر خود هستند، اغلب کارشناسان انتظار داشتند که روند انتخاب دبیر کل تا پایان اکتبر به درازا بکشد. همین طور برخی فکر می کردند روسیه که حالا ریاست دوره ای شورای امنیت را برعهده دارد ممکن است با دبیر کلی گوترس مخالفت کند چرا که مسکو اعلام کرده بود که برای ارشدترین کرسی سازمان ملل به دنبال فردی از اروپای شرقی است. یک دیپلمات شورای امنیت می گوید: «فکر می کنم که روس ها در نهایت به دنبال این بودند که مساله تعیین دبیر کل سازمان ملل در زمان ریاست دوره ای آنان بر شورای امنیت به نتیجه برسد و این نهاد زمان خود را صرف مسائلی مهم دیگری کند که اختلاف نظرها در آن موارد عمیق تر است.»

گوترس با 13 رای موافق، بدون رای مخالف و دو غایب به عنوان جانشین بان کی مون انتخاب شد. اسلواک میروسلاو لایکاک، وزیر امور خارجه اسلواکی، با هفت رای موافق و شش رای مخالف در رده دوم قرار داشت. گفته شده که دو رای از هفت رای مخالف متعلق به اعضای دائمی شورای امنیت بوده است.

از آنجایی که گوترس وعده داده بود که با توجه به تجربه 10 ساله خود در امور پناهجویان به ریشه های انسانی این بحران بپردازد، عدم مخالفت روسیه و چین با دبیر کلی وی عجیب به نظر می رسد؛ چرا که هم مسکو و هم پکن پیشتر مخالفت خود را با انتخاب فعالان امور اجتماعی در رده های ارشد سازمان ملل اعلام کرده بودند. از طرف دیگر زمزمه های زیادی شنیده می شد که امسال دیگر زمان آن فرا رسیده است که در تاریخ 71 ساله سازمان ملل متحد یک زن اداره آن را برعهده بگیرد. بر همین اساس در میان کاندیداهای اولیه برای کسب این کرسی نام هفت زن نیز دیده می شد.

مایکل دویل، معاون سابق دبیر کل سازمان ملل و استاد فعلی دانشگاه کلمبیا می گوید: «فکر می کنم که این انتخابی فوق العاده است. ما حالا فردی را داریم که روزگاری در کشور نخست وزیر بوده و بنابراین توانایی های سیاسی بالایی دارد. گوترس فراجناحی است و سابقه فعالیت در امور پناهجویان در روزگار دشواری را دارد.»

ریچارد گوان، کارشناس سازمان ملل در شورای اروپایی روابط خارجی، می گوید: «پرسش اصلی این است که آیا گوترس برای رسیدن به این کرسی به چین و روسیه امتیازاتی داده است یا نه. این مساله احتمالا در هفته ها و ماه های آینده مشخص خواهد شد.»  

گفته شده در نظرسنجی نهایی، ایرنا بوکوا، رییس یونسکو، در مقام چهارم قرار گرفته است. کریستینا فیگورس، دیگر دیپلمات زن کلمبیایی نتیجه نظرسنجی روز آخر را "تلخ و شیرین" توصیف کرده است. او گفته است: «این نتیجه تلخ بود چون یک دیپلمات زن انتخاب نشد و شیرین بود چون فرد بسیار مناسبی برای این کرسی انتخاب شد. به آنتونیو گوترس تبریک می گویم. ما در کنار او هستیم.»

فرایند سریع انتخاب دبیرکل بعدی سازمان ملل برای کریستینا جورجیوا، معاون رییس کمیسیون اروپا که دیرهنگام وارد عرصه رقابت برای این کرسی شده، خوشایند نبود. همین چند روز پیش بود که جورجیوا کاندیداتوری خود را برای این کرسی اعلام کرده بود و هشت عضو شورای امنیت (از جمله دو تن از اعضای دائمی) به او رای مخالف داده بودند.

تحرکات برای یافتن جانشین بان کی مون از آوریل سال جاری میلادی آغاز شده بود. و این برای نخستین بار بود که کاندیداهای کرسی دبیر کلی سازمان ملل آشکارا  از تمایل خود برای رسیدن به این کرسی صحبت می کردند. به نظر می رسد این شفافیت جدید نتیجه فشار افکار عمومی و فعالان اجتماعی است که کمپینی را با عنوان "یک نفر برای 7 میلیارد" راه انداخته بودند. ناتالی ساماراسینگه، مدیر اجرایی انجمن سازمان ملل ـ بریتانیا و یکی از پایه گذاران جنبش "یک تن برای 7 میلیارد" می گوید: «این آزمونی برای آغاز روندی جدید بود. ما وقتی از همان ابتدای رقابت هم به کاندیداهای دبیر کلی سازمان ملل نگاه می کردیم متوجه شدیم که گوترس شانس زیادی برای پیروزی دارد، چرا که رقیب جدی برای او وجود نداشت. او به دلیل فرایندی باز و منصفانه توانست به این کرسی برسد.»

منبع: گاردین / تحریریه دیپلماسی ایرانی / 30

انتشار اولیه: شنبه 17 مهر 1395 / انتشار مجدد: دوشنبه 3 آبان 1395