خلع سلاح جهانی پس از توافق ایران

نویسنده: لارنس ویتنر*

دیپلماسی ایرانی: بعد از پایان تلاش ها و پذیرفته شدن نهایی توافق هسته ای ایران حالا وقت آن رسیده که ایران تعهد خود را به پیمان منع گسترش سلاح هسته ای (NPT) نشان دهد.

NPT که در سال 1968 به تصویب رسیده و از سال 1970 به اجرا در آمده، دارای دو بند است. اول اینکه قدرت های غیرهسته ای توانایی خود برای ساخت سلاح های هسته ای را توسعه ندهند. دوم اینکه حکومت های دارای سلاح هسته ای خود را از سلاح های هسته ای پاک سازند. ماده ششم این بند به روشنی به این مسئله پرداخته است: «هر یک از طرفین پیمان متعهد به پیگیری مذاکرات با حسن نیت برای اقدامات مؤثر در مورد توقف ساخت سلاح های هسته ای، خلع سلاح هسته ای، قرارداد منع گسترش سلاح هسته ای به صورت کلی، خلع سلاح کامل تحت کنترل شدید و مؤثر بین المللی می باشند.» قدرت های هسته ای تاکنون در قبول مفاد این پیمان چگونه عمل کرده اند؟

جای امیدواری است که تا حدودی به این پیمان (NPT) عمل شده است و ذخیره کل سلاح های هسته ای جهان به دو سوم کاهش یافته است. از طرف دیگر 45 سال بعد از تصویب و اجرای این پیمان، ۹ کشور به ساخت 1600 سلاح هسته ای ادامه دادند که از این تعداد هزار بمب در حالت آماده باش شلیک وجود دارند. 90 درصد این بمب های هسته ای متعلق به ایالات متحده و روسیه و مابقی متعلق به بریتانیا، فرانسه، چین، اسرائیل، هند، پاکستان و کره شمالی است. اگر نزاع های این کشورها بالا بگیرد هیچ چیز نمی تواند مانع آن ها برای استفاده از سلاح هسته ای شود که در این صورت چنان ویرانی به بار می آورد که در طول تاریخ بشر بی سابقه بوده است.

با نگاهی به آینده وضعیت خطرناک تر نیز خواهد بود چراکه این کشورها اخیرا مذاکرات درباره خلع سلاح هسته ای را کنار گذاشته اند و به جای آن غرق در برنامه های مدرن سازی سلاح های هسته ای هستند. در ایالات متحده این مدرن سازی که در 30 سال آینده بالغ بر یک تریلیارد دلار هزینه خواهد داشت انواع مختلف سلاح ها را شامل می شود: موشک های بالستیک، بمب افکن ها، کلاهک های هسته ای و کشتی های حمل سلاح، موشک های کروز و کارخانه های سلاح های هسته ای. در روسیه نیز دولت در حال جایگزین کردن تمام سلاح های هسته ای شوروی با نسخه های مدرن و جدید هستند. دیگر کشورهای دارای بمب هسته ای نیز همگی در حال توسعه دسترسی به موشک های بالستیک، موشک های کروز و سیستم های حمل و نقل دریایی سلاح هسته ای هستند.

علی رغم اصراری که قدرت های هسته ای برای متعهد شدن ایران به NPT دارند بسیار روشن است کشورهایی که در حال حاضر دسترسی به سلاح هسته ای دارند خود را مقید به پیمان NPT که توسط 189 کشور به امضا رسیده است نمی دانند. بعضی از قدرت های هسته ای این پیمان را با گستاخی زیر پا گذاشته اند. اسرائیل، هند و پاکستان در ابتدا از امضا NPT خودداری کردند و تا ساخت سلاح هسته ای پیش رفتند. کره شمالی هم از امضاکنندگانی بود که از پیمان خارج شد.

در پی توافق دولت ایران برای پذیرش پیمان NPT آیا زمان آن فرا نرسیده که قدرت های هسته ای حال حاضر دنیا نیز به این پیمان عمل کنند؟ حداقل، قدرت های هسته ای باید با توقف مدرن کردن سلاح هسته ای موافقت کنند و مذاکره پیرامون نابودی 1600 بمب هسته ای در زرادخانه هایشان را شروع کنند. بعد از سخت گیری ها برای جلوگیری از توسعه سلاح هسته ای توسط ایران کشورهای دیگر نیز باید برای خلع سلاح هسته ای مورد بازرسی قرار بگیرند.

* استاد بازنشسته تاریخ دانشگاه ایالتی سانی آلبانی در نیویورک

منبع: هافینگتون پست/ مترجم: پریسا فرهادی