ایران توافق تاریخی هسته‌ای را امضا کرد، اکنون نوبت اسرائیل است

محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران

دیپلماسی ایرانی: ما و طرف های مذاکراتی مان در 1+5 سرانجام توانستیم برنامه هسته ای ایران را از یک بحران غیرضروری به یک چارچوب همکاری در زمینه استفاده صلح آمیز از انرژی هسته ای و عدم اشاعه و حتی فراتر از آن تبدیل نماییم. همانگونه که من در وین توییت کردم: توافق وین یک سقف نیست، بلکه یک بنیان قوی و مستحکمی است که ما باید بر آن بنائی بنیان نهیم. برنامه جامع اقدام مشترک – که نام رسمی این توافق است - موقعیت ایران را به عنوان یک منطقه عاری از سلاح های هسته ای تثبیت کرده است. اینک زمان آن است که این وضعیت را به کل منطقه خاورمیانه تعمیم دهیم.

تلاش ایران برای ممنوع کردن سلاح های کشتار جمعی در مناطق پیرامونی اش، یک تلاش مستمر بوده است. این واقعیت که علی رغم بکارگیری گسترده و مستمر این نوع از سلاح ها از سوی صدام حسین، هیچ گاه اقدامات متقابلی در برابر آن از سوی کشور من انجام نشد، شاهدی بر عمق باور ایران به این آرمان شریف است. با وجودی که ایران در این تلاش خستگی ناپذیر از حمایت برخی دوستان عرب خود نیز برخوردار بوده است، رژیم اسراییل- بعنوان تنها دارنده برنامه تسلیحات هسته ای در خاورمیانه-  تنها مانع است. اکنون و در سایه توافق تاریخی هسته ای، ما باید به سرعت به این چالش فوری و مستقیم بپردازیم.

یکی از شگفتی های طنزگونه بی شمار تاریخی این است که کشورهای فاقد سلاح های هسته ای مثل ایران در جهت تثبیت رژیم عدم اشاعه، اقدامات عملی بسیار بیشتری از اقدامات اعلامی کشورهای دارای سلاح های هسته ای، انجام داده اند. ایران و دیگر کشورهای غیرهسته ای اقداماتی واقعی، صادقانه و عملیاتی زیادی در جهت تثبیت رژیم عدم اشاعه انجام داده اند. همزمان، کشورهایی که برخوردار از این سلاح های ویرانگر هستند،  تلاش کرده اند از وظایف خود برای خلع سلاح خود مطابق مفاد معاهده عدم اشاعه (ان پی تی) و قوانین عرفی بین المللی شانه خالی کنند و حتی به سختی حاضر بوده اند در این رابطه حرفی بزنند. این تازه قبل از آن است که به کشورهایی که عضو ان پی تی نیستند، بپردازیم و یا رژیمی که دارای سلاح های هسته ای اعلام نشده است و بیشترین ضدیت را با ان پی تی دارد و مسخره تر آن که همزمان  علم مخالفت با توافق را نیز بر دوش دارد.

امروز، در سایه توافق هسته ای، زمان درست - شاید بهترین زمان - فرارسیده است که کشورهای دارای سلاح های هسته ای، با قبول اجرای اقدامات جدی خلع سلاحی این شکاف عمیق را التیام بخشند و رژیم عدم اشاعه را با اقدامات  جدی خلع سلاحی خود تقویت کنند.

اینک زمانی است که این کشورها باید با یک واقعیت حیاتی مواجه شوند: این که ما در یک محیط امنیتی جهانی شده زندگی می کنیم؛ جایی که دیگر نابرابری و عدم تقارن بین کشورهای برخوردار و غیربرخوردار و تحت تاثیر پارادایم های به جا مانده از دوران جنگ سرد، دیگر امکان وجود یا تحمل را ندارند.

برای مدت های طولانی مفهوم دیوانه وار "ویرانی قطعی متقابل" (MAD) بعنوان ضامن حفظ ثبات و عدم اشاعه در جهان دیده شده است. با این حال، این موضوع هیچ ریشه ای در حقیقت ندارد. شیوع این نوع دکترین بازدارنده در روابط بین الملل، مهمترین عامل پشت پرده وسوسه برخی کشورها به داشتن سلاح های هسته ای از یک سو و اقدام برخی دیگر از کشورها به افزایش تعداد و توسعه کیفی زرادخانه هسته ای شان است. همه این ها در تناقض آشکار با أهداف خلع سلاحی است که توسط جامعه بین الملل ترسیم گردیده اند.

ضروری است این پارادایم امنیتی غلط و خطرناک را به یک ترتیبات بهتر، امن تر و عادلانه تر تغییر دهیم. من صادقانه باور دارم که توافق هسته ای بین کشور من، ایران - بعنوان یک کشور فاقد سلاح های هسته ای- و گروه 1+5 (که تقریبا تمامی کلاهک های هسته ای جهان را کنترل می کنند)، آن قدر اهمیت نمادین دارد که آغاز این جابجایی پارادایمی را رقم بزند و شروع یک دوره جدید برای رژیم عدم اشاعه را نشان دهد.

در همین ارتباط، یک گام در مسیر درست می تواند شروع مذاکرات برای تدوین یک معاهده امحای تسلیحات هسته ای باشد که با سازوکارهای قوی نظارت و سنجش میزان پایبندی کشورها پشتیبانی شود. در مرحله مقدماتی، می توان با خارج کردن زرادخانه های هسته ای از حالت هشدار و آماده باش (جدا کردن کلاهک ها از ناقل های حمل آنها به منظور کاهش ریسک استفاده) شروع کرد و در مراحل بعد آن را با خلع سلاح همه کشورهایی که تسلیحات کشتار جمعی دارند، ادامه داد. این پروژه جهانی می تواند با یک حمایت قوی، جهانشمول و صادقانه برای ایجاد یک منطقه عاری از سلاح های کشتار جمعی در خاورمیانه، به یک هدف قابل دسترس تبدیل شود، به شرطی که قدرت های مرتبط سرانجام به این قناعت برسند که این موضوع نه فقط یک آرمان پسندیده، بلکه یک ضرورت استراتژیک است. 

چنین معاهده جدیدی، ان پی تی را برای کشورهای دارای سلاح های هسته ای احیا و بازتعریف می کند؛ و وظیفه خلع سلاح رژیم هایی را که عضو ان پی تی نیستند، ولی به هر حال  از منظر سیاسی، از طریق رژیم بین المللی عدم اشاعه، و از منظر حقوقی به دلیل قوانین آمره حقوق بین الملل عرفی مکلف به خلع سلاح هسته ای می باشند، به یک تعهد قانونی مدون تبدیل می کند.

ایران، در ظرفیت ملی خود و همینطور به عنوان رئیس کنونی جنبش عدم تعهد آماده است تا فعالانه با جامعه جهانی برای دستیابی به این اهداف همکاری کند و به خوبی آگاه است که در این راه موانع بسیاری از سوی کسانی که نسبت به صلح و دیپلماسی مشکوک هستند، ایجاد خواهد شد. با این حال ما باید همه تلاش خود را برای پافشاری بر اهداف و همراه سازی دیگران بکار بندیم،  همانگونه که در وین این کار را کردیم.

منبع: گاردین