نگران وفای به عهد ایران نباشید

دیپلماسی ایرانی: در 22 آوریل و در جریان جلسه استماع کنگره درباره برنامه هسته ای ایران، دیوید آلبرایت، رئیس موسسه علوم و امنیت بین الملل چالش هایی را پیش روی شش قدرت جهانی برای رسیدن به توافق هسته ای با ایران مطرح کرد. آلبرایت در این زمینه گفت: «ایران دارای سابقه طولانی نقض، طفره رفتن و عدم همکاری درباره ترتیباتی است که ثابت می کند برنامه هسته ای این کشور واقعاً صلح آمیز است.»

آیا این توصیه خوبی است؟ اولین موضوعی که باید در نظر گرفته شود این است که هدف بازرسی  اتمی بین المللی اطمینان از ماهیت صلح آمیز برنامه هسته ای است یا جلوگیری از پیشرفت در جهت غیرصلح آمیز است. در بخش ابتدایی بند سوم پیمان ان پی تی می خوانیم: «هر کشور عضو پیمان که فاقد سلاح هسته ای است، متعهد به قبول پادمان است، چون این مسئله در توافق نامه با آژانس بین المللی انرژی اتمی مندرج شده است.»

این جملات پیش بینی یک سیستم براساس بازدارندگی است. در این سیستم، آژانس بین المللی انرژی اتمی بازرسانی برای بررسی کشورهای فاقد سلاح هسته ای و تشخیص تعهدشان برای عدم دستیابی به سلاح هسته ای اعزام می کند. کار بازرسان آژانس این است که از پایبندی کشورهای فاقد سلاح هسته ای به تعهداتشان اطمینان حاصل کنند.

سوال دوم این است که آیا این سیستم موثر است؟ آیا اعضای ان پی تی به اقدامات آژانس بین المللی انرژی اتمی در زمینه رعایت عدم اشاعه تکیه می کنند؟ برای مدتی پس از اجرایی شدن ان پی تی در 1970، پاسخ خیر است. همین نواقص بود که موجب به وجود آمدن پروتکل الحاقی شد. این مدل به منظور افزایش گزینه های راستی آزمایی آژانس بین المللی انرژی اتمی طراحی شده است تا خطرات برنامه های مخفی همانند عراق را به حداقل برساند.

براساس استانداردهای دهه 1970 پادمان، آژانس می تواند مواد و فعالیت های هسته ای را در مکان هایی که دولت اعلام کرده است بررسی کند، اما پس از اجرایی شدن پروتکل الحاقی بر مواد و نظارت های هسته ای که دولت آنها را اعلام نکرده است هم بازرسی صورت می گیرد. تا زمانی که ایران اعلام کرده با پروتکل الحاقی موافقت می کند، کنگره و سایر نقاط جهان می توانند مطمئن باشند که آژانس بین المللی انرژی اتمی می تواند مانع از انجام فعالیت های پنهان هسته ای شود.

با تمام این تفاسیر، ایران سال 2015، ژاپن سال 1945 نیست. ایران کشوری شکست خورده نیست. کشور مستقلی است که قدرت تعیین تعهدات بین المللی خودش را دارد. علاوه بر این ایران نشان نداده است که آماده فدا کردن احترام ملی خودش باشد.

آلبرایت همچنین دارای دلایلی برای این گفته خودش است که «ایران دارای سابقه طولانی نقض، طفره رفتن و عدم همکاری است» مطمئناً این درست است که ایران به مدت 18 سال و تا سال 2004، «سیاست پنهان سازی» را در پیش گرفته بود و براساس پادمان آژانس بین المللی انرژی اتمی، مواد و تحقیقات هسته ای اش را به اطلاع نرسانده بود. همچنین آژانس بین المللی انرژی اتمی درباره ناکافی بودن همکاری ایران بر سر برخی از نگرانی های برجسته ابراز نارضایتی کرده است.

اما این موارد آن گونه که آلبرایت و اعضای کنگره فکر می کنند، نیست. برنامه هسته ای مخفیانه ایران قبل از سال 2004، شنیع تر از برخی از اعضای ان پی تی که چنین برنامه های مشابهی داشته اند، نیست. پس از اصلاح موارد نقض پادمان، یا کنار گذاشتن برنامه های مخفی و متعهد ماندن به ان پی تی، این قبیل کشورها دیگر نیازی به ترتیبات استثنایی ندارند.

حیف است که کنگره از آلبرایت برای شرکت در جلسه استماع دعوت می کند. او بیش از حد به بزرگنمایی ایرادات برنامه هسته ای ایران عادت دارد و این قبیل درخواست ها فقط به یک چیز منتهی می شود: شکست مذاکرات.

منبع: لوب لاگ/ مترجم: حسین هوشمند

انتشار اولیه: جمعه 11 اردیبهشت 1394 / انتشار مجدد: پنج شنبه 17 اردیبهشت 1394