بحران جانشینی ملک عبدالله در عربستان

دیپلماسی ایرانی: چندی پیش خبرگزاری الجزیره آمریکا از بستری شدن ملک عبدالله بن عبدالعزیز پادشاه عربستان در بیمارستانی در ریاض برای «آزمایش های پزشکی» خبر داد و با توجه به این مسئله که ملک عبدالله در کاخ خود یک مرکز پزشکی مجهز دارد، این خبر نگرانی های عمومی را در مورد سلامت پادشاه 91 ساله عربستان برانگیخت.

ملک عبدالله که به وضوح از بالا بودن وزن خود و در پی آن در درد در ناحیه کم رنج می برد، اکنون در پی بیماری ریوی و احتمالا به دلیل سابقه طولانی مدت استعمال دخانیات، در بیمارستان بستری است.

در هر حال، بیماری ملک عبدالله، پادشاه تنش هایی در خاندان آل سعود بر سر جانشینی وی در پی خواهد داشت. اگرچه سلمان برادر ناتنی 79 ساله ملک عبدالله از چندی پیش به عنوان ولیعهد حضوری فعالانه در مراسم گوناگون داشته است، اما وی رقبای دیگری نیز در خاندان آل سعود دارد که برای به دست آوردن حمایت هیئت بیعت (هیئت مسئول انتخاب پادشاه عربستان) تلاش می کرده اند.

از سوی دیگر گفته می شود سلمان به بیماری زوال ذهن مبتلاست و افرادی که از نزدیک با سلمان دیدار داشته اند، می گویند کلام وی پس از چند دقیقه گفت و گو، غیر قابل فهم می شود. از این رو تلاش های سلمان برای حضور در مراسم گوناگون احتمالا از تمایل فردی یا تلاش اطرافیان وی برای جانشینی ملک عبدالله ناشی می شود.

ملک عبدالله در ماه مارس گذشته برادر ناتنی دیگر خود مقرن، جوانترین فرزند ملک عبدالعزیز معروف به ابن سعود، را به عنوان نائب ولیعهد منصوب کرد. با این حال به طور رسمی اعلام شد که همه اعضا هیئت بیعت در تایید مقرن متفق نبودند.

اگرچه حضور عمومی ملک عبدالله در ماه های اخیر کاهش چشمگیری داشت، اما وی همچنان تصمیم گیرنده اصلی در عربستان بود. وی در نیمه ماه اکتبر برای حل مشکلات منطقه خلیج فارس با امیر قطر و در نیمه ماه دسامبر احتمالا برای گفتگو در مورد سوریه با پادشاه اردن دیدار کرد.

با توجه به اینکه عربستان بزرگ ترین تولید کننده و صادر کننده نفت خام است و در میان کشورهای عرب منطقه و کشورهایی با اکثریت مسلمان نفوذ دارد، بحران قدرت در ریاض برای جانشینی ملک عبدالله نگرانی های بین المللی را در مورد سرنوشت این کشور در پی خواهد داشت.

در سیاست کنونی، عربستان سعودی اعلام کرده است به منظور جلوگیری از کاهش بیشتر بهای نفت در سطح تولیدات نفت خام تغییری ایجاد نمی کند و ترجیح می دهد سقوط قیمت را در بازار نظاره گر باشد تا شاید بتواند بر استخراج نفت شیل آمریکا و فروش آن در بازار تاثیر گذارد. اما احتمال تغییر در چنین سیاستی به ویژه با مطرح شدن مسئله جانشینی ملک عبدالله زیاد است.

عماد مشتاق (Emad Mostaque)، تحلیلگر بازارهای نوظهور در این باره نوشت: «نرخ کنونی بهای نفت مردم را در عربستان نگران کرده است و با توجه به احتمال بروز بحران جانشینی، احتمالا اجرای سیاست کاهش بهای نفت برای شکست دادن سرمایه داران خرد، دیگر مطرح نخواهد بود؛ چرا که اجرای چنین سیاستی به اراده قوی و قدرت نیاز دارد و در زمان جانشینی مسئله حمایت عمومی از سیاست های پادشاه جدید مطرح خواهد شد. جانشین جدید ملک عبدالله همچنین ممکن است سیاست های خارجی عربستان سعودی را مطابق میل خود تغییر دهد.»

یکی دیگر از مسائل حائز اهمیت در جانشینی ملک عبدالله تغییرات احتمالی در سیاست های خارجی این کشور به ویژه در منطقه است. عربستان سعودی اکنون در ائتلاف تشکیل شده برای مبارزه با داعش یکی از متحدان اصلی آمریکا محسوب می شود و باید دید جانشینی ملک عبدالله چه تاثیری بر روند حضور ریاض در تلاش ها برای مقابله با تهدید داعش خواهد داشت.

از سوی دیگر نگرانی هایی در مورد ناآرامی های پنهانی و اقدامات احتمالی فعالان شیعه در عربستان وجود دارد.

واشنگتن در تلاش بوده در روند جانشینی در عربستان مداخله نکند؛ چرا که در این زمینه اهرم فشار قابل توجهی ندارد و از عواقب وخیم تر چنین مداخله ای نگران است. اما احتمال وقوع ناآرامی در عربستان در دوره انتقال قدرت و احتمال بروز بحران بر سر جانشینی، واشنگتن را به تاکید بر لزوم انتخاب جانشینی لایق برای ملک عبدالله در کوتاه ترین زمان ممکن وادار خواهد ساخت.

به هر حال، مسئله جانشینی ملک عبدالله تاثیرات شدیدی بر منطقه خواهد داشت و از این روست که اخبار سلامت وی در بسیاری از نقاط جهان دنبال می شود.

منبع: بیزینس اینسایدر / ترجمه و اقتباس: طلا تسلیمی

* مقاله های اصلی در نشریه بیزینس اینسایدر تحت عنوان «بحران جانشینی ملک عبدالله می تواند عربستان را وارد بحران کند» نوشته سیمون هندرسون و «سلامت ملک عبدالله ممکن است تغییر در سیاست های نفتی را در پی داشته باشد» نوشته شین فرو منتشر شدند.