گولن مانعی بر سر راه اردوغان است

دیپلماسی ایرانی: در سیزده سال اخیر ترکیه با وجود اضطراب و وحشت برخی حرکتی آهسته اما رو به جلو به سمت جامعه ای آزاد و دموکراتیک برداشته است. دو مردی که سکاندار این گذار بودند رجب طیب اردوغان و فتح الله گولن بودند که با اتحاد با یگدیگر شاید تبدیل به یکی از قدرتمندترین اسلام گرایان پست مدرن شدند. اما هم اکنون این دو نفر از هم دور شده اند و در یک مارپیچ بی اعتمادی گرفتار شده اند که ممکن است پیشرفت های صورت گرفته در این سال ها را خنثی کند. در قلب این جدایی اختلاف بر سر نحوه اثبات قدرت در جهان اسلام است.

در 18 دسامبر یک قاضی در استانبول حکم بازداشت گولن را صادر کرد. در طول هفته ی گذشته هم ده ها تن از روزنامه نگاران و ماموران پلیسی که متهم به ارتباط با این روحانی 73 ساله بودند، بازداشت شدند. گولن در پنسیلوانیا زندگی می کند اما رهبر معنوی جنبش میلیونی ترک ها به نام هزمت یا خدمت است. اردوغان خواستار استرداد گولن شده است و وی را متهم به تشکیل دولت موازی در قوه قضائیه و بروکراسی کشور کرده است.

ترکیه دارای سابقه ای طولانی در زمینه سرکوب های خشونت آمیز است، اما اردوغان مدعی است که این بار قضیه فرق می کند. وی در این رابطه در 20 دسامبر می گوید: «هیچ کس از قبل از پایان محاکمه مجازات نمی شود.» این سخنرانی قبل از واکنش شدید اللحنش به بیانیه ی اتحادیه اروپا مبنی بر «بازداشت های اخیر با آزادی رسانه ها که هسته ی اصلی دموکراسی است، ناسازگار است.» بود. اما به نظر می رسد مشوق (هویج) عضویت در اتحادیه اروپا دیگر برای اردوغان مهم نیست.

اردوغان هم اکنون شاهد این است که غرب از گولن حمایت می کند و نسبت به کودتای نظامی مصر در سال گذشته بی تفاوت است و علاقه ای به سرنگونی بشار اسد، رئیس جمهور سوریه ندارد. اردوغان این اتفاقات را به عنوان شاخص هایی می بیند که غرب علاقه ای به دولت های اسلامی ای که به صورت دموکراتیک انتخاب شده اند چه در ترکیه و هر جای دیگری ندارد.

در حالی که تنش های میان اردوغان و گولن چند سال است ادامه دارد اما بحران کنونی زمانی بالا گرفت که در دسامبر گذشته دادستان اعلام کرد پرونده ی فساد 53 عضو حزب عدالت و توسعه، از جمله اعضای کابینه اردوغان، باز است. بنابر گفته های حامیان اردوغان افسران پلیسی که به گولن وفادار بودند تلفن صدها نفر از مردم از جمله دفتر اردوغان را شنود می کردند. رسانه های ترکیه هم متهم به انتشار این اطلاعات به نفع احزاب جناح راست و سکولار در انتخابات ریاست جمهوری شدند. دولت هم در پاسخ صدها نفر از قضات و افسران پلیس را منتقل یا اخراج کرد و در بعضی از موارد آنها را متهم به سوء استفاده از قدرت کرد.

از آن زمان به بعد رسانه های ترکیه که به هزمت نزدیک هستند، موضعی تهاجمی نسبت به اردوغان گرفتند. اردوغان که موضعش با پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری ماه آگوست تقویت شده بود، شکایت از محمد دوغان، متحد سابق گولن که 17 ماه در زندان بوده است و پیش از این از اتهام همکاری با القاعده تبرئه شده بود را مجدداً فعال کرد. تعدادی از خبرنگاران و دو افسر ارشد پلیس در زمینه مبارزه با تروریسم و حتی یک نویسنده برنامه تلویزیونی به ادارات پلیس برای بازجویی احضار شدند، این اقدامات برای مبارزه با هزمت و گولن بود.

ممکن است اردوغان و گولن هر دو اسلام گرا باشند، اما دیدی متفاوت درباره هویت اسلامی و تاریخی ترکیه دارند. محبوبیت اردوغان ناشی از صراحت کلام وی است. وی در گذشته گفته بود: «مناره های ما، سر نیزه های ما هستند. گنبدهای ما، کلاه خودهای ما هستند. مساجد ما، سرنیزه های ما هستند.» پس از آن شهردار استانبول در سال 1997 که در دامن زدن به نفرت موفقیت کسب کرده بود با این جملات تحت پیگرد قانونی قرار گرفت و با همراهی 2000 خودروی طرفدارانش به زندان رفت.

گولن طلبه ی اسلامی، بسیاری از سال های جوانی اش را امام جماعت مساجد غرب ترکیه بود. او برای دانش آموزان مومن حومه ترکیه که برای تحصیل و کار آمده بودند، خوابگاه و محل مطالعه ساخت. گولن به نقاط مختلف کشور سفر می کرد و در خطبه های نماز برای هزاران نفر از جوانان درباره نحوه ی دین داری در ترکیه ی سکولار مشاوره می داد. در طول یک دهه گذشته اردوغان بر روی ایجاد سیستم دموکراتیک با ثبات در ترکیه تلاش کرد و هم اکنون به دنبال گسترش نفوذ خود در فراتر از مرزها است از دید وی گولن مانعی بر سر راهش است.

منبع: لوب لاگ/ مترجم: حسین هوشمند