توافق خوب چگونه توافقی است؟

دیپلماسی ایرانی: مذاکره کنندگان ایران و شش قدرت جهانی به منظور رسیدن به راه حل دیپلماتیکی که بتواند به توافق جامع و موثری که از دستیابی ایران به سلاح هسته ای جلوگیری کند و باعث لغو تحریم های ایران شود، در حال مذاکره هستند. اگر این اتفاق بیفتد، سیاست گذاران آمریکایی باید درباره ی این که چه توافق خوب و چه توافقی بد است با هم بحث کنند. مذاکرات پیچیده است و بسیاری از موضوعات باید در آن مطرح شود. همچنین بیش از یک راه برای رسیدن به اهداف امنیتی جامعه ی بین المللی وجود دارد. متاسفانه بیشتر بحث هایی که در واشنگتن انجام می شود، درباره ی این است که مذاکرات چه کاری می تواند و باید درباره ی مجموعه ای محدود از مسائل مد نظر آنها انجام دهد. این مسئله منجر به انتظارات نامتعادل و غیر منطقی در میان برخی از اعضای کپیتول هیل (کنگره) شده است.

در صورتی که توافق وجود داشته باشد، ارزیابی تاثیر کلی آن بر کاهش ظرفیت هسته ایران و بهبود قابلیت های موجود ما برای شناسایی و جلوگیری از رسیدن به هرگونه فعالیت مرتبط با سلاح در زمان حال و آینده، از اهمیت برخوردار است. به طور مثال یکی از این قبیل شاخص ها، محدود کردن ظرفیت غنی سازی ایران است که می تواند هم در زمینه ی انرژی صلح آمیز و هم ساخت سلاح هسته ای مورد استفاده قرار بگیرد. برای اطمینان یافتن از این موضوع محدود کردن تعداد سانتریفیوژهای ایران که در حال غنی سازی هستند، اهمیت دارد و تعداد سانتریفیوژهای کنونی ایران بیش از نیاز برای مصارف هسته ای معمول است.

اما بعضی ها پیشنهاد می دهند تنها راهی که مسیر دستیابی ایران به سلاح را مسدود می کند، متقاعد کردن مقامات ایران به از بین بردن زیرساخت های سانتریفیوژها است. اما این یک درخواست غیرواقع بینانه و غیر ضروری است. حتی اگر ایران متقاعد شود که فعالیت هایش را از بین ببرد، آن ها باز هم دانش فنی و توانایی بازسازی برنامه ی خود را در عرض چند سال دارا خواهند بود. علاوه بر این اگر ایالات متحده بر حفظ این خواسته ی حداکثری خود اصرار بورزد، مقصر شکست مذاکرات و ائتلاف بین المللی علیه این کشور که در حال حاضر مشغول به فشار به این کشور هستند، خواهد بود. این مسئله موجب افزایش و نه کاهش قابلیت های غنی سازی اورانیوم ایران می شود.

در عوض گروه 5+1 می تواند فرمولی را پیشنهاد کند به طور قابل توجهی ظرفیت فعلی ایران در غنی سازی اورانیوم را کاهش دهد. این فرمول می تواند شامل چند عنصر مهم باشد: کاهش تعداد سانتریفیوژهای فعال، محدودیت در تحقیق و توسعه در زمینه ی طراحی سانتریفیوژهای پیشرفته تر، کاهش ذخایر اورانیوم با غنای پایین به حدود صفر و قطع سانتریفیوژهایی که نصب شده اند ولی مشغول به فعالیت نیستند. این ها چند راه حل بودند که زمان دستیابی ایران به تولید مواد مورد نیاز برای ساخت سلاح هسته ای را به دوازده ما یا بیشتر افزایش می دهد، یعنی زمانی که فرصت لازم برای مقابله با چنین تلاش هایی را به وجود می آورد.

اما غنی سازی اورانیوم همان گونه که اعلام شده است، یکی از راه هایی است که ایران می تواند در صورت تصمیم به ساخت سلاح هسته ای از آن استفاده کند. توافق خوب می تواند این مسیر را مسدود کند. راه دیگر احتمالی پروژه ی راکتور آب سنگین اراک است. اگر این راکتور همان گونه که طراحی شده، ساخته شود می تواند پلوتونیوم مورد نیاز برای ساخت دو بمب در سال را تولید کند. برخی افراد در واشینگتن اصرار دارند که راکتور اراک یا باید به طور کامل حذف شود یا این که به عنوان راکتور آب سبک مجدداً طراحی شود وگرنه آنها با توافق مخالفت می کنند.

با این حال ایران به شدت با این گونه پیشنهادها مخالفت می کند. اما این گزینه یکی از راه های جلوگیری ایران از رسیدن به پلوتونیوم مورد نیاز برای ساخت سلاح هسته ای است. به طور مثال ایران و گروه 5+1 می توانند بر کاهش 95 درصدی خروجی راکتور اراک توافق کنند. این مسئله به این معنا خواهد بود که ایران به ده سال زمان برای تولید مواد کافی برای ساخت سلاح هسته ای نیاز خواهد داشت و چنین تلاشی ظرف مدت چند هفته شناسایی خواهد شد. سومین عامل مهم در یک توافق خوب، سیستم بازرسی های بین المللی توسط آژانس بین المللی انرژی اتمی است که البته بعضی ها در آمریکا خواهان بازرسی های بیشتری در قبال ایران در مقایسه با دیگر کشورها هستند.

منبع: نشنال اینترست/ تحریریه دیپلماسی ایرانی/20