وقت‌کشی در مذاکرات به نفع آمریکاست

نویسنده: زاخاری کِک

دیپلماسی ایرانی: باراک اوباما رئیس جمهور و جان کری وزیر امور خارجه آمریکا در روزهای اخیر با اعلام اینکه گفتگوهای هسته ای با ایران برای مرتبه سوم تمدید نخواهد شد، سناتورهای دموکرات را آسوده خاطر کردند. اما این اقدام اشتباه است. اگرچه حصول توافق جامع مطلوب ترین نتیجه محسوب می شود، اما بن بست مذاکرات کنونی نیز در صورتی که به تمدید گفتگوها منجر می شد، می توانست به نفع آمریکا و متحدانش تمام شود.

توافقنامه اولیه میان 1+5 و ایران که در ماه نوامبر سال 2013 به امضا رسید، به شدت برای آمریکا و شرکای این کشور در مذاکرات مطلوب بود. از یک سو، ایران موافقت کرد برنامه هسته ای خود را به تعلیق درآورد و در برخی زمینه های حساس، عقب نشینی و حدود نیمی از ذخایر اورانیوم غنی شده بیست درصدی خود (سطح غنی سازی نزدیک به سطح مورد نیاز برای تولید تسلیحات) را خنثی کند. ایران همچنین موافقت کرد تا ذخایر باقی مانده را به شکل مورد نیاز برای استفاده به عنوان سوخت رئاکتور تحقیقاتی تهران تغییر شکل دهد که پس از چنین تغییری، امکان غنی سازی بیشتر اورانیوم وجود ندارد. به علاوه، در توافق اولیه با ادامه غنی سازی اورانیوم در ایران تا سطح پنج درصد موافقت شد؛ اما طبق توافقنامه ایران اجازه ندارد ذخایر اورانیوم غنی سازی شده در سطح پایین را افزایش دهد. به عبارت دیگر، توافق اولیه قابلیت غنی سازی اورانیوم را در ایران تحت کنترل درآورد. توافق اولیه همچنین هرگونه پیشروی در ساخت راکتور آب سنگین ایران را که مسیری دیگر برای ساخت تسلیحات هسته ای محسوب می شد، متوقف کرد. مهمترین مسئله اینکه با حصول توافق اولیه، ایران برای ایجاد اطمینان به تعهد به توافقات با دسترسی بی قید و شرط بارزسان بین المللی به تاسیسات هسته ای موافقت کرد.

در مقابل همه این امتیازات قابل توجه، ایران در توافق اولیه امتیاز چندانی کسب نکرد و بر خلاف باور عموم، هیچ یک از تحریم های شدید و قابل توجه علیه بخش مالی و نفتی ایران به تعلیق در نیامد. در حالی که تحریم ها هنوز بر قوت خود باقی است، به ایران اجازه دسترسی به بخشی از دارایی های مسدود شده در حساب های خارجی داده شد؛ میزان دارایی های قابل دسترسی از حساب های خارجی ماهانه به بیش از یک میلیارد دلار می رسد. اما در مقابل، تحریم ها هر ماهه حدود 5 میلیارد از درآمدهای نفتی ایران کاسته است.

از این رو طبق توافق اولیه که هنوز لازم الاجراست، ایران به رغم عقب نشینی در برنامه هسته ای خود همچنان تحریم های شدیدی را تحمل می کند. چنین روندی یک پیروزی بزرگ برای آمریکا و متحدانش محسوب می شود و با توجه به مسائل یاد شده، به نفع آمریکاست که مذاکرات به توافق جامع منجر نشود و اجرای توافق اولیه به همین ترتیب ادامه یابد.

تمدید مهلت گفتگوها به هر جهت به نفع آمریکا و متحدانش است. ایران آشکارا هر ماهی که مذاکرات ادامه می یابد، چهار میلیارد دلار در درآمدهای نفتی ضرر می بیند. این فشار اقتصادی در پی سقوط بهای نفت که احتمالا تا پایان سال کنونی میلادی نیز ادامه خواهد داشت، تشدید شده است.

به علاوه، کاهش انتظارات بازار (در پی حاصل نشدن توافق جامع) بر اقتصاد ایران تاثیر منفی خواهد گذاشت. در نتیجه مستقیم امضای توافق اولیه، در پی ارتقاء شرایط داخلی و بازگشت سرمایه گذاران خارجی به ایران با امید حصول توافق جامع، شرایط اقتصادی در این کشور به طور ناگهانی بهبود یافت. هرچه مذاکرات بیشتر ادامه یابد، امید سرمایه گذاران خارجی به توافق جامع کاهش خواهد یافت و بدین ترتیب بر مشکلات اقتصادی ایران افزوده خواهد شد. در واقع (در پی نامشخص بودن نتیجه مذاکرات) ایران مجبور شده است کنفرانس مهم سرمایه گذاری بین المللی را چندین مرتبه لغو و به زمانی دیگر موکول کند.

در آخر، قابلیت ایران برای پیگیری و پیشبرد مسئله هسته ای با طولانی شدن گفتگوها تحت تاثیر قرار می گیرد. طبق توافق اولیه، ایران با اکسید کردن بخش عمده ذخایر اورانیوم غنی شده بیست درصدی و استفاده از آن به عنوان سوخت راکتور تحقیقاتی ایران موافقت کرده است. اورانیوم غنی شده بیست درصدی با اندکی غنی سازی بیشتر می توانست برای ساخت تسلیحات هسته ای مورد استفاده قرار گیرد؛ اما با ادامه گفتگوهای هسته ای بدون هیچ نتیجه ای و تمدید توافق اولیه، ایران مجبور می شود بیشتر ذخایر اورانیوم خود را برای مصرف به عنوان سوخت، اکسید کند و بدین ترتیب، این ذخایر دیگر در ساخت بمب هیچ مصرفی نخواهند داشت.

اگرچه، دستیابی به توافق جامع هسته ای بهترین نتیجه مذاکرات کنونی محسوب می شود، اما دولت اوباما نباید احتمال تمدید گفتگوها و ادامه اجرای توافق اولیه را نادیده بگیرد. در حقیقت باید گفت (بر خلاف باور عمومی) وقت کشی در مذاکرات به نفع آمریکاست و نه ایران!

منبع: نشنال اینترست / مترجم: طلا تسلیمی