خطری که تمدید مذاکرات برای توافق جامع دارد

نویسنده: رابرت هانتر *

دیپلماسی ایرانی: خیلی زود است که بگوییم از تمام مسائلی که میان ایران و گروه 1+5 در مذاکرات وین بحث شده است، اطلاع داریم. مطمئنا در روزهای آینده از آن چه در این مذاکرات گذشته بیشتر آگاه می شویم و می توانیم ارزیابی بهتری داشته باشیم. آن چیزی که ما می دانیم این است که دو طرف نتوانستند تا 24 نوامبر به توافق جامع دست پیدا کنند و مذاکرات برای رسیدن به توافق سیاسی تا ماه مارس و برای رسیدن به توافق جامع تا 30 ژوئن تمدید شد. تمدید مذاکرات بهتر از شکست آن است.

خوشبینی

اولین خبر خوبی که من در حال حاضر مشاهده می کنم، این است که مذاکرات وین شکست نخورد و هیچ کدام از طرفین میز مذاکره را ترک نکردند. خبر خوب دیگر این است که نمایندگان دو کشور مهم مذاکرات یعنی ایران و ایالات متحده، به وضوح خواهان رسیدن به توافقی هستند که امنیت مشروع، منافع اقتصادی و دیگر منافعشان را تامین کند. اگر به خود آنها بود احتمالاً تا هفته پیش توافق را امضا می کردند، ولی آنها تنها نیستند. خبر خوب دیگر این است که در حال حاضر درباره تمام مسائل مربوط به برنامه هسته ای ایران بحث شده است.

خبر خوب دیگر این است که ایالات متحده و کشورهای 1+5، در مقایسه با قبل، آشنایی بیشتری با منافع، دیدگاه ها و تفکرات همتایان ایرانی شان پیدا کردند. ما امیدواریم که این فرآیند برای ایرانی ها هم اتفاق افتاده باشد. مثالی که در این رابطه می شود زد این است که در جریان مذاکرات ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی در زمینه کنترل تسلیحات و دیگر موضوعات در طول جنگ سرد، مقامات دو کشور متوجه شدند مهمترین فایده مذاکرات، خود مذاکره است و آنها توانستند رابطه سیاسی شان را بدون این که منجر به بروز فاجعه در دو طرف شود، بهبود ببخشند. این اقدام ساده عاملی عمده در پایان یافتن جنگ سرد بود.

بدبینی

همچون دیگر مذاکرات، خبرهای بدی هم درباره طولانی شدن مذاکرات وجود دارد. مذاکره بر سر وضعیت کرانه باختری و غزه از ماه می 1979 تاکنون ادامه دارد و با وجود مقداری پیشرفت، اوضاع هنوز همانند 35 سال پیش است. مذاکرات پس از آتش بس سال 1953 جنگ کره همچنان ادامه دارد و پس از 61 سال بعضی اوقات قطع می شود و ادامه پیدا می کند. مذاکرات بر سر جنگ ویتنام هم سال ها طول کشید. مذاکرات بر سر کشمیر هم از سال 1947 که از هند جدا شد، ادامه دارد. مذاکرات بر سر مناقشه قره باغ میان ارمنستان و آذربایجان هم سال هاست که در جریان است.

خطرات ناشی از تاخیر در توافق

مذاکرات درباره برنامه هسته ای ایران در حالی در ماه دسامبر از سر گرفته می شود که ممکن است شرایط متفاوتی داشته باشد. در حالی که آنها آماده مذاکرات می شوند، اتفاقاتی می تواند رخ دهد، از جمله ادامه تحریم ها و این که حتی تحریم ها با ورود اعضای کنگره صد و چهاردهم ایالات متحده می تواند بیشتر شود. در حالی که اعمال فشار بیشتر به منظور دستیابی به توافقی بهتر برای آمریکا، قابل بحث است، اما این اقدام باعث رنج بیشتر مردم ایران خواهد شد و فقط اوضاع را بدتر می کند.

ایران هم ممکن است با غنی سازی بیشتر، فشار آورد و این اقدامات منجر به سخت تر شدن توافق می شود. اسرائیل هم محاسبات خودش را انجام می دهد و به طور جدی استفاده از زور را در نظر می گیرد. همچنین شانس همکاری ایران و آمریکا در مبارزه با داعش هم کاهش خواهد یافت. بنابراین زمان به نفع توافق نیست و چشم انداز همکاری میان ایران و غرب بر سر مسائل جدی منطقه ای کاهش خواهد یافت.

عامل بد دیگری که بدتر هم خواهد شد در سمت غربی ها و به ویژه ایالات متحده قرار دارد، پیش از این به کنگره جدید اشاره کردیم. نکته دیگر این است که در میز مذاکره با ایران، شش کشور حضور ندارند، بلکه هشت کشور حضور دارند. دو عضو مخفی این مذاکرات پس از آمریکا بیشترین اهمیت را دارند، یعنی اسرائیل و عربستان سعودی. این دو کشور مصمم هستند تا از حصول هرگونه توافق بر سر برنامه هسته ای ایران جلوگیری کنند.

در حقیقت برای آنها مسئله فقط بر سر برنامه هسته ای نیست. بلکه آنها می خواهند مانع از ورود ایران به جامعه بین المللی شوند. کشورهای عرب سنی، علاوه بر این خواهان مبارزه با شیعیان منطقه، ایران و بشار اسد هستند. همچنین یک رقابت ژئوپولتیک مهم دیگر هم وجود دارد و آن مخالفت با دوستی ایران و آمریکا و ظهور ایران به عنوان بازیگر جدید منطقه ای است.

* رابرت هانتر بین سال های 1993 تا 1995 نماینده امریکا در ناتو و در دولت کارتر نیز عضو شورای امنیت ملی امریکا بوده است. وی همچنین از سال 1998 تا 2011 عنوان مشاور ارشد موسسه رند را در کارنامه خود دارد. هانتر در حال حاضر نیز رئیس شورای جامعه دمکراسی و عضو آکادمی دیپلماسی امریکا است.

منبع: لوب لاگ/ مترجم: حسین هوشمند 

انتشار اولیه: 8 آذر 1393 / انتشار مجدد: جمعه 14 آذر 1393