راهکارهایی برای به موفقیت رسیدن مذاکرات هسته ای

نویسنده: جیم لوب*

دیپلماسی ایرانی: برای آنهایی که مذاکرات هسته ای ایران را از نزدیک دنبال می کنند، گزارش اخیر گروه بین المللی بحران و پیشنهادهای آن می تواند مفید باشد. در ادامه گزارش این گروه بررسی می شود. وقتی که دوازده ماه مذاکرات فشرده میان ایران و گروه 5+1 به جای دستیابی به توافق، منجر به تمدید مجدد آن شد، بدبینان آن را حمل بر پوچ بودن این مذاکرات کردند. اما همان گونه که نادیده گرفتن پیشرفت های چشمگیری که در مذاکرات صورت گرفته خطای بزرگی است، بزرگ نمایی شانس موفقیت آن هم اشتباه است.

در صورتی که طرفین در مورد ظرفیت غنی سازی و رفع تحریم ها از خود انعطاف بیشتری نشان دهند، یک توافق تاریخی در دسترس آنها خواهد بود. ایران و گروه 5+1 موفق به دستیابی به یک توافق جامع هسته ای تا پایان مهلت 24 نوامبر نشدند، اما در عرض دوازده ماه گذشته به پیشرفت های قابل توجه ای دست یافتند. با وجود آنکه طرفین درک عمیق تری از نگرانی ها و محدودیت های سیاسی یکدیگر پیدا کرده اند، هنوز بر سر دو موضوع مهم اختلاف نظر دارند: ابعاد برنامه غنی سازی ایران و چگونگی رفع تحریم ها. ما در گزارش جدید خود به نام «مذاکرات هسته ای ایران: مه محو می شود» به کاستی هایی که در روند مذاکرات وجود داشت و خطوط قرمز طرفین پرداخته ایم و نتیجه می گیریم که همچنان امکان دستیابی به یک توافق جامع و پایدار بدون نیاز به نادیده گرفتن مواضع و منافع طرفین وجود دارد. پیشنهادات و راهکارهای اصلی این گزارش شامل موارد زیر می شود:

1- خطوط قرمز ایران دوگانه است و شامل به رسمیت شناختن حق غنی سازی صنعتی و انجام اقدامات بازگشت ناپذیر هسته ای تنها در مقابل اقدامات بازگشت ناپذیر در لغو – و نه تعلیق – تحریم ها هستند. در مقابل، 5+1 به دنبال طولانی کردن زمان گریز هسته ای (حداقل زمان رسیدن به ساخت یک بمب هسته ای) ایران به حداقل یک سال و حفظ اهرم تحریم – حتی در صورت تعلیق برخی از آنها – تا پایان دوره توافق است.

2- برای تسریع مذاکرات، ایران و آمریکا، به عنوان دو طرف اصلی این نزاع، باید سریعاً کانال ارتباط مستقیم خود را مجدداً فعال کنند تا بتوانند در مورد راهکاری که محدودیت های سیاست داخلی و منافع اصلی آنها را در نظر می گیرد مذاکره کنند. به موازات این گفتگوها اعضای اروپایی گروه 5+1 (فرانسه، آلمان و بریتانیا) باید در رفع نگرانی های کنگره آمریکا و توضیح در مورد مزیت های یک توافق و اطمینان دادن به متحدین منطقه ای یعنی اسرائیل و اعراب، از طریق همکاری های امنیتی و راهبردی، تلاش کنند.

3- هر دو طرف باید از نگرانی های بیش از اندازه درباره تعداد سانتریفیوژها خودداری کنند. همان طور که ایران نیازی فوری به سانتریفیوژهای فعال خود در آینده نزدیک ندارد، دلیلی برای نگرانی 5+1 از گریز هسته ای از طریق سانتریفیوژهای نسل اول در مراکزی که تحت نظارت شدید آژانس بین المللی انرژی اتمی هستند وجود ندارد.

4- هنوز راهی برای حصول یک توافق بلند مدت وجود دارد، به شرط آن که ایران برنامه خود برای دستیابی به غنی سازی صنعتی در آینده نزدیک را به عقب بیندازد و در مقابل 5+1 بپذیرد که این برنامه رشد کیفی و کمی کنترل شده ای داشته باشد و برای رفع پله ای تحریم ها یک تقویم از پیش تعیین شده، تهیه کند. کنگره آمریکا باید از وضع تحریم های جدیدی که می توانند مذاکرات را از ریل خارج کرده و به اتحاد 5+1 آسیب برسانند پرهیز کند.

علی واعظ، تحلیلگر ارشد امور ایران در گروه بین المللی بحران، در این باره می گوید: «شرایط فعلی با در نظر گرفتن فشار های رو به افزایش در تهران و واشنگتن و بی ثباتی و خشونت در منطقه، چندان قابل دوام نیست. بازگشت به دور باطل افزایش تحریم در مقابل افزایش سانتریفیوژها می تواند تبعات خطرناکی داشته باشد و حتی به درگیری نظامی بینجامد. حتی اگر گفتگوها بدون پیشرفت واقعی بتوانند تا 1 جولای ادامه یابند، یک تمدید دیگر می تواند ضربه ای مهلک به اعتبار طرفین مذاکرات وارد کند و شانس موفقیت آنها را به شدت کاهش دهد.»

رابرت بلچر، سرپرست بخش خاورمیانه گروه بین المللی بحران معتقد است که «دلیلی برای خوشبینی بیش از حد وجود ندارد، ولی دلیلی هم برای بدبینی شدید وجود ندارد چرا که طرفین به تازگی یکی از سازنده ترین گفتگو های خود را به پایان رسانده اند. با صبر، پشتکار، نوآوری و اراده سیاسی کافی، رسیدن به توافق امکان پذیر است.»

* مسئول دفتر واشنگتن خبرگزاری اینترپرس سرویس و کارشناس سیاست خارجی آمریکا

منبع: لوب لاگ/ تحریریه دیپلماسی ایرانی/20   

انتشار اولیه: شنبه 22 آذر 1393 / انتشار مجدد: شنبه 29 آذر 1393