تداوم سایه سنگین بی اعتمادی بر فضای مذاکرات ایران با 1+5

دیپلماسی ایرانی: رسانه ها پیش بینی می کردند که توافق نهایی میان ایران و گروه 1+5 طی شش ماه به دست آید، اما 30 درصد اختلافات باقی مانده سبب شد تا مذاکرات برای 4 ماه دیگر تمدید شود. در همین حال به اذعان جامعه جهانی هم ایران به تعهدات خود مطابق توافق نامه ژنو پایبند بوده و هم طرف مقابل بر اساس این توافق به تعهدات خود عمل کرده است، اما با این وجود دو طرف می گویند فاصله زیادی تا رسیدن به توافق نهایی و جامع باقی مانده است. کارشناسان عوامل مختلفی را برای عدم دستیابی به توافق نهایی مطرح می کنند از جمله میزان غنی سازی، مدت گریز هسته ای ایران، تعلیق یا لغو کامل تحریم ها و رآکتور اراک. این مسائل 30 درصدی هستند که مهمترین بخش نگارش متن توافق نامه نهایی را شامل می شوند. با این حال هر دو طرف نسبت به آینده روند مذاکرات خوشبین هستند و بر این باورند هرچند که اختلافات عمیق است ما دست یابی به نتیجه دور از دسترس نیست. دراین باره با حسن بهشتی پور کارشناس مسائل بین الملل گفت وگو کرده ایم که در ادامه می خوانید:

دست یابی به توافق نهایی طی فرصت شش ماهه به نتیجه ای نرسید و طرفین 4 ماه دیگر را برای ادامه مذاکرات تمدید کردند، این رویداد بیانگر چه چیز و حاوی چه پیامی است؟

مهمترین دلیل عدم دستیابی به توافق نهایی، بی اعتمادی طرفین است. دیگر آن که موضوع هسته ای ایران پیچیده تر شده است. مذاکرات هسته ای ده سال به داراز کشیده که مذاکرات امروز وارث سیاست ها و اعمالی است که طی ده سال گذشته روی داده است. چه تحریم های غیرقانونی توسط طرف مقابل و چه سیاست های ایران در سال های گذشته. حال طرفین در حال باز کردن گره کوری هستند که ده سال بسته بوده است. بنابراین نیاز به زمان بیشتری است. اگرچه توافق ژنو تا حدودی موجب فراهم شدن زمینه اعتماد میان دوطرف شد اما به هر حال همچنان طرفین نسبت به یکدیگر بی اعتماد هستند. از طرفی کارشکنی های اسرائیل با استفاده از ابزار دیپلماتیک و رسانه ای نیز مزید بر علت شده است. اسرائیل نمی خواهد مذاکرات به نتیجه برسد. تبلور اقدامات اسرائیل را می تواند در واکنش کنگره آمریکا دید که به دولت اوباما نسبت به بیان درخواست های بیشتر فشار وارد می کند.

نقاط ضعف و عواملی که مانع دستیابی به توافق جامع شده است، چیست؟

یکی عدم دیپلماسی رسانه ای قوی است. از این رو باید فضای رسانه ای فعال تری داشت. نکته دیگر توجه به مساله اقتصاد مقاومتی است. این نباید در شعار بلکه باید در عمل باشد. آمریکا اعمال و رفتار ما را رصد می کند. جمع بندی طرف مقابل این است که تحریم ها می تواند به عنوان یک اهرم فشار علیه ایران مورد استفاده قرار گیرد و نمی خواهند دست از تحریم ها بردارند. بر اساس این برداشت غلط تا زمانی که تحریم ها وجود دارد ایران مجبور به نشان دادن نرمش از خود در مذاکرات است. باید این اهرم از دست طرف مقابل گرفته شود. به همین منظور باید مساله اقتصاد مقاومتی را جدی بگیریم تا آمریکایی ها بدانند که با تحریم ها ایران می تواند ادامه دهد. اگرچه نباید اثرگذاری تحریم ها را بر اقتصاد کشور نادیده گرفت.

الزامات دستیابی به یک توافق و برطرف کردن موانع چیست؟

مهمترین الزام اتحاد ملی است. طرف مقابل باید ببیند که در ایران یکپارچگی وجود دارد و در ایران از سیاست های هسته ای حمایت می شود. از طرفی تیم مذاکره کننده نیز باید طرح ها و برنامه های جدیدی را ارائه کند. نباید بگذاریم به ده روز آخر دوره 4 ماهه برسد و باز برای مدت دیگری مذاکرات تمدید شود. زیرا طولانی شدن مذاکرات به نفع هیچ کدام از طرفین نیست. به همین دلیل گروه کارشناسی باید طرح ها و ابتکارات جدیدی را ارائه کند. در حوزه رسانه ای نیز باید بخش خارجی را فعال تر کرده تا افکار عمومی را روشن و نسبت به سیاست های خود آگاه کنیم.

آیا امکان حصول به توافق نهایی طی 4 ماه وجود دارد؟

بله وجود دارد. حتی در چند روز گذشته نیز وجود داشت. اما به خاطر تصور اشتباهی که وجود دارد مبنی بر این که تحریم ها می توانند به عنوان اهرم فشار عمل کنند، چانه زنی ها گسترده تر شدند و فرایند مذاکرات طولانی شده است. اگر ایران بتواند اهرم فشار را از دست طرف مقابل خارج کند، زودتر به نتیجه می رسد. با این حال خوشبختانه فضا رو به جلو بوده و پس رفت نخواهد داشت.

تا چه حد امکان دارد که طرفین به دلیل نقد های گروه های افراطی در داخل از مواضع خود کوتاه بیایند؟

به هیچ وجه چنین نخواهد شد. نقدهای گروه های افراطی نه در ایران و نه در طرف مقابل خیلی تاثیرگذار نیست. گرچه فضاسازی رسانه ای ایجاد می کند که این نکته منفی است اما به عنوان این که فضاسازی ها بتواند بر روند مذاکرات اثرگذار باشد، چنین چیزی نیست.

آیا امکان کوتاه آمدن هر یک از طرفین از مواضع خود وجود دارد؟

این احتمال وجود دارد اما نه بر اثر فشار گروه های تندروی داخلی، بلکه ممکن است به دلایل دیگر طرف مقابل مجبور به تجدید نظر شود. از جمله این که آمریکا به این نتیجه برسد که تحریم ها کارایی لازم را ندارد. به همین دلیل باید طرف ایرانی کاری کند که آمریکا به چنین جمع بندی برسد. آمریکایی ها عملگرا هستند و پیشتر نشان دادند که تجدید نظر کرده اند. به همین دلیل برای تجدید نظر نیاز به احساس تغییر شرایط در ایران دارند. تغییراتی که نشان دهد تحریم ها اثرگذار نیست و ایران خود را از زیر بار فشار تحریم ها رها کرده است. 

انتشار اولیه: دوشنبه 30 تیر 1393/ باز انتشار: شنبه 5 مرداد 1393