روابط مسکو - ریاض ،از نبرد بر سر نفت تا مبارزه با ایران

دیپلماسی ایرانی : "روابط روسیه و عربستان سعودی خیلی پیچیده و غیر یکنواخت است، به ویژه اگر ماههای اخیر اخیر در نظر گرفته شود.اخیرا نیز اخباری غیر رسمی در مورد برخی مذاکرات میان مقامات دو کشور در محافل دیپلماتیک منتشر شد.برخی جنبه های متفاوت این روابط اخیرا در مقاله کوتاهی در پایگاه خبری "ویستی رو" ذکر شده و مورد بررسی قرار گرفته است.چکیده این مقاله به این شرح است:"

دو کشور روسیه و عربستان سعودی از یک طرف سعی دارند حجم همکاری اقتصادی را توسعه دهند و برخی کمپانیهای بزرگ روسی تجربه فعالیت در عربستان سعودی را دارند، از طرف دیگر مواضع متفاوت در مورد ایران، سوریه و مسائل خاورمیانه اجازه نمیدهد دو کشور به مشارکت تمام عیار نایل شوند.برخی زمینه های متفاوت در این روابط را ذکر میکنیم.

1. نبرد برای احراز جایگاه اول در نفت
روسیه و عربستان سعودی طی سالهای گذشته همزمان به صورت فعال برای کسب عنوان بزرگترین تولید کننده نفت جهان تلاش میکنند. روسیه روزانه 54/10 میلیون بشکه نفت تولید میکند در حالی که تولید روزانه عربستان سعودی به 66/9 میلیون بشکه بالغ میشود. ولی این نمودارها در حال نوسان میباشد و به همین دلیل کشور دارای جایگاه اول تغییر میکند. این حجم بزرگ استخراج نفت به دو کشور اجازه میدهد بر بازار مواد انرژیزا تاثیر بگذارند. تمایل دو کشور برای راه انداختن همکاری با این امر نیز ارتباط دارد زیرا «جنگ نفتی» به نفع هیچ کدام از دو طرف نیست و میتواند به قیمت گرانی تمام شود. این امر بویژه در دوره رشد خیلی شکننده اقتصاد جهانی نمیتواند مجاز تلقی شود.

2. توان صنایع نفتی روسیه
حجم روابط اقتصادی روسیه و عربستان سعودی فوق العاده پایین بوده و از 4/1 میلیارد دلار فراتر نمیرود. در عین حال تأسیسات صنایع اتمی و تولید کنندگان انواع مختلف اسلحه ظرفیت عظیمی برای توسعه روابط با کشورهای خلیج فارس دارند.اگر این کشورها – در وهله اول عربستان سعودی - بازارهای خود را برای کمپانیهای روسی باز کنند حجم روابط اقتصادی به مراتب رشد میکند. این امر میتوانست پیشرفت بزرگی باشد.

3. همکاری در حال پا گرفتن
25 کمپانی از روسیه در نظر دارند در آینده نزدیک سرمایه گذاری فعال در اقتصاد عربستان سعودی را آغاز کنند. به گزارش رسانههای گروهی عرب پروژههای سرمایه گذاری جدی در بخشهای بهداشتی، کشاورزی، آموزش و پرورش و صنعتی ممکن است.این اواخر دو کشور تمایل به گسترش همکاری اقتصادی را به نمایش گذاشتند. این امر در شرایط سردی روابط با آمریکا پس از شکست عملیات ترتیب دادن کودتا در سوریه رخ میدهد.طی 10 سال گذشته روسیه از لحاظ حجم صادرات به عربستان سعودی از جایگاه شصتم به جایگاه بیست و چهارم منتقل شده اما از لحاظ واردات از جای 92 به جای 82 رسیده است.

4. درگیری سوریه
اختلاف طرفین در مورد «مسئله سوریه» باعث شد روابط روسیه و عربستان سعودی بطور ملموس سرد شود. عربستان سعودی فعالانه از اپوزیسیون سوریه حمایت کرده و ائتلاف آنها را به عنوان دولت مشروع کشور برسمیت شناخته است.
روسیه در عین حال از بشار اسد رئیس جمهور سوریه و از سوریه از طریق تحویل اسلحه حمایت کرده است. علاوه بر این، اقدام مقامات روس در جهت از بین بردن سلاح شیمیایی اجازه داد از توسل آمریکا به نیروی نظامی علیه کشور جلوگیری شود. باراک اوباما ناچار شد با استدلالهای ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه موافقت کند که گلوله باران سوریه با موشکهای بالدار بهترین راه حل درگیری نیست.

5. خرید اسلحه روسی برای مصر
عربستان سعودی تمام تسلیحات خود را از شریک کلیدی خود - آمریکا - خریداری میکند. در عین حال وقتی مسئله ضرورت تحویل اسلحه (از روسیه) به مصر بروز کرد عربستان سعودی بلادرنگ تصمیم گرفت هزینه آن را پرداخت کند.
قیمت قرارداد بیش از 3 میلیارد دلار میباشد. در چارچوب آن آخرین جنگندههای «میگ 29 ام/ام2»، سیستمهای ضدهوایی مختلف، بالگردهای «می 35»، سیستمهای دفاع ساحلی، مهمات و اسلحه سبک مختلف تحویل مصر خواهد شد.

6. مبارزه با ایران
عربستان سعودی از تقویت موضع ایران – رقیب ژئوپلتیک اصلی خود – در خاورمیانه بیم دارد.ایران از دوران قبل از انقلاب نقش «مرکز جاذبه» شیعیان را ایفا کرده و با جمعیت شیعه کشورهای مجاور ارتباط فعال داشت. پس از انقلاب اسلامی و سر کار آمدن آیت الله خمینی این موضوع به یکی از مهمترین جهات تبدیل شد زیرا به این کشور امکان داد ایفای نقش رهبر منطقه ای را حفظ کند.این رویارویی چون مبارزه شوروی و آمریکا ماهیت عقیدتی دارد و نه اقتصادی. سابقاً این رویارویی به شکل آتش زیر خاکستر بود ولی اینک روندهای جهانی شدن آن را مشتعل کردند.
ایران قریب به 9 درصد ذخایر نفتی جهان و بیش از 12 درصد ذخایر نفتی اوپک را کنترل میکند.این کشور از این لحاظ فقط از عربستان سعودی و ونزوئلا عقب میماند. طبق برنامه توسعه 5 ساله که اجرای آن در سال 2010 آغاز شد ایران در نظر دارد سطح استخراج خود را به 5 میلیون بشکه در روز برساند.در عین حال، بالاخص در شرایط رشد فشار آمریکا بر ایران و روسیه، تهران برای مسکو یکی از شرکای کلیدی میباشد. این اواخر معلوم شد دو کشور در مورد تحویل نفت ایران و افزایش همکاریهای اقتصادی به توافق رسیدند ولی جنگ افزار در این معامله جا ندارد.انتظار میرود حجم معامله به 15 تا 20 میلیارد دلار بالغ شود. معامله در چند مرحله اجرا میشود. حجم مرحله اول 6 تا 8 میلیارد دلار خواهد بود.

7. موضع نرم عربستان سعودی در مورد آبخازیا و آستیای جنوبی
عبدالله ابن عبدالعزیز آل سعود پس از درگیری آستیای جنوبی در سال 2008 موضع غیر منتظرهای پیشه کرد. به گفته بندر بن عبدالعزیز آل سعود دبیر سابق شورای امنیت ملی عربستان سعودی، شاه عربستان و تمام رهبری کشور در مورد اقدام طرف روس و قدمهای طرف روس در جریان بحران موضع نرمی نشان دادند.در عین حال باید گفت که عربستان سعودی آبخازستان و استیای جنوبی را به عنوان کشورهای مستقل برسمیت نشناخته است.