نگاه دوگانه عربستان و عمان به ایران

دیپلماسی ایرانی: تصمیم عمان برای ساخت یک خط لوله یک میلیارد دلاری که گاز ایران را انتقال می دهد، جدیدترین نشانه ای است که ثابت می کند تلاش عربستان سعودی برای همراه کردن همسایگان کوچک تراش در صف آرایی علیه ایران ناکام مانده است.

قرارداد احداث این خط لوله در جریان سفر حسن روحانی، رئیس جمهور ایران به عمان امضاء  شد. این نخستین قرادادی است که در یک دهه اخیر بین ایران و یک کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس امضاء می شود. این در حالی است که عمان روابط خوبی نیز با آمریکا دارد و معامله های اقتصادی زیادی با این کشور انجام می دهد. سال گذشته، زمانی که جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا به عمان سفر کرد، قراردادی 2 میلیارد و 100 میلیون دلاری در زمینه فروش سیستم های دفاع هوایی منعقد شد. همچنین عمان که تحت سلطه سلطان قابوس، پادشاه 73 ساله قرار دارد میزبان مذاکرات محرمانه بین دیپلمات های ایرانی و آمریکایی بوده که در نهایت راه را برای توافق هسته ای مقدماتی ژنو هموار کرد. یوسف بن علوی، وزیر خارجه عمان نیز اخیرا در گفت و گو با روزنامه الحیات به نقش عمان در میانجی گری بین ایران و آمریکا اشاره کرده است.

منابع نفتی عربستان سعودی و جمعیت آن بیش از مجموع پنج کشور دیگر عضو شورای همکاری خلیج فارس است و ریاض همواره تلاش کرده سیاست های خود را بر این کشورها تحمیل کند. برخی از این کشورها نیز از موضع گیری های عربستان در مقابل تغییراتی که در منطقه در شرف وقوع است، از جمله بهبود روابط ایران و آمریکا، ناراضی هستند. تحلیلگران می گویند عمان کشوری مرموز است و به نظر می رسد که خود را از دیگر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس تافته جدا بافته می داند.

عمان به لحاظ موقیت جغرافیایی در جنوب ایران و آن سوی تنگه هرمز واقع شده است که مقادیر قابل توجهی از صادرات نفتی کشورهای منطقه به طور روزانه از طریق آن انجام می شود. این کشور 4 میایون نفری با اقتصاد 82 میلیارد دلاری می خواهد مرتفع ترین آسمانخراش منطقه را بسازد و سواحل لوکسی برای پذیرایی از گردشگران پدید آورد. مسقط، پایتخت عمان تا کنون هیچ آسمانخراشی نداشته و فروشگاه های این شهر نیز بر خلاف دیگر کشورهای عرب منطقه، توسط محلی ها اداره می شود. گفتنی است سلطان قابوس هیچ وارثی ندارد و آینده حکمرانی بر عمان پس از او روشن نیست.

این در حالی است که شورای همکاری خلیج فارس پیشرفتی در اهدافی مانند استفاده از واحد پول مشترک نداشته است. اما پس از بهار عربی در سال 2011، عربستان سعودی طرح هایی را به منظور اجرای سیاست های اقتصادی، سیاسی و امنیتی اتحادیه اروپا در بین کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس ارایه کرد. یکی از اصلی ترین انگیزه های ملک عبدالله، پادشاه عمان، احساس نگرانی است که او در مورد نفوذ و قدرت گرفت ایران دارد.

رقابت ایران و عربستان پس از انقلاب اسلامی تشدید شد و هم اکنون این دو کشور از طریق نیروهای تحت رهبری خود در یک درگیری نیابتی به سر می برند. چشم انداز از سرگیری روابط بین ایران و آمریکا و توافق هسته ای مقدماتی ژنو که احتمال نهایی شدن آن وجود دارد، عربستان سعودی که تا چندی پیش متحد نزدیک آمریکا در منطقه بود را روی لبه تیغ قرار داده است. با این وجود باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا در سفر اخیر خود به عربستان سعودی به مقامات این کشور اطمینان داد که توافق هسته ای با ایران به معنی آسیب دیدن منافع عربستان سعودی نیست. اما آن چه که از نظر عربستان یک تهدید است، از نظر عمان یک فرصت اقتصادی است.

وزیر نفت عمان می گوید که تا سال 2017، گاز ایران به عمان می رسد و مسقط هزینه احداث این خط لوله را پرداخت می کند. همچنین عمان می خواهد گاز وارداتی از ایران را دوباره به کشورهای همسایه صادر کند. عمان در حال حاضر از قطر گاز وارد می کند.

در صورتی که این پیش بینی ها محقق شود، این خط لوله نخستین خط لوله ای خواهد بود که بین ایران و یکی از کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس کشیده می شود. پیش از این بنا بود یک خط لوله گاز از ایران به امارات متحده عربی کشیده شود که به دلیل اختلاف نظر بر سر قیمت ، اجرایی نشد. البته بخشی از این پروژه احداث شد اما در 10 سالی که از ساخت آن می گذرد، بدون استفاده مانده است.  

منبع: بیزینس ویک / تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10