کمرنگ شدن نقش روسیه با بهبود روابط ایران و غرب

دیپلماسی ایرانی: در حالی که دور بعدی مذاکرات هسته ای با ایران برای هفتم آوریل(18 فروردین) برنامه ریزی شده است، اظهارات معاون وزیر خارجه روسیه در مورد استفاده از مذاکرات هسته ای به عنوان کارتی در بازی با غرب، نگرانی هایی را پدید آورده است. اما این تهدید تا چه اندازه می تواند جدی باشد؟

به گزارش المانیتور، مسکو سه اهرم در مذاکرات هسته ای با ایران در اختیار دارد. رای وتوی شورای امنیت سازمان ملل، نقش آفرینی در روند مذاکرات هسته ای با گروه 1+5 و روابط  ایران – روسیه. در این بین رای وتوی روسیه کمترین اهمیت را دارد زیرا به نظر می رسد پیش از پایان فرجه شش ماهه توافق هسته ای مقدماتی ژنو( 20جولای) شورای امنیت تلاشی برای تصویب قطعنامه ای جدید علیه ایران انجام ندهد.

در روند گروه 1+5 نیز مسکو می تواند اجماع شش کشور را به اجماع پنج کشور در مقابل یک کشور تبدیل کند. این رویکرد می تواند روند دیپلماتیک را پیچیده و کند اما در نهایت نمی تواند مانع آن شود که ایران و دیگر کشورها به یک توافق هسته ای دست یابند. چین در حال حاضر الحاق کریمه به مسکو را پذیرفته است اما از آن حمایت نکرده و به نظر نمی رسد در هر گونه تلاشی که روند دیپلماتیک با ایران را مختل می کند، حضور داشته باشد. پرسش بزرگتر این است که کریمه چگونه می تواند بر رفتار آمریکا و متحدان اروپایی اش در قبال روابط هسته ای ایران و روسیه تاثیر بگذارد. به این ترتیب ایده هایی که در مورد ورود مسکو به چرخه سوخت هسته ای ایران مطرح می شود از نظر سیاسی غیر عملی به نظر می رسد.

از سوی دیگر ،روابط ایران و روسیه پیچیده و مبهم است. رهبران در مسکو و تهران تا حدودی پراگماتیک به نظر می رسند و بدبینی دوجانبه ای بین پایتخت های دو کشور حکمفرماست. خودداری روسیه از اجرای قرارداد فروش موشک های اس 300 به ایران یکی از نمونه های سلب اعتماد به شمار می رود. با این حال روسیه می تواند از تصمیم خود صرفنظر کند و با عمل به تعهدات خود به موجب این قرارداد، موشک های اس 300 را به ایران تحویل دهد. در این صورت این حسن روحانی، رئیس جمهور ایران است که باید تصمیم بگیرد این موشک ها را تحویل بگیرد یا اینکه از تحویل گرفتن محموله ای که روسیه به طور یکجانبه قرارداد آن را لغو کرده و تهران نیز به همین دلیل شکایتی را مطرح کرده بود، صرفنظر کند. اما در صورتی که روحانی بخواهد این موشک ها را تحویل بگیرد، روند مذاکرات هسته ای نیز تهدید خواهد شد.

این در حالی است که مقامات دولت اوباما می گویند که مسکو در جریان مذاکرات هسته ای اخیر که در آخرین روزهای سال گذشته برگزار شد، موضع خود را تغییر نداده است. برخی مقامات آمریکایی می گویند مسکو موضع خود را تغییر نداد زیرا در دیپلماسی با ایران به نفع خود سرمایه گذاری کرده نه آمریکا . اما این یک تصور خطرناک است که دو واقعیت را نادیده می گیرد.

نخست، در حالی که ایران غیر هسته ای به نفع مسکو است، مقامات روسیه یک ایران هسته ای را پتانسیلی مخرب توصیف می کنند. اما سلسه مراتب اولویت گذاری روسیه در این زمینه با آمریکا متفاوت است. روسیه هم اکنون این دیدگاه را از طریق مخالفت با اعمال تحریم های سنگین علیه ایران و استفاده از گزینه نظامی به نمایش گذاشته است. تمامی این گزینه ها از نگاه مسکو منافع روسیه را در خطر می اندازد. یک عامل مهم این است که بر خلاف آمریکا، مسکو گمان نمی کند که محدوده ارضی خود یا متحدان اش از سوی ایران تهدید می شود. از سوی دیگر از نگاه کرملین نشینان؛ یک ایران هسته ای خلیج فارس و خاورمیانه را تهدید می کند اما در صورت سقوط این کشور کل منطقه آسیای میانه بی ثبات خواهد شد. البته هر دو منطقه برای روسیه اهمیت دارند اما آسیای میانه  جایی است  که منافع ملی حیاتی روسیه در آن واقع شده است. در سخنرانی های سالانه پوتین و مدودف و دیگر اسناد رسمی، منطقه جماهیر سابق شوروی همواره از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

مشکل دوم این است که روسیه به طور استراتژیک دچار کشمکش درونی است. ادامه مذاکرات هسته ای بین ایران و غرب برای روسیه خوب است زیرا توسعه هسته ای ایران و اقدامات احتمالی غرب علیه آن را به تعویق می اندازد. اما نکته قابل توجه این است که در صورت توافق هسته ای نهایی با ایران و ایجاد گشایش در روابط ایران با جامعه بین المللی این نقش روسیه است که کمرنگ می شود.

با این تفکر باید گفت که منافع روسیه در ایران، مانع بزرگی در راه عملی شدن تهدید سرگئی ریابکوف به شمار نمی رود. مقامات روسیه می دانند که ایران یکی از اولویت های امنیت ملی برجسته آمریکا به شمار می رود و هرگونه تلاش برای آسیب زدن به گفت و گو های هسته ای با ایران می تواند به وخیم تر شدن بحران اوکراین بیانجامد. در این شرایط، مقامات روسیه با کابوس متفاوتی مواجه هستند. زیرا کشور آنها از آمریکا ضعیف تر است و اتحادیه اروپا هم به لحاظ نظامی و هم اقتصادی توانایی دامن زدن به این مجادله را دارد و به این ترتیب منافع روسیه به شکل جدی تری تهدید می شوند.

البته اظهارات معاون وزیر خارجه روسیه با نوعی احتیاط نیز همراه است. او تاکید دارد در صورتی که روسیه ناگزیر شود، از مذاکرات هسته ای با ایران به عنوان یک اهرم استفاده می کند. بحران اوکراین در روزهای اخیر به یک توازن پریشان رسیده است. به این ترتیب به نظر می رسد در صورتی که بحران اوکراین تشدید شود، روسیه هم دست به کارت ایران می شود.

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10