اردوغان در تهران، اختلافات سیاسی در حاشیه

دیپلماسی ایرانی: باوجود برخی اختلافات جدی بین ایران و ترکیه بر سر پاره ای موضوعات، تمامی نگاه ها به اردوغان، نخست وزیر ترکیه دوخته شده که هم اکنون  در قالب سفری دو روزه به همراه 4 وزیر ، هیاتی اقتصادی و 50 خبرنگار ترک در تهران خضور دارد. سفری که می تواند فرصتی برای کاهش تنس هاش دو جانبه بر سر موضوعاتی مانند سوریه ایجاد کند و در عین حال زمینه همکاری های اقتصادی دو کشور را توسعه دهد.

به گزارش المانیتور، سوریه از جمله موارد مورد اختلاف ایران و ترکیه است و دو طرف در دو جبهه متفاوت حضور دارند. در حالی که آنکارا امیدوار به کنار رفتن اسد از قدرت است، تهران می خواهد بشار اسد در ساختار قدرت سوریه باقی بماند.  با این وجود آنکارا اخیرا از حضور ایران در کنفرانس نو 2 حمایت کرد. احمد داوود اغلو، وزیر خارجه این کشور بارها بر این حمایت تاکید کرد.

یکی دیگر از اختلافات ایران و آمریکا بر سر طرح سپر دفاع موشکی ناتو (تحت کنترل آمریکا) است که در خاک ترکیه مستقر شده است. آنکارا می گوید این سیستم ، ایران را نشانه نمی گیرد اما مقامات ناتو پیش از این گفته بودند که این سپر برای مقابله با تهدید موشکی در منطقه – شامل تهدید موشکی از جانب ایران – ایجاد می شود.

مقامات نظامی و امنیتی ایران بارها در مورد این سپر دفاع موشکی به ترکیه هشدار داده و خاطرنشان کردند در صورتی که آمریکا یا اسرائیل دست به اقدام نظامی علیه ایران بزنند، جمهوری اسلامی نیز این سپر دفاع موشکی را هدف قرار می دهد.

علاوه بر فرقه گرایی در خاورمیانه که با بحران در عراق و سوریه تشدید شده است نیز آنکارا و تهران را در دو قطب مخالف قرار داده است. عربستان سعودی و ایران در رقابتی سخت به سر می برند و جنگی نیابتی نیز در این زمینه در سوریه در جریان است.

این واقعیت که دولت اردوغان از موضع عربستان سعودی در سوریه حمایت می کند نیز یکی دیگر از عوامل چالش برانگیز بین تهران و آنکارا به شمار می رود. حسن روحانی، رئیس جمهور ایران همزمان با برگزاری کنفرانس ژنو 2 در مونتروی سوئیس گفت، آنهایی که از تروریست ها در سوریه حمایت می کنند باید به این پشتیبانی خاتمه دهند. البته او اشاره ای به نام ترکیه نکرد، اما رسانه های دولتی در ایران گاهی به نام ترکیه به عنوان یکی از حامیان تروریسم در سوریه اشاره می کنند.

حتی داوود اغلو و محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران نیز در نشستی در حاشیه مجمع جهانی اقتصاد در داووس، بر سر سوریه دچار تنش لفظی شدند.

از سوی دیگر تهران از موضع آنکارا در مورد اخوان المسلمین راضی نیست و این موضوع نیز یکی دیگر از مواردی است که دو طرف بر سر آن اختلاف نظر دارند.

اما باوجود تمامی این اختلاف نظر ها در فضای سیاسی بین تهران و آنکارا، سفر اردوغان به ایران نشان می دهد که بار دیگر، در نهایت این تجارت و منافع اقتصادی است که حرف آخر را می زند.

اردوغان با دستور کار تحولات مربوط به سوریه و مساله هسته ای ایران در تهران حضور دارد و با مقامات عالی جمهوری اسلامی نیز ملاقات خواهد کرد. در حالی که زمینه های  سیاسی اندکی در خاورمیانه مورد توافق تهران و آنکارا قرار دارد، تنها گزینه هایی که به طور جدی می توانند مطرح باشند، همکاری در فضای اقتصادی است. به همین دلیل انتظار می رود تمرکز اصلی سفر اردوغان به تهران نیز بر موضوعات اقتصادی باشد.

تحریم های غرب علیه ایران که پس از اجرای توافق هسته ای مقدماتی ژنو در حال تعدیل شدن است، فرصت های اقتصادی متعددی برای اشتهای اقتصادی سیری ناپذیر ترکیه پدید می آورد. اینکه وزیران اقتصاد، انرژی و توسعه ترکیه اردوغان را در این سفر همراهی می کنند نیز حاکی از اهمیت این فرصت ها برای ترکیه است. ابراهیم رحیم پور، معاون وزیر خارجه ایران پیش از سفر اردوغان به تهران اعلام کرد که ارزش روابط تجاری دوجانبه که هم اکنون 20 میلیارد دلار برآورد می شود تا سال 2015 به 30 میلیارد دلار می رسد.

برخی گزارش ها نیز از احتمال ایجاد منطقه آزاد تجاری انرژی بین ایران و ترکیه حکایت دارد.در حالی که پتانسیل افول اقتصادی در ترکیه به یک تهدید برای دولت اردوغان تبدیل شده است، اینکه نخست وزیر ترکیه بتواند قراردادهای تجاری چشمگیری با ایران منعقد کند در شرایط کنونی از اهمیت زیادی برخوردار است ، چرا که با توجه به برخی نارضایتی های داخلی از سیاست های داخلی اردوغان و تنش های ناشی از آن، سرمایه گذاران خارجی در حال خارج کردن سرمایه های خود از ترکیه هستند و در نتیجه آن ارزش لیر، پول رایج ترکیه سقوط کرده است. تحلیلگران می گویند ترکیه باید برای مقابله با این مشکل سرمایه های خارجی را جذب کند و افزایش صادرات به ایران و عقد قراردادهای کلات با تهران یکی از راه های تحقیق این هدف است.

به این ترتیب جای تعجبی وجود ندارد که دیوید کهن، معاون خزانه داری آمریکا یک روز پیش از سفر اردوغان به تهران به آنکارا رفت تا به مقامات ترکیه در مورد همکاری تجاری با ایران هشدار دهد. این در حالی است که ترکیه حتی در زمان اعمال تحریم های سنگین علیه ایران نیز به روابط تجاری خود با ایران کماکان ادامه می داد و هالک بانک ایران کشور یکی از اصلی ترین راه های انتقال پول نفت به ایران بود. از سوی دیگر شرکت های نیابتی ایرانی نیز در ترکیه می توانستند تحریم ها را دور بزنند.

به نظر نمی رسد باتوجه به نیاز مبرمی که آنکارا به جذب سرمایه های خارجی دارد، دولت اردوغان توجه ویژه ای به هشدارهایی نشان دهد که گاه و بیگاه از واشینگتن به آنکارا می رسد. البته باوجود چشم انداز اقتصادی مثبتی که برای روابط تهران – آنکار وجود دارد، هنوز هم دو طرف اختلاف نظر های عمیقی بر سر موضوعات منطقه ای از جمله سوریه دارند و این اختلاف نظرها هموره در روابط سیاسی دوکشور خودنمایی می کند.

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10