بان کی مون میان ایران و عربستان میانجی شود

دیپلماسی ایرانی: همه می دانند که فرایند سیاسی درباره آینده سوریه که قرار است از کنفرانس ژنو 2 در 22 ژانویه آغاز شود، بخش علنی ای از مذاکرات و تسویه حساب های پشت پرده طرف های بین المللی و منطقه ای است که در پشت درهای بسته و در دیدارهای سری از طریق کانال های غیرعلنی حاصل شده است. این که قرار است نمایندگان حکومت سوریه و مخالفان آن پشت یک میز با حضور نمایندگان جامعه جهانی بنشینند و درباره آینده سوریه و توافقات دولت های انتقالی با صلاحیت های اداری که شامل امنیت و ارتش شود، صحبت کنند، نشان از تحولات شگرف و مهم پشت پرده دارد.

نگرانی از قواعد بازی ایجاد شده توسط سازمان ملل و نماینده آن در امور سوریه، اخضر ابراهیمی که تجربه ای بالا در پرونده های مهم منطقه ای از جمله در افغانستان دارد، نیست، بلکه نگرانی عمده از دیکته های کشورهای منطقه ای و بین المللی است که به حکومت سوریه و مخالفان آن القا می کنند و تلاش دارند مواضعی را پیش ببرند که نه ارتباطی با آینده سوریه دارد و نه ارتباطاتی با رقابت ها و تسویه حساب های دو جانبه طرف های داخلی درگیر در این کشور.

حکومت سوریه بر اساس تفسیری خاص از اهداف کنفرانس ژنو پذیرفت که در این کنفرانس شرکت کند، و الا هیچ التزام روشنی از آن در قبال این پرونده انتظار نمی رود کما این که به هیچ وجه پایبندی ای از خود برای اجرای توافقات کنفرانس ژنو یک که در آن بر تشکیل دولت انتقالی که جای رئیس جمهور بشار اسد بنشیند نیز نشان نداده است. حکومت سوریه همواره برداشت های خاص خود را از کنفرانس های مرتبط با کنفرانس ژنو داشته و تا کنون هیچ اعتنایی به پیام های سازمان ملل و مجامع جهانی درگیر در بحران سوریه نکرده است.

کشورهای حامی دمشق، در راس آنها روسیه و ایران و چین بر رد مشارکت مخالفان سوریه در ژنو 2 حساب کرده اند تا به این ترتیب مسئولیت شکست تلاش ها را متوجه آنها کنند. در صورتی که آنها مشارکت در این نشست را رد کنند مشروعیت خود را در مسلخ نابودی قرار خواهند داد و باعث خواهند شد تا حکومت دمشق تنها حکومت مشروع بر اساس اندیشه محور روسی – ایرانی – چینی – سوری و طرفدارانش باشد.

جمهوری اسلامی ایران به روشنی مواضع روشن اعلام شده در قبال ژنو 2 و اهداف آن از جمله اجرای بیانیه ژنو یک را رد کرده است. برای همین دبیر کل سازمان ملل در دور اول دعوت های خود دعوتی را متوجه تهران برای حضور در کنفرانس ژنو 2 نکرد و انتظار می کشد تا ببیند نتیجه مذاکرات در این زمینه به کجا خواهد انجامید. مذاکراتی که میان سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه و جان کری، وزیر امور خارجه امریکا بر سر حضور یا عدم حضور ایران در نشست ژنو 2 در جریان است.

بر اساس اظهارات منابع آگاه از مواضع ایران این کشور از این که در کنفرانس ژنو 2 شرکت نمی کند، ناخرسند نیست. اگر چه منطقا حضور ایران در این کنفرانس می تواند به نقش آن در سوریه مشروعیت دهد اما از آن سو باعث می شود تحت فشار و تنگنا قرار بگیرد و نتواند آن چه می خواهد را در سوریه به آسانی پیش ببرد.

به نظر می رسد رهبران ایرانی ترجیح می دهند تا مذاکرات در این زمینه را در خفا و از طریق کانال های ارتباطی مخفی دنبال کنند. مثل مذاکراتی که نیکلاس برنز، معاون وزیر امور خارجه امریکا با ایرانی ها در ژنو و عمان به دور از چشم رسانه ها در ماه های گذشته انجام داد.

اولویت ایران در چارچوب های بین المللی احیای قطعنامه 598 میان ایران و عراق است که به موجب آن ترتیبات امنیتی تازه ای برای منطقه به جای توافقات امنیتی فعلی و بین المللی حاکم بر منطقه خلیج فارس به وجود می آید. شاید دیپلمات های ایرانی در پشت پرده در حال رایزنی با جامعه جهانی برای قانع کردن آنها بر سر ایجاد نظام جدید منطقه ای هستند که شامل کشورهای شورای همکاری خلیج فارس نیز می شود. آن چه ایران در پشت "دیپلماسی خنده" خود دنبال می کند نظام امنیتی جدیدی است که خود نقشی محوری و تسلط آمیز در آن دارد.

عملا و به روی زمین، به نظر می رسد که درگیری جمهوری اسلامی ایران در سوریه و عراق و لبنان به مراحل نهایی خود نزدیک شده است. ایران این درگیری را با حمایت روسیه و چین و با استقبال امریکا دنبال می کند و سازمان ملل نیز در قبال آن اغماض کرده و به نوعی قدرت و هیمنه سیاسی آن را در عراق و لبنان از طریق حزب الله و در سوریه پذیرفته است.

در این میان آنچه برای کشورهای عربی خطرناک قلمداد می شود، رسیدن به این اقناع نزد ایالات متحده و کشورهای اروپایی است که این حزب الله و حکومت حاکم بر دمشق و حامیان ایرانی آن هستند که در واقع امر توانایی مبارزه با تروریسم سنی را که این روزها به آن "تکفیری" می گویند، دارند. این نگرانی زمان افزایش می یابد که احتمال حذف حزب الله و سپاه قدس از فهرست جریان های تروریستی مطرح شده است، مساله ای که می تواند مشروعیتی تازه به فعالیت های این دو گروه قدرتمند منطقه ای برای ادامه فعالیت هایشان بدهد.

ایالات متحده توجهی به لبنان ندارد. باراک اوباما، رئیس جمهوری امریکا اولویت قاطع خود را به برقراری رابطه با ایران اختصاص داده است. چشمان خود را نیز به فعالیت های حزب الله در سوریه و لبنان بسته است با این امید که بتواند رضایت تهران را به سمت خود جلب کند. در عین حال تلاش دارد پیمانی با تهران علیه القاعده و شاخه های آن ایجاد کند و به دنبال آن شبه پیمانی نیز با روسیه و چین و ایران و حزب الله و حکومت فعلی حاکم بر دمشق در سوریه و عراق و لبنان به وجود آورد.

عربستان سعودی که پیش از این مخالف ورود حزب الله به سوریه به عنوان طرفی در مبارزه با مخالفان سوری در کنار بشار اسد بود، اکنون از این که خود را در خندق می بیند، شوکه شده و تصور می کند که در این تنگنا ایران و سوریه و روسیه و چین و آلمان و کشورهای اروپایی دیگر و امریکا آن را محاصره کرده اند. شاید از میان کشورهای اروپایی تنها فرانسه باشد که احساسی شبیه عربستان داشته باشد و خیال کند که آن نیز همانند عربستان در خندق گرفتار شده است. البته بسیار روشن است که سازمان ملل باید در این مساله ورود کند و با ایران وارد مذاکره شود تا بر سر بحران سوریه و پرونده لبنان و جاهای دیگر توافقی حاصل شود.

به هر حال در منطقه جنگی نیابتی از طرف کشورهای قدرتمند و درگیر منطقه درگرفته است که باید همه تلاش کنند که این درگیری به کشورهای دیگر منطقه سرایت نکند. تندروهای سنی تلاش دارند با تندروهای شیعی درگیر شوند و درگیری تمام عیاری در سراسر منطقه به راه بیندازند، وظیفه همه است که دخالت کنند و اجازه ندهند که دامنه این درگیری به دیگر کشورهای منطقه کشیده شود.

در این میان شاید نیاز باشد دبیر کل سازمان ملل وارد عمل شده و با استفاده از حسن نیت دیپلماسی خود کانال تفاهمی میان ایران و عربستان ایجاد کند تا بسیاری از مشکلات منطقه ای حل شوند و سرنوشتی نامعلوم برای دیگر کشورها رقم نخورد. بان کی مون به عنوان دبیر کل سازمان ملل وظیفه دارد که هر آن چه در توان دارد صرف کند تا فرصت ها از دست نروند و منطقه از خشونت نجات یابد.

صرفا برگزاری نشست ژنو 2 کافی نیست بلکه باید چاره ای اندیشیده شود تا کشتار متوقف شوند و دامنه درگیری ها در سوریه به کشورهای مجاور آن و به دنبال آن به جامعه جهانی کشیده نشود.

منبع: الحیات/تحریریه دیپلماسی ایرانی/11