بشار بر سر حکومت خود مذاکره نمی کند

دیپلماسی ایرانی: ژنو 2 باز هم نقل هرمحفلی است. تلاش های دیپلماتیک اخضر ابراهیمی نماینده جامعه جهانی در سوریه شدت بیشتری گرفته است. اخضر ابراهیمی در سفرهای منطقه ای خود این بار سنت شکنی کرده و پس از ترکیه، کویت و عراق راهی ایران شده است. به نظر می رسد که پس از امحای تسلیحات شیمیایی سوریه ، طرف های درگیر بین المللی در این کشور برای به ثمر رساندن دیپلماسی در برابر گزینه نظامی احتمالی امیدوارتر شده اند. در شرایطی که بشار اسد رئیس جمهوری سوریه احساس می کند پس از موافقت با خلع سلاح شیمیایی دست بالاتر را در میز مذاکرات و البته در میدان نبرد هم در تحولات میدانی موفق تر است ، به نظر می رسد که مخالفان وی بیم برجاماندن اسد در قدرت را دارند. مخالفانی که با گذشت دو سال از آغاز بحران در سوریه همچنان نتوانسته اند به یک صدایی واحد رسیده یا نماینده ای برای خود انتخاب کنند.

جورج صبرا، رئیس شورای مخالفان سوریه در مصاحبه با شبکه خبری "دویچه وله" آلمان سه شرط این گروه را برای شرکت در کنفرانس ژنو2 اعلام کرده است، الف:دولت بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه باید در گام اول به کشتار مردم سوریه پایان دهد، ب: خروج نیروهای حزب الله لبنان از خاک سوریه ج: تضمین شورای امنیت در این خصوص  که بشار اسد در دولت انتقالی نقشی نخواهد داشت. با قاسم محبعلی، تحلیلگر مسائل منطقه در خصوص موضع گیری های اخیر بشار اسد و دورنمای برگزاری مذاکرات ژنو به گفتگو نشستیم:

با توجه به سفرهایی که اخضر ابراهیمی در راستای حل مسائل سوریه به منطقه کرده و تلاش می کند تا مخالفان هم در کنفرانس ژنو شرکت کنند، به نظر می رسید بشار اسد باید نگاه مثبت تری نسبت به نشست ژنو داشته باشد، اما در سخنان اخیر وی نشانی از نگاه مثبت به حل مساله سوریه نیست. ارزیابی شما از سخنان بشار اسد چیست؟

به دنبال توافق روسیه و امریکا بر سر مساله سوریه و امحای سلاح های شمیمایی و همچنین برگزاری ژنو۲، قطعنامه ۲۱۱۸ شورای امنیت تصویب شد که در این قطعنامه دو ضمیمه وجود دارد، یکی در خصوص سلاح های شیمیایی  و دیگری یافتن راه حل صلح آمیز  برای پایان دادن به بحران است. طبیعتا پس از تصویب آن اتحادیه عرب و گروه دوستی و کشورهای دیگر فعال شدند که بخش دوم قطعنامه را که راه حل صلح آمیز بود اجرا کنند. در شرایط فعلی طبیعی است که دولت سوریه و مخالفان سعی می کنند از موقعیت بالاتری برای چانه زنی وارد مذاکرات شوند و سخنان بشار اسد را نیز باید در این راستا تفسیر کرد. با اینکه بشار اسد قطعنامه را به طور کامل پذیرفت اما به طور ضمنی شرایط و موقعیت خود را در خصوص مذاکرات با این جمله که خیلی امیدوار نیستیم آغاز کرد و همین سخنان نشان دهنده آن است که رئیس جمهوری سوریه قصد دارد موقعیت خود را بهبود بخشد و یا با دست بالاتری وارد ژنو ۲ شود.

آیا می توان گفت پیروزی های میدانی دولت اسد مثلا در قلمون و سایر مناطق به وی کمک کرده و سبب شده تا اینگونه سخن بگوید؟

به طور حتم اینگونه است. با توجه به اینکه وضعیت مخالفان خوب نبوده و حتی میان آنها درگیری است و در جبهه های مختلفی یعنی هم با دولت اسد و هم در درون خود در حال نزاع هستند، طبیعی است که موقعیت بشار اسد با توجه به اینکه در حومه دمشق هم پیشروی هایی داشته بهبود پیدا کرده است و در نتیجه قصد دارد از موضع بالاتری وارد کنفرانس شود.

با توجه به آنچه بشاراسد گفته آیا ژنو ۲ برای او مهم نبوده و اعتباری برای آن قائل نیست؟

بشار اسد همانطور که ناچار شد امحای سلاح های شیمیایی را بپذیرد در حال حاضر هم باید ناچار شود تا در این کنفرانس شرکت کند، چراکه آن فردی که باید در حال حاضر قدرت را واگذار کند بشار اسد است، حتی اگر جابجایی خود اسد هم مطرح نباشد باید بخشی از دولت و یا تمامی دولت را به مخالفان یا واگذار کرده و یا با آنها شراکت کند. در نتیجه به طور حتم رئیس جمهور سوریه از اینکه در این کنفرانس شرکت کند، خشنود نیست به دلیل آنکه سرنوشتش را به دست دولت های بزرگ و کشورهایی می سپارد که آنها تصمیم خواهند گرفت چگونه دولت انتقالی تحت نظارت بین المللی تشکیل شود.

مخالفان حاضر شدند با شرایط خاصی در کنفرانس شرکت کنند، آیا بشار اسد در این شرایط قصد داشته نسبت به آنها پیش دستی کند؟

مخالفان سوری چند دسته هستند، جبهه النصره مسلما در کنفرانس حاضر نخواهند شد، ارتش آزاد نیز همانند دولت اسد در حال چانه زنی است، در نهایت اگر کنفرانس تشکیل شود و اتحادیه عرب و کشورهای غربی و قدرت های بزرگ تصمیم به تشکیل این کنفرانس بگیرند آنها هم ناچارند که بپذیرند اما با روش کنونی پیش شرط هایی را تعیین می کنند همانند اینکه به عنوان مثال بشاراسد نباید در دولت آینده شرکت داشته باشد. بنابراین اگر توافق بین المللی بر این باشد که دو طرف در این کنفرانس شرکت داشته باشند، آنها هم ناچار به حضور در این کنفرانس هستند.

مساله دیگری که مطرح می شود آزادی خلبان های ترک و ۹ اسیر لبنانی است که به نظر می رسد با رایزنی کشورهای مختلفی این روند انجام شده است. آیا به نظر شما نرمشی در سیاست ترکیه در قبال سوریه دیده می شود؟

به نظر نمی رسد آزادی این گروگان ها تاثیری داشته است. همانطور که می دانید این تعداد لبنانی که از راه ترکیه به لبنان باز می گشتند به دست گروه های شورشی سوریه گروگان گرفته شدند، خانواده های آنها در بیروت هم دو خلبان ترک را گروگان گرفته بودند. یعنی قصد داشتند که این گروگان ها با هم معاوضه شوند، یعنی این مساله به مواضع ترکیه در قبال سوریه مربوط نبوده است. ترکیه از طریق ایران، قطر و حزب الله این مساله را حل کرد و در نهایت گروگان ها را با هم معاوضه کردند. بنابراین مواضع دولت ترکیه همانند گذشته است، اما طبیعتا هر دولت و یا نیروی سیاسی متناسب با شرایط تصمیم گیری می کند، یعنی اگر حکومت سوریه تغییر کند مسلما مواضع دولت ترکیه هم تغییر می کند. بدین معنا دو سیاست در روابط بین الملل وجود دارد یک سیاست پذیرش رسمی و دیگری پذیرش دوفاکتوست. عموما روابط میان کشورها بر اساس امر واقع و سیاست دو فاکتو صورت می گیرد، بدین معنا که اگر موقعیت دولت سوریه افزایش پیدا کند ترک ها به دلیل همسایگی تغییری در سیاست خود در قبال سوریه خواهند داد، اما اگر پایه های حکومت تضعیف شده و لرزان شود سیاست خود را تشدید می کنند.

امریکایی ها امید زیادی به ژنو ۲ در حل مساله سوریه دارند، اما بشار اسد در سخنان خود اشاره کرده بود که امریکا هیچ گاه دوست دولت سوریه نخواهد شد. به نظر شما امریکا چه رویکردی خواهد داشت و آیا با شرایط کنونی ممکن است به توافقی دست پیدا کنند؟

وضعیت سوریه تا اندازه ای پیچیده است، به دلیل همین وضعیت پیچیده نمی توان گفت مواضع امریکا و کشورهایی که با مساله سوریه درگیرند ثابت است چراکه این مواضع متناسب با شرایط تغییر می کند. اگر آخرین سخنان کری وزیر امورخارجه امریکا را شنیده باشید، اعلام کرده که مواضع آنها در قبال بشار اسد تغییر نکرده است و بر این نکته تاکید دارد که بشار اسد نباید در دولت آینده سوریه جایی داشته باشد. طبیعتا این وضعیت خوشایند بشاراسد نیست و نمی تواند وارد مذاکره با امریکایی ها شود مگر آنکه این شرط امریکایی ها برداشته شود و یا اینکه موقعیت جدیدی به وجود آید. اگر امریکایی ها این شرط را بردارند سیاست و مواضع بشاراسد هم در قبال امریکایی ها تغییر خواهد کرد و همانطور که در قبال سلاح های شیمیایی نرمش نشان داد ممکن است در خصوص مسائل مختلف منطقه ای و داخلی تغییر پیدا کند. اما تا زمانی که موضع امریکا رفتن بشار اسد می باشد بسیار بعید است که او هم تمایلی به معامله یا مذاکره با امریکا داشته باشد.

یعنی شما بر این باور هستید که اگر دولت بشار اسد قطعنامه شورای امنیت در خصوص سلاح های شیمیایی را پذیرفت، به دلیل حضور روسیه بوده است؟

آنچه امروز برای دولت سوریه مهم می باشد حفظ حکومت است و در نتیجه حاضر است در خصوص هر مساله ای مذاکره کند مگر خود حکومت. بنابراین زمانی که مساله عملیات و تهدید نظامی امریکا مطرح شد دولت سوریه برای رفع حمله نظامی مساله از بین بردن سلاح شیمیایی را پذیرفت. بشار اسد در همین رابطه گفت، در گذشته سلاح شیمیایی را برای مقابله با سلاح های اتمی اسرائیل طراحی کرده است اما زمانی که حمله نظامی به سوریه مطرح شد این مساله را با حمله معاوضه کردیم.

تحریریه دپیلماسی ایرانی/14

انتشار اولیه: شنبه 4 آبان 1392/ باز انتشار: پنجشنبه 9 آبان 1392