بحران سوریه و بد اقبالی روحانی

صادق زیبا کلام؛  در ایران هم همچون بسیاری از مناطق دیگر خاورمیانه و جهان، خیلی ها بی صبرانه در انتظار گزارش بازرسان سازمان ملل که امروز (شنبه) قرار است منتشر شود، هستند. یکی از آن خیلی ها در ایران آقای دکتر حسن روحانی رییس جمهورمان هستند. علت نگرانی رییس جمهور ما مشخص است. او نیک می داند که سرنوشت سیاست خارجی اعتدالی اش در گرو این گزارش است. اگر چه گزارش هیچ ارتباطی با ایران پیدا نمی کند، اما روحانی نیک می داند که اگر گزارش مبین آن باشد که حمله شیمیایی در جنوب دمشق که عمدتا زیر نفوذ مخالفین بشار اسد است، توسط رژیم وی صورت گرفته آنقدرها طول نمی کشد که امواج بمب افکن ها و موشک های کروز آسمان سیاسی را سیاه خواهند کرد.

صدها مراکز نظامی، پایگاه های هوایی، تاسیسات نظامی و ارتباطاتی سوریه مورد هدف قرار خواهند گرفت. آقای روحانی نیک می داند که این پایان دیپلماسی تنش زدایی ایشان با غرب و آشتی با دنیاست که در حقیقت اصلی ترین و مهم ترین بخش سیاست خارجی وی را تشکیل می دهد. در حقیقت و به نحو حزن انگیزی موشک های کروز قبل از آنکه توان نظامی بشار اسد را از کار بیندازند، پرونده بنفش رنگ «سیاست تنش زدایی با غرب» را که روی میز کار دکتر ظریف قرار دارد به قفسه های انبار راکد پرونده های مختومه در بایگانی وزارت خارجه در میدان امام خمینی روانه می کند. غربی ها البته در حال حاضر به دنبال تغییر رژیم در سوریه نیستند.

به عبارت دیگر هدف آنان از حمله نظامی به سوریه به هیچ روی ساقط کردن رژیم بشار اسد نیست بلکه صرفا متوقف ساختن ماشین نظامی ارتش وی و تغییر موازنه نظامی به نفع مخالفین است که از بهار امسال روند تحولات نظامی به زیان شان بوده است.

دکتر روحانی همه اینها را نیک می داند و می داند که حتی در صورتی که گزارش بازرسان به زیان کامل بشار اسد بشود، دخالت غربی ها بسیار محدود و در حد بمباران مناطق نظامی خواهد بود. اما و در عین حال آقای روحانی این را هم نیک می دانند که همان گونه که لندن و واشنگتن در صورتی که گزارش برای بشار اسد باشد مجبور خواهند شد که برای خالی نبودن عریضه هم که شده اقدامی ولو سمبلیک انجام دهند، در آن صورت آن وقت نوبت بشار اسد و متحدینش می شود که واکنش نشان دهند.

آیا ممکن است بخت با حسن روحانی یار شود و اسد و متحدینش هیچ واکنشی در برابر حملات هوایی از خود نشان ندهند و صرفا به محکومیت و اعتراض روانی بسنده کنند؟ چنین احتمالی درباره روسیه، چین و خود اسد خیلی دور از ذهن و بعید به نظر نمی رسد. اما آیا ایران و حزب الله هم هیچ واکنشی نشان نداده و صرفا آن حملات را همچون روسیه و چین محکوم خواهند کرد.

حتی با این فرض که ایران و حزب الله هم واکنش جدی در برابر حملات محدود غرب نشان ندهند باز هم بن بست دیپلماتیک سیاست خارجی دکتر روحانی نسبت به غرب هیچ تغییری نمی کند. فضا بین متحدین سوریه و غرب بعد از حمله آنان به سوریه آنقدر سرد و تیره می شود که عملا هیچ جایی برای تنش زدایی و بهبود رابطه از جانب روحانی نمی ماند.

ایران هم مجبور می شود لحنش را نسبت به غرب تغییر داده و خصمانه کند. حتی اگر به فرض آقای روحانی و دکتر ظریف هم لحن شان را تغییر ندهند، مجموعه حاکمیت و نظام آنقدر لحن شان رادیکال و خصمانه نسبت به غرب خواهد شد که جای زیادی برای اعتدال و آشتی جویی از سوی دولت تدبیر و امید باقی نمی ماند.

ضمن آنکه خود روحانی هم نمی تواند در آن شرایط خیلی برخلاف جهت آب شنا کند. همه اینها در صورتی است که دامنه درگیری ها صرفا محدود به بمباران مراکز نظامی سوریه آن هم به گونه یی محدود شود و نه سوری ها، نه ایران و نه حزب الله واکنشی نشان ندهند.

اما اگر دمشق و متحدینش واکنش نشان داده و فی المثل اهدافی را در اسراییل یا مناطق دیگر مورد حمله قرار دهند، در آن صورت هیچ چیز قابل پیش بینی نخواهد بود. در چنین وضعیتی ای بسا «روحانی معتدل» و صلح طلب خود را در کنار جنگ نشسته و در کنار فرماندهان نظامی ببیند. در این صورت سیلی که به راه می افتد نه تنها پرونده بنفش رنگ تنش زدایی روحانی با غرب را با خود خواهد برد، بلکه ای بسا خود وی را هم از جا کنده و ببرد.

اما همچنان یک معجزه می تواند اتفاق بیفتد که پرونده تنش زدایی همچنان در پایان امروز روی میز بزرگ دکتر ظریف باقی بماند. اینکه گزارش تیم بازرسی نتواند به طور قطعی نتیجه گیری کرده باشد که حملات شیمیایی هولناک چهارشنبه 19 مرداد توسط ارتش سوریه صورت گرفته.

در این صورت لندن و واشنگتن مجبور نخواهند شد واکنشی نشان دهند و فلاکت مردم سوریه همچنان ادامه خواهد یافت. روحانی نیز می تواند نفس راحتی کشیده و پوشه بنفش رنگ تنش زدایی اش را با غرب همچنان روی میز دکتر ظریف نگه دارد.