روابط ایران و عربستان در دوره روحانی چگونه خواهد بود؟

انتخاب حسن روحانی به عنوان رئیس جمهور جدید ایران، با واکنش های مثبت گوناگونی در کشورهای جهان همراه بود. در این میان، یکی از مهم ترین مجموعه کشور ها که روی کار آمدن روحانی را نکته ای مثبت ارزیابی می کند، مجموعه کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس است. یک روزنامه اماراتی با انتشار مطلبی در این زمینه، به بررسی چشم انداز بهبود روابط ایران و عربستان سعودی پرداخته است.

به گزارش «تابناک»، روزنامه «نشنال» امارات به بررسی این موضوع پرداخته و می نویسد: موضع مثبت روحانی، می تواند به کاهش تنش های شیعه ـ سنی در سراسر خاورمیانه منجر شود. این احتمال به ویژه با توجه به موضع گیری های اخیر روحانی نسبت به منطقه تقویت می شود.

در این مطلب آمده است:

با آغاز کار رسمی حسن روحانی، رئیس جمهور میانه روی ایران ـ که به زبان عربی نیز تسلط کامل دارد ـ کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس می توانند انتظار موجی از مواضع مثبت را از سمت ایران داشته باشند.

روحانی که به وی لقب «شیخ دیپلمات» داده شده، اعلام کرده اولویت سیاست خارجی اش، تقویت روابط دوستانه و نزدیک با همه همسایگان ایران، به ویژه کشورهای حاشیه خلیج فارس و بالا تر از همه، عربستان سعودی، رقیب قدیمی ایران است.

هر گونه بهبود روابط میان تهران و ریاض، می تواند تنش های فرقه ای شدید میان شیعیان و اهل تسنن را در منطقه خاورمیانه کاهش دهد. نزدیکی روابط این دو کشور همچنین می تواند به تحقق راهکار مرضی الطرفین برای جنگ داخلی سوریه تبدیل شود که به نوبه خود، به جنگی نیابتی میان ایران و عربستان تبدیل شده است.

البته تحقق این امر آسان نیست: نبود اطمینان میان دو قدرت اصلی منطقه خلیج فارس، بسیار شدید و تفاوت های آن ها عمیق است و نیروهای تندرو در تهران و ریاض نیز مایل به بهبود روابط دو کشور نیستند. کشورهای عرب منطقه نسبت به برنامه هسته ای ایران ابراز نگرانی کرده و ایران و عربستان، از طرف های متفاوتی در بحرین، عراق، لبنان و سوریه حمایت می کنند.

این مورد آخر، یعنی سوریه، از همه مهم تر است. عربستان سعودی از شورشیان سوری حمایت مالی کرده و سلاح در اختیار آن ها می گذارد؛ در حالی که ایران از دولت سوریه که متحد دیرین این کشور است، حمایت می کند.

با این حال، از آنجا که اختلافات این دو کشور بسیار عمیق است، هرگونه بهبود روابط میان آن ها، تبعات مثبت مهمی نیز به همراه دارد. «تریتا پارسی»، رئیس شورای ملی ایرانیان آمریکا در این زمینه می گوید: «ایجاد یک درک متقابل میان ایران و عربستان سعودی، برای نتیجه درگیری ها در سوریه از تفاهم میان آمریکا و روسیه نیز تعیین کننده تر است».

روحانی عربستانی ها را به خوبی می شناسد، زیرا با آن ها مذاکره کرده و نخستین توافقنامه امنیتی جمهوری اسلامی را نیز در سال ۱۹۹۸ با آن ها به امضا رسانده است. وی در نخستین کنفرانس مطبوعاتی پس از انتخابات ریاست جمهوری بر اهمیت روابط دوستانه و برادرانه با عربستان تأکید کرد.

در مورد سوریه، روحانی می تواند برای بهبود بخشیدن به روابط با کشورهای منطقه، به حل بحران سوریه کمک کند. روابط مثبت با عربستان، می تواند به تأمین یکی از اهداف مهم ایران کمک کند: تضمین داشتن کرسی در کنفرانس صلح سوریه در ژنو که احتمالاً ماه سپتامبر برگزار می شود.

به هر حال، با وجود حمایت ایران از سوریه، تهران از برخی هزینه های این حمایت، از جمله تیره شدن روابط با کشورهای عرب منطقه و گروه های فلسطینی نیز آگاه است و تلاش دارد تا به حل و فصل بحران در این کشور کمک کند.

اما در میان تحلیلگران، هرچند برخی بر این باورند که تهران باید برای بهبود روابط با کشورهای منطقه به کلی دست از حمایت سوریه بردارد، برخی نیز بر این باورند که ایران و عربستان باید برای پایان دادن به جنگ سرد موجود میان خود، موضوع سوریه را به حاشیه برانند. اسکات لوکاس، کار شناس مسائل ایران در دانشگاه بیرمنگام می گوید، بسیار خوش بینانه است که گمان کنیم نزدیکی ایران و عربستان، به گشایشی در موضوع سوریه منجر می شود.

به هر حال، شماری از تحلیلگران استدلال می کنند، روحانی بر خلاف احمدی نژاد، سیاست مثبتی نسبت به منطقه در پیش خواهد گرفت و از مواضع و اقدامات تحریک آمیز دوری خواهد کرد. تریتا پارسی در این زمینه اشاره می کند که روحانی مورد تأیید هاشمی رفسنجانی و خاتمی است که هر دو از طلایه داران بهبود روابط با کشورهای منطقه خلیج فارس در دهه ۱۹۹۰ بودند.

با وجود این، مسأله اعتماد، همچنان به عنوان موضوعی جدی وجود دارد. شخص حسن روحانی در منطقه خلیج فارس به عنوان یک طرف گفت و گوی قابل اعتماد، مورد احترام است؛ اما از آنجا که وی به عنوان رئیس جمهور با محدودیت هایی روبه روست، همچنان نگرانی هایی میان مقامات کشورهای منطقه وجود دارد.

به این ترتیب، در صورت آغاز هر گونه روند نزدیکی روابط میان ایران و عربستان، چنین روندی آرام و آهسته به پیش خواهد رفت.5