روابط ویژه ایران و عمان دوام می آورد؟

دیپلماسی ایرانی: مهمترین هدف سیاست خارجی عمان، اطمینان یافتن از ثبات در منطقه خلیج فارس و حفظ استقلال از عربستان سعودی است. برای دهه ها،  یکی از قطب های سیاست خارجی مسقط، ایجاد توازن در اتحاد با ایالات متحده، دوستان در شورای همکاری خلیح فارس و ایران بوده است. استراتژی عمان مبنی بر استفاده از شکاف های سیاسی کشورهای همسایه به حفظ سیاست خارجی منعطف این کشور کمک می کند. اما چشم انداز درگیری نظامی غرب با ایران  و ادامه بحران در سوریه، توانایی مسقط برای حفظ توازن در اتحاد های مورد نظر را به چالش کشیده است.

در حالی که عمان به تلاش برای استفاده از اهرم های خود برای جلوگیری از درگیری نظامی در منطقه ادامه می دهد، مقامات مسقط پذیرفته اند که نفوذ آنها محدود است و چاره ای ندارد جز اینکه خود را برای سناریوی بسته شدن تنگه هرمز آماده کنند. روشن است که عمان می خواهد یک سیاست خارجی مستقل را دنبال کند و در حالی که واشینگتن در حال ترک منطقه است، تردید های ریاض و تهران در مورد گام های بعدی مسقط، تقویت شده است.

عمان پس از سقوط رژیم پهلوی روابط خود را با ایران حفظ کرد و نیاز به منابع انرژی مسقط را بر آن داشت تا نفوذ منطقه ای ایران در تنگه هرمز را بپذیرد یا به بیان بهتر با آن کنار بیاید. مسقط، از مذاکرات محرمانه آتش بس بین تهران و بغداد حمایت کرد و اخیرا نیز به حل مشکلات بین ایران و واشینگتن از طریق میانجی گری تمایل نشان داده است. این تمایل حاکی از آن است که عمان می خواهد بین مشکلات ایران و غرب و کشورهای سنی، پل بزند.

البته نمی تواند گفت روابط تهران و مسقط به طور کلی عاری از مشکل است و یک روابط تمام عیار به شمار می رود. برای مثال نیروی دریایی عمان در مانورهای نظامی ایران شرکت نمی کند در حالی که در مانورهای نظامی سازمان کشورهای همکاری خلیج فارس ، آمریکا، هند و پاکستان حضور دارد. عمان یک شریک نظامی برای ایالات متحده به شمار می رود و از سال های 1980 ، مجوز دسترسی ارتش آمریکا به بنادر و پایگاه های هوایی خود را داده است. عمان تمایل خود را به مشارکت در طرح سپر دفاع موشکی آمریکا نشان داده که در واقع هدف از آن ایجاد ایمنی در مقابل تهدید ایران برای کشورهای منطقه است. در جریان سفر اخیر جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا به عمان، او خاطر نشان کرده که سیستم موشکی پیشرفته ای را در اختیار کشورهای عضو سازمان همکاری خلیج فارس می گذارد تا آنها بتوانند در برابر ایران از خود دفاع کنند.

اما تهران در تلاش برای دور نگه داشتن عمان از آمریکا و کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارسریال پیشنهاد کمک به استقلال مسقط را ارایه می دهد. در ماه آوریل، علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی موضوع تامین منابع گازی عمان از سوی ایران را مطرح کرد. از سوی دیگر سال هاست که بحث مثلث انرژی بین هند، ایران و عمان مطرح است. در این میان مسقط نیز می خواهد ضمن بهره مندی از منابع انرژی ایران، از تکنولوژی پیشرفته نظامی آمریکا نیز نفع ببرد.

هرچند عمان مخالف درگیری نظامی آمریکا یا اسرائیل یا هر دو آنها با ایران است اما از تحریم های بین المللی که علیه جمهوری اسلامی اعمال می شود، سود می برد و بنادر این کشور به قطبی برای تجارت ایران با جامعه بین المللی تبدیل شده اند. باتوجه به تحریم ها، برخی کالاها نخست به امارات متحده عربی، سپس به عمان و بعد از آن به ایران صادر می شوند و مقامات مسقط نیز چشم خود را بر روی این اقدامات که نقض تحریم ها به شمار می روند، بسته اند. به این ترتیب می توان گفت که ادامه تنش های ایران با غرب در نهایت به نفع عمان تمام می شود.

باوجود تمام علاقمندی عمان به جلوگیری از بروز دیگری نظامی در منطقه، این کشور خود را برای دیگری در تنگه هرمز آماده می کند و در حال ساخت بنادری است که وابستگی عمان به تنگه هرمز را کاهش می هد. البته عربستان سعودی و امارات متحده عربی نیز نگرانی مشابهی را دارند و آنها نیز می خواهند هرچه کمتر به تنگه هرمز وابسته باشند.

با این حال تصور عمان و عربستان سعودی از تهدید ایران به طور بنیادین متفاوت است و آنها استراتژی های جداگانه ای را برای پرداختن به موضوع افزایش نفوذ ایران در منطقه دنبال می کنند. برخی گزارش ها حاکی از آن است که عربستان سعودی پیش تر از آمریکا خواسته بود با استفاده از زور، به تهدید ایران پایان دهد. اما وزیر امور خارجه عمان می گوید ایران هسته ای نمی تواند عامل بی ثباتی منطقه شود.

ریاض برای تضعیف ایران و مقابله با نفوذ آن اقداماتی را در سوریه و بحریان انجام می دهد و حامیان حزب الله را نیز از عربستان اخراج کرده است. روشن است که جایگزین های سیاست خارجی مسقط و ریاض در برابر ایران متفاوت است. عربستان می خواهد قدرت مطلق منطقه باشد و این در حالی است که عمان به دنبال حفظ توازن قدرت بین عربستان و ایران است.

این در حالی است که شکاف شیعه و سنی با قدمتی هزار و 400 ساله، نقشی مهم در موضع کشورهای سنی منطقه در مقابل ایران ایفا می کند. اما عمان که نه کشوری شیعه و نه سنی به شمار می رود، تمایلی به دامن زدن به این اختلاف خطرناک ندارد. مسقط درک می کند که بهترین رویکرد حفظ روابط اقتصادی با ایران و در عین حال تمرکز بر منافع نظامی و سیاسی ناشی از همکاری با آمریکا است. اما در صورتی که اقدام نظامی علیه ایران انجام شود، سلطان قابوس باید تصمیم های دشواری اتخاذ کند. البته تا آن زمان عمان از موقعیت منحصر به فرد خود در منطقه شادمان خواهد بود.

منبع : هافینگتون پست / تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10