وقتی صلح با کردها توجیه پذیر شد

دیپلماسی ایرانی: از دو ماه پیش که بحث مذاکره دولت ترکیه با عبدالله اوجالان، رهبر حزب کارگران کردستان مطرح شد، تحرکات زیادی در این خصوص صورت گرفته است. دولت ترکیه بر سر یک توافقنامه 4 ماده ای با اوجالان به تفاهم رسیده است. به نظر می رسد همین توافقنامه مبنای اقدامات آتی دولت و حزب کارگران کردستان قرار گرفته است و روند صلح رو به جلو در حال پیش رفت است. دیپلماسی ایرانی این مسئله را در گفت و گو با دکتر اسعد اردلان، تحلیل گر مسائل بین المللی بررسی کرده است:

دلیل توجه جدی دولت ترکیه در مذاکره با اوجالان و آغاز روند مذاکره با کردهای ترکیه چیست؟

 بعد از روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه، این حزب از حمایت بخش قابل توجهی از کردها برخوردار شد و اقرار اردوغان به رفتار تبعیض آمیز با کردها و پذیرش ژنوساید سال های 38-1937 کردهای منطقه درسیم، رابطه دولت کنونی ترکیه با کردها روبه بهبود گذارده است و موجب حضور قابل توجه و تاثیرگذار کردها در پارلمان و شوراهای استانی و شهری و قدرت انتخاب شهرداران و فراهم آمدن زمینه های مشارکت مدنی برای احزاب و گروه هایی شد که با حزب عدالت و توسعه همراه شدند. این وضعیت موضع دولت اردوغان را در برابر ناسیونالیست های افراطی و نظامیان  تقویت کرد. از سوی دیگر موجب بهبود کارنامه حقوق بشری این کشور نزد اتحادیه اروپا شد. تکرار می کنم که برقراری امنیت در کل کشور و به ویژه در مناطق جنوب شرقی هم بخش عمده ای از برنامه توسعه اقتصادی و توریستی ترکیه است، که مستلزم  آشتی ملی با اوجالان و هوداران حزب کارگران کردستان می باشد. اگر این اتفاق بیافتد و کردها از این مذاکرات راضی شوند حمایت از حزب توسعه و عدالت فراگیر تر خواهد بود و مواضع این دولت را قوی تر خواهد کرد.

توافق 4 ماده ای دولت ترکیه و اوجالان تا چه حد می تواند برنامه عمل مناسبی برای حل مشکلات کردها در ترکیه باشد؟ و تا چه اندازه اجرایی است؟

آن چه که از این توافق علنی شده است به نظر یک طرفه می آید یعنی چهار ماده علنی شده فقط تامین کننده نظرات دولت ترکیه است. من فکر می کنم این توافقات گسترده تر از این است و جنبه هایی سری هم دارد که افشای آن ممکن است ناسیونالیست ها و نظامیان ترک را وادار به واکنش علیه دولت کند. اتفاقی که دولت کنونی را با مشکلات جدی مواجه خواهد کرد. اگر آن جنبه ها علنی شوند به معنای شکست مذاکرات و تداوم بحران است. مگر این که همان طور که رهبر پ.ک.ک. درخواست کرده است منجر به ایجاد زیر ساخت های حقوقی لازم برای ضمانت اجرایی توافقات بشود، و همچنین نیروهایی که از خاک ترکیه عقب نشینی می کنند امکان بازگشت بدون محاکمه و ورود به فرایندهای سیاسی، اجتماعی و حقوقی  را داشته باشند. به نظر می رسد این توافق اجرایی است و یکی از راه حل های مناسب برای پایان دادن به یکی از طولانی ترین جنگ های پارتیزانی در جهان است.

اوجالان طی مصاحبه ای نسبت به پیامدهای عدم مصالحه با دولت هشدار داده وگفته است در صورتی که کردها مشکلات خود را با دولت ترکیه حل نکنند، ترکیه دچار وضعیتی شبیه عراق یا سوریه خواهد شد. آیا کردهای ترکیه نمی خواهند مانند عراق به استقلال نسبی دست یابند؟

من نمی دانم منظور مستقیم از تشابه وضعیت با سوریه و عراق چیست؟ اما این بحران روزی باید پایان یابد. پرونده این مناقشات نشان می دهد که راه حل نظامی ندارد و به اتلاف سرمایه های مادی و انسانی کشور ادامه می دهد. نظر اوجالان در مورد مذاکرات نشان دهنده به دست آوردن موقعیتی شبیه کردهای عراق است به همین دلیل بر ایجاد ساختارهای حقوقی تاکید دارد.

نگاه کردها نسبت به مذاکره اوجالان با دولت ترکیه چگونه است؟ آیا مواضع اوجالان در میان کردها قابل قبول است؟

یکی از مشکلات جنگ به مذاکرات صلح مربوط می شود. فشارهای روانی ناشی از ویرانی ها، جان باختگان و موقعیت جنگی ایجاب می کند که طرفین برای خود در جنبه هایی پیروزی به دست آورند و گر نه علت جنگ زیر سوال می رود. طرفین باید دست آوردی که تلفات را توجیه کند داشته باشند. تاریخ به داوری خواهد نشست. اگر چنین نشود احساس غبنی عمومی پدیدار می شود که ممکن است پایداری صلح را در آینده نیز به مخاطره اندازد. به ویژه در جنگ های چریکی یکی از دلایل طولانی شدن رسیدن به نقطه ای است که صلح را توجیه پذیر نماید. حتما این یکی از دلایل عمده ابهام انگیز بودن صلح و پیچیدگی مذاکرات و سری بودن بخش عمده آن است. حتما یکی از دلایل بیان این سخن از سوی رهبر پ.ک.ک که تصمیم گیری برای ایشان خیلی مشکل است، همین مسئله است. آن ها می خواهند به مردم و خودشان پاسخ دهند که نتیجه ی نزدیک به سه دهه جنگ چه بوده است. پ.ک.ک اعتماد لازم را به دولت ندارد. قطع ارتباط و یا مقطعی بودن آن میان رهبران به پیچیدگی مذاکرات افزوده است. نشانه هایی از این که اگر این اتفاق مرضی الطرفین رخ دهد ارزیابی کردها از آن در مجموع مثبت خواهد بود دیده می شود./12

انتشار اولیه: یکشنبه 20 اسفند 1391 / باز انتشار : دوشنبه 28 اسفند 1391