رفیق اقتصادی روس ها، شریک سیاسی آمریکایی ها

دیپلماسی ایرانی: روسیه بازی استراتژیک جدیدی را به راه انداخته است . در شرایطی که آمریکا سیاست جدید خود در سطح جهانی را تمرکز بر آسیا قرار داده است ، روس ها نیز به دنبال تقویت روابط خود چه از منظر سیاسی و چه با کارت اقتصادی در کشورهایی چون هند، پاکستان، افغانستان و کشورهای عربی کوچک حاشیه خلیج فارس چون امارات هستند.تقابل منافع امریکا با روسیه در منطقه این روزها با بحران در سوریه شکل جدیدی به خود گرفته است. روس ها که با اصرار غرب برای وداع بشار اسد روبه رو شده اند بر دامنه فعالیت های نظامی و مانورهای خود افزوده اند. ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه در تازه ترین یارگیری منطقه ای خود به هندوستان سفر کرده است. سفری که پس از سفر مقدماتی وزیر امور خارجه این کشور در ماه گذشته به هند در روزهای گذشته انجام شد. استراتژی روسیه در نزدیکی به کشورهای آسیایی ، عکس العمل احتمالی آمریکا به این حضور و دیگر فعالیت های نظامی روسیه در منطقه را  با دکتر اسماعیل بشری استاد دانشگاه و تحلیل گر در میان گذاشتیم:

با توجه به این که هند روابط ویژه ای با امریکا دارد، تلاش روسیه برای نزدیک شدن به هند را چگونه ارزیابی می کنید؟

روسیه و هند دوستان قدیمی هستند. از زمان استقلال هند، اتحاد شوروی روابط خوبی را با هند داشت و این ارتباط ادامه داشته است. در طول دوران جنگ سرد اتحاد جماهیر شوروی تامین کننده بخش عمده تسلیحات مورد نیاز هند بوده است. روابط اقتصادی میان اتحاد شوروی و هند نیز سطح بالایی داشته است. بنابراین ادامه این روابط و تلاش برای گسترش آن مسئله تازه ای نیست. اگر چه این روابط به شدت و حدت زمان شوروی سابق را ندارد.

نگاه امریکا نسبت به تداوم همکاری های هند و روسیه چیست؟

البته امریکا هم سعی خود را در نفوذ در هند می کند و تلاش دارد هند را به سمت خود جلب کند. اتفاقا هند از همین وسیله استفاده می کند و از این مسئله بهره جویی می کند. به این معنا که از هر دو طرف امتیاز می گیرد. چون امریکا سرمایه گذاری های خوبی در هند انجام داده و اگر چه روسیه نمی تواند در هند سرمایه گذاری کند اما روابط نظامی خود را در زمینه تامین تسلیحات هند گسترش داده و کماکان به کار خود  ادامه می دهد.

اما همان طور که می دانید هند و روسیه در گروهی موسوم به بریکس BRICS متشکل از برزیل، روسیه، هند، چین و افریقای جنوبی با یکدیگر به همکاری می پردازند و همکاری اقتصادی نزدیکی دارند. به هر حال این کشورها خود را اقتصادهای در حال ظهور می دانند و ترجیح می دهند که همکاری های خود را ارتقا بخشند. البته اگر از زاویه دیگری نگاه کنیم خواهیم دید که امریکا هم با همه اعضای این گروه به نوعی دارای روابط اقتصادی ویژه است.

گفته شده هدف از این سفر گسترش روابط تجاری و نظامی است. به نظر شما چه زمینه هایی برای گسترش روابط وجود دارد و آیا این ایده که روابط تجاری دو کشور تا سال 2015 به بیست میلیارد دلار برسد، با توجه به نوع اقتصاد دو کشور قابل حصول است؟

معمولا کشورها در روابط دو جانبه خود اهدافی ترسیم می کنند که در صورتی که شرایط ایده آل باشد به آن برسند. اما معلوم نیست که حتما این اهداف برآورده شود. در حال حاضر و در جریان همین سفر قرار است آقای پوتین یک قرارداد 7.5 میلیارد دلاری با مقامات هندی امضا کند که بر اساس آن روسیه به هند هواپیماهای جنگنده و همین طور موتور هواپیما می فروشد. این هواپیماها شامل چهل و دو فروند هواپیمای جنگنده از نوع سوخو سی ام کی آی و همین طور تعداد 970 موتور هواپیما است. همان طور که می دانید خود هند صنعت هواپیماسازی در اختیار دارد اما موتور هواپیماهای تولیدی خود را عمدتا از روسیه می خرد. خریداری این 970 موتور هواپیما نشان می دهد که تمرکز بر این بخش بیشتر شده است. البته همه این موتورها در هواپیماهای ساخت هند به کار نخواهد رفت بلکه به عنوان موتور یدکی هواپیماهای موجود مورد استفاده قرار می گیرد. علاوه بر این الان مدت ها است که هند سفارش ساخت یک ناو هواپیمابر که در زمان شوروی سابق داده بود که هنوز آن را تحویل نگرفته است. ممکن است این مسئله هم مورد توجه مقامات دو کشور قرار گیرد.

آن طور که گفته شده در سال آتی هدف این است که مبادلات بازرگانی دو طرف تا ده میلیارد دلار افزایش یابد که این مسئله قابل حصول است. اما این که حجم این مبادلات تا سال 2015 به بیست میلیارد دلار برسد مسئله ای است که به شرایط آتی بستگی دارد. به ویژه آن که هند دیگر نمی خواهد مانند دوران شوروی سابق، منبع تامین سلاح خود را به اتحاد شوروی و بعد از آن به روسیه منحصر کند. بلکه هند می خواهد سبد تسلیحاتی خود را متنوع کند. به همین دلیل اگر چه تا به حال حدود شصت درصد سلاح خود را از روسیه تامین می کرده، اما احتمالا به بازارهای دیگر هم توجه خواهد کرد. به نظر نمی رسد هند به ویژه در زمینه تسلیحات خود را به روسیه مقید کند.

در هفته گذشته روسیه با امارات هم یک توافقنامه هسته ای امضا کرده است. تا چه حد می توان گفت که روسیه هم مانند امریکا خواهان توسعه نفوذ خود است؟

قاعدتا روسیه به عنوان یک قدرت بزرگ جهانی مایل است که جایگاه سابق خود به عنوان یک قدرت جهانی را مجددا برای خود احیا کند. روسیه می خواهد به عنوان قطب دوم ظاهر شود. اگرچه توانمندی های این کشور در حدی نیست که بتواند در زمینه های مختلف در حال حاضر با امریکا رقابت کند. به هر حال در برخی موارد این کشور نفوذ خود را از دست داده است. در اروپای شرقی و سوریه تا حدود زیادی این مسئله قابل مشاهده است. اگر تحولات در سوریه به سمتی پیش رود که یک دولت ضد روس روی کار آید، قاعدتا روس ها بسیاری از منافع خود را نه تنها در سوریه بلکه در دریای مدیترانه از دست خواهد داد. البته روس ها همیشه تمایل داشته اند که در خلیج فارس برای خود پایگاهی داشته باشند. اما به نظر نمی رسد امارات متحده عربی که کاملا از نظر اقتصادی و حتی نظامی تحت نفوذ غرب به ویژه امریکا است، به حوزه نفوذ روسیه در خلیج فارس تبدیل شود.

یک ناو جنگی روسیه هم در سواحل خلیج فارس پهلو گرفته است. این هم نشانه ای از تمایل روسیه برای نفوذ در این منطقه باشد؟

این ناو روسی در بندرعباس پهلو گرفته است. معمولا نیروهای دریایی کشورهایی که با یکدیگر مراودات نظامی دارند هرازچندگاهی از این گونه دیدارها ترتیب می دهند که عمدتا به عنوان بازدیدهای دوستانه مورد توجه قرار می گیرد. این بازدیدها نمادی است از این که این دو کشور در این زمینه ها نه تنها با یکدیگر مشکل ندارند، بلکه دوست یکدیگر هستند و می توانند به هم کمک کنند. این مسئله تا حدودی سمبلیک است و نمی توان این بازدیدها را به عنوان همکاری نظامی در نظر گرفت.

این مسئله هم نشان دهنده تمایل روسیه به گسترش نفوذ در این منطقه است. روسیه بسیار تمایل دارد که این کار را انجام دهد. اما حضور امریکا در سال های اخیر در خلیج فارس و دریای عمان طوری است که روس ها تنها می توانند به صورت مسالمت آمیز از کنار کشتی های آن ها رد شوند./12

انتشار اولیه: سه شنبه 5 دی 1391 / بازانتشار : شنبه 9 دی 1391