شکافی که سوریه در جهان اسلام انداخت

دیپلماسی ایرانی: سوالی که این روزها بسیار در سطح رسانه ها و محافل عمومی مطرح می شود این است که آیا به زودی جنگی در منطقه بین ترکیه و سوریه رخ می دهد؟ آنچه واضح است این است که در حال حاضر ترکیه و سوریه به طور محدود با یکدیگر درگیر شده اند و حوادث و اتفاقات هفته های گذشته نشان می دهد که این درگیری رو به افزایش است. در واقع از روز ۱۲ مهرماه، که یک منطقه مسکونی در مرز ترکیه از سوی ارتش سوریه هدف خمپاره قرار گرفت و به تلافی این اقدام ترکیه برای چند روز متوالی سوریه را گلوله باران کرد، نوعی از درگیری نظامی را بین دو کشور شاهد بوده ایم. هشدار رئیس ستاد مشترک ارتش ترکیه به سوریه و صدور مجوز عملیات نظامی در خاک سوریه از سوی پارلمان ترکیه نشان می دهد که این درگیری ها به نحو فزاینده ای گسترده تر شده اند.

هفته گذشته نیز جنگنده های ارتش ترکیه یک هواپیمای مسافربری سوری را که از مسکو به دمشق می رفت، مجبور به فرود در فرودگاه آنکارا کردند و مقام های ترک اعلام کردند که این هواپیما حامل مهمات ساخت روسیه برای وزارت دفاع سوریه بود. حکومت سوریه نیز متقابلا اعلام کرده است که به تلافی اقدامات ترکیه در فرود آوردن و بازرسی هواپیماهایی که عازم سوریه هستند، دمشق نیز از این پس حریم هوایی خود را به روی هواپیماهای مسافربری ترکیه می بندد.

بنابراین نوعی از نزاع بین ترکیه و سوریه در جریان است؛ اما در شرایط کنونی و براساس آنچه که امروز در سطح منطقه و بین المللی می بینیم بروز جنگ کامل بین ترکیه و سوریه بعید به نظر می رسد.بر اساس آنچه که از سیاست های دولت کنونی ترکیه در می یابیم این کشور به دنبال جنگ نیست. جنگ هزینه های زیادی به ترکیه وارد می کند و حزب عدالت و توسعه ترکیه هزینه سنگینی باید برای این جنگ بپردازد و ممکن است بر محبوبیت این حزب در ترکیه و در سطح منطقه تاثیر گذار باشد. در واقع به 2 دلیل ترکیه تمایلی به وقوع جنگ گسترده با سوریه ندارد؛ اول اینکه این کشور در تمام انقلاب های منطقه به نوعی پشتیبان و الگو بوده است و خارج از میدان درگیری ها با حمایت از روش های دیپلماتیک در سایر انقلاب های عربی، نقش پشتیبان را برای انقلابیون بازی کرده است حال با ورود به یک جنگ از وضعیت پشتیبانی خارج شده و مستقیما وارد عمل می شود.

از طرف دیگر حزب عدالت و توسعه که سالهاست در ترکیه با رای مردم روی کار آمده، توانسته است موقعیت اقتصادی و شرایط ترکیه را در جهان متحول کند به طوری که می بینیم ترکیه جایگاه اول در رشد اقتصادی اروپا را دارد، ورود به یک جنگ، اگر چه با پشتیبانی ناتو باشد، هزینه هایی را بر ترکیه تحمیل می کند که دستاوردهای این حزب را کمرنگ خواهد کرد. بنابراین تلاش دولت ترکیه و دیگر کشورهای مخالف بشار اسد این است که از طریق افزایش کمک ها به مخالفین اسد، مسئله را دنبال کنند و از مداخله مستقیم خارجی خودداری کنند. با این حال این امکان وجود دارد که در صورت گسترش بحران ناتو تصمیمات دیگری اتخاذ کند و از این طریق جنگ گسترده رخ دهد.

از سوی دیگر به نظر می رسد که وقوع جنگ گسترده به نفع سوریه نیز نیست چرا که سوریه در خودش این توان را نمی بیند که با کل ارتش ناتو وارد جنگ شود و توان مقابله با آن نیروی عظیم نظامی را ندارد. به همین دلیل بود که بلافاصله پس از شلیک گلوله به خاک ترکیه، ارتش سوریه خود را کنار کشید و اعلام کرد در این زمینه تحقیقات لازم را انجام می دهد تا مشخص شود از سوی چه گروهی به خاک ترکیه شلیک شده است.

با این وجود به نظر می رسد دولت سوریه از وقوع درگیری های محدود استقبال می کند. جنگ خارجی می تواند وضعیت داخلی سوریه را بهبود ببخشد. سوریه تمایل دارد که نشان دهد حداقل این درگیری وجود دارد و در حد شلیک چند گلوله به سوی خاک دو کشور بسنده شود. یعنی دولت سوریه به صدور بحران به خارج مرزهای خود تمایل  نشان می دهد. به این مفهوم که وقتی جنگی در مرزهای سوریه رخ بدهد، ملی گرایی سوری مخالفان دولت اسد را لااقل برای مدتی خلع سلاح می کند.

اما این رویکرد دولت سوریه در شرایط کنونی بسیار خطرناک است و می تواند شرایط را در سطح منطقه یی و نیز بین المللی تحت تاثیر قرار دهد. چنانچه در تاریخ مشاهده شده است جنگ ها همیشه بر اساس محاسبات دقیق رخ نداده اند. در وضعیت کنونی نیز اشتباهات ساده دولت ها و سیاستمداران ممکن است فرصت را از صاحبان تدبیر و عقل ممکن است سلب کند، وضعیت داخلی در ترکیه، شرایط داخلی در سوریه و احتمال توافقات منطقه یی و بین المللی می تواند تاثیرات جدی بر تحولات گذاشته و همه چیز را خلاف آنچه اهل تدبیر می خواهند رقم بزند و جنگی در منطقه به پا کند.

مسلما این اتفاق بدترین شرایط را برای منطقه رقم خواهد زد و تنها کسی که از این جنگ سود خواهد برد اسرائیل است. تا همین لحظه نیز بحران سوریه توان جهان اسلام را در مقابل اسرائیل بسیار کم کرده است و عملا به دو دستگی در جبهه مقاومت منجر شده است. در حالی که ایران، ترکیه با داشتن حزب اسلام گرای عدالت و توسعه و مصر پس از انقلاب می توانستند فشار بی سابقه ای بر اسرائیل وارد کنند بحران سوریه شکافی در این دولتها ایجاد کرده است و اختلافات را به نحو بی سابقه ای افزایش داده است. تا همینجا نیز دولت اسد موفق شده است روابط ایران و ترکیه را به شدت تحت تاثیر قرار دهد و مسائل سوریه موجب شده روابط ایران و ترکیه به سردی گراییده و مشکلات قابل توجهی پدید آید. اگر دامنه جنگ توسعه پیدا کند این مشکلات افزایش پیدا خواهد کرد.

آنچه مسلم است این است که جنگ بین ترکیه و سوریه کاملا به ضرر ایران خواهد بود. اولین اتفاقی که در ماههای گذشته شاهد آن بودیم و به نوعی به منافع ملی ایران ضربه می زند، مسئله کردی است که با آزادی عملی که بشار اسد به کردها داد عملا گامی در راستای فعال شدن بحران مرتبط با کردها در منطقه برداشت.

این رویکرد اسد نشان می دهد که در رویکرد خود چندان به منافع ملی ایران توجه نمی کند. البته این مسئله ای بدیهی است چرا که هر کشوری به دنبال منافع ملی خود است. بی تردید اگر امروز بشار اسد راهی برای ماندگاری در قدرت بیابد که در تضاد با منافع ایران باشد لحظه ای در پیمودن آن راه درنگ نخواهد کرد. بنابراین درست است که ایران سوریه را متحد خود دانسته و تاکنون تلاش کرده است که از تحول در سوریه جلوگیری کند ولی باید توجه داشت که مهم ترین متحد هر کشوری منافع ملی آن کشور است. چنانچه گفته می شود ما در سیاست نه دوست دائمی داریم و نه دشمن دائمی.

بنابراین ایران باید استراتژی جلوگیری از جنگ و درگیری در منطقه را دنبال کند و همانند رویکردی که در مقابل دیگر کشورها نظیر تونس، مصر و لیبی اتخاذ شد باید بر روش دموکراتیک و بدون خشونت برای حل مشکلات تاکید کند. ایران باید از همه اهرم های خود برای حل مسالمت آمیز بحران در سوریه استفاده کند. در غیر این صورت درگیری های کنونی به ضرر جبهه مقاومت در منطقه و به سود رژیم صهیونیستی تمام خواهد شد. /16

انتشار اولیه:سه شنبه 25 مهر 1391 / بازانتشار: شنبه 29 مهر 1391