چالش تنظیم روابط با تهران و واشینگتن

دیپلماسی ایرانی: اعلام تصمیم عراق برای بازرسی از هواپیماهای ایرانی که از مسیر آسمان عراق به مقصد سوریه پرواز می کنند، شاید برای آمریکا خوشایند بود اما در واقع نشان دهنده تاثیر مساله سوریه بر روابط بغداد با تهران و واشینگتن است. دو متحد که نوری المالکی، به عنوان نخست وزیر عراق برای حفظ توازن در رابطه با آنها همواره با معادله های پیچیده ای روبرو بوده است.

مالکی زمانی که در سال جاری با بحران در مجلس مواجه شد، روی کمک تهران برای خارج شدن از شرایط نابسامان حساب کرد و موفق شد. اما پس از اینکه ایالات متحده از بارها اتهام استفاده از حریم هوایی عراق برای انتقال تجهیزات به سوریه را مطرح کرد، مالکی ناگزیر شد در نهایت اعلام کند هواپیما هایی ایرانی که از آسمان کشورش می گذرند، بازرسی خواهند شد.

9 سال پس از اینکه نیروهای آمریکایی صدام حسین را از عراق بیرون رانده اند و 9 ماه پس از خروج این نیرو ها از عراق، مالکی بیش از گذشته به ایران که دشمن آمریکا به شمار می رود، متکی شده است. وی برای حمایت های سیاسی در داخل کشور و برای پشتیبانی شدن در میان جامعه عرب سنی مذهب در منطقه به جمهوری اسلامی تکیه کرده است.

 اما  نخست وزیر عراق همچنان برای کمک های نظامی، جذب سرمایه های خارجی و احیای صنعت نفتی که به سرعت در حال رشد است به آمریکایی ها نیاز دارد.

در کنار تمامی این مصلحت اندیشی ها، مساله سوریه اکنون درگیری تاریخی را بین مسلمانان شیعه و سنی در منطقه خاورمیانه ایجاد کرده است و مالکی می کوشد به هر ترتیب فضای مانور خود را به منظور پاسداشت منافعش، حفظ کند. هوشیاری زیباری، وزیر امور خارجه عراق در مصاحبه هایش همواره سعی بر این دارد که نشان دهد عراق موضع مستقلی را در مورد بحران سوریه اتخاذ کرده که بر مبنای منافع ملی اش است.

هرچند عراق می گوید سیاست عدم مداخله در عراق را برگزیده اما همچنان به موضع تهران در حمایت از اسد نزدیک است و به درخواست غرب و اتحادیه عرب برای پشتیبانی از برکناری رئیس جمهور سوریه تن نمی دهد.

برای مالکی که زمانی به عنوان نیروی مخالف صدام حسین در ایران و سوریه پناهنده بوده، ایستادن در مقابل دولت شیعه اسد، به معنای پشتیبانی از قدرت گرفتن سنی ها در سوریه و دامن زدن به جنگ شیعه و سنی است که اخیرا به کشته شدن 30 عراقی منجر شد. مالکی می گوید با ایده پایین کشیدن یک حکومت با استفاده از زور مخالف است چرا که این اقدام تنش عمیق تری را در منطقه ایجاد خواهد کرد. در واقع بیش از فشار تهران، همین نگرانی مالکی است که از موضع گیری مقامات بغداد علیه اسد جلوگیری می کند.

خبرگزاری رویترز در این زمینه به نقل از یک دیپلمات آگاه از تحولات منطقه ای می نویسد، مالکی به طور بنیادین به دنبال منافع خودش است و رابطه با ایران نیز بخشی از آن است. اما اینکه منافع ایران ، منافع داخلی مالکی را تحت تاثیر قرار دهد، احتمال کمتری دارد.

مالکی به خوبی از منافع حفظ روابط با ایران آگاه است. این حمایت تهران بود که به انتخاب مجدد مالکی به عنوان نخست وزیر در سال 2010 کمک کرد. در همان زمان بود که مالکی مانند گذشته از سیاست های آمریکا حمایت نکرد و ایده ادامه حضور نیرو های آمریکایی در عراق را نپذیرفت. با این وجود تصمیم دولت وی برای بازرسی هواپیماهای ایرانی نشان دهنده ادامه نفوذ آمریکا بر بغداد است.

یک وکیل شیعه عراقی در مورد رابطه مالکی با آمریکا و ایران می گوید، وی هیچگاه ریسک به چالش کشیده شدن روابط خود با ایالات متحده را متحمل نخواهد شد اما این پیام شفاف را برای واشینگتن ارسال می کند که از باقی ماندن وی در قدرت حمایت کند. به بیان دیگری این مساله ربطی به مذهب ندارد و به منافع مالکی مربوط می شود.

در آستانه انتخابات ریاست جمهور آمریکا و تلاش باراک اوباما برای پیروزی در این انتخابات، برخی از مشاوران وی توصیه می کنند عراق برای فاصله گرفتن از ایران تحت فشار بیشتری قرار گیرد. اما در مقابل گروهی دیگر در مورد اینکه این فشارها بر مالکی تاثیر عکس داشته باشد، هشدار می دهند. به نظر می رسد به همین دلیل وزارت امور خارجه آمریکا با ایده تهدید عراق در صورت خودداری از متوقف کردن پروازه هایی که از ایران به سوریه می روند، مخالفت کرد.

به هر ترتیب بحران سوریه و سمت و سوی ادامه درگیری ها از جمله چالش های پیش روی مالکی برای تنظیم روابط خود با واشینگتن و تهران است.

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10