سرخورده از مصر، امیدوار به ایران

دیپلماسی ایرانی : حماس ، ایران، مصر و سوریه. چهار ضلع داستانی که این روزها محور روایت های سیاسی بسیار در رسانه های منطقه ای و جراید غربی است. از تاثیر انقلاب مصر بر جایگاه حماس که ریشه در اخوان المسلمین دارد تا ناآرامی ها در سوریه و تاثیرپذیری رابطه دوجانبه و قدیمی ایران با جنبش مقاومت اسلامی فلسطین. امروزه روز معادلات سیاسی در خاورمیانه به سمت و سویی سوق پیدا کرده که به سختی می توان یارگیری های قدرت های منطقه ای را دایمی یا دوستی ها را مدت دار خواند. مصری که با شعار انقلابیون مبنی بر فاصله گیری از سیاست های امریکا در منطقه ، برگ جدیدی را در تاریخ سیاسی خود ثبت کرد عملا جز چند مانور ساده سیاسی و امنیتی کمکی به بهبود اوضاع ساکنان در حصر غزه نکرده است. در بازار داغ تبلیغاتی رسانه های عربی همسو با جریان های خبری غرب که تلاش در مبهم نشان دادن رابطه میان ایران و حماس به تبع اختلاف نظر در خصوص جریان های جاری در سوریه را دارند ، محمود الزهار، یکی از مقام های ارشد حماس به ایران سفری داشته و با وزیر امور خارجه هم ملاقاتی داشت. پرسش های جاری در خصوص رابطه میان ایران و حماس در سایه تحولات جدید منطقه ای را با سید مرتضی نعمت زاده در میان گذاشتیم که ماحصل این گفتگو را در زیر می خوانید:

محمود الزهار با وجود جنگ تبلیغاتی که رسانه های عربی در خصوص بروز اختلاف میان ایران و حماس به راه انداختند، به تهران سفر کرد. اهداف پیدا و پنهان این سفر را چگونه ارزیابی می کنید؟ 
به باور من ایران به عنوان یک کشور با موقعیت رهبری محور مقاومت در منطقه به طور طبیعی برای حماس اهمیت زیادی دارد و سفری که محمود الزهار داشته در ارتباط با تقویت روابط ایران و حماس است. البته به نظر می رسد که حماس، پیش از این تصور می کرد که پیروزی انقلاب های بیداری در منطقه و روی کار آمدن جریان اخوان المسلمین در این کشورها به ویژه در مصر و تونس پشتیبانی جدیدی را برای حماس در مبارزات خود با رژیم صهیونیستی ایجاد می کند، اما عملا چنین خواسته ای تحقق پیدا نکرد و نوع روابطی که هم اکنون میان مصر و حکومت مقاومت در غزه و دیگر جریان های مقاومت در فلسطین رخ داده است، در حد انتظارات آن ها نیست. در نتیجه به نظر می رسد سفر محمود الزهار به ویژه با توجه به اینکه وی از چهره های شاخص حماس در تاکید بر مقاومت است، در راس هیاتی به ایران آمده تا بازهم در جهت تعمیق روابط میان ایران و جنبش مقاومت اسلامی در فلسطین گام های مثبتی بردارد.

در اجلاس سران غیر متعهدها ابتدا گفته شد که از اسماعیل هنیه، نخست وزیر دولت حماس دعوت شده که این امر از سوی ایران رد شد. تاثیر این داستان بر روابط تهران و حماس را تا چه اندازه می دانید؟
اجلاس غیرمتعهدها اختصاص به سران کشورها داشته است و بر اساس ساختار سیاسی در فلسطین محمود عباس، رئیس حکومت خودگردان است، بویژه که نظام کنونی فلسطین نظام ریاستی است(شبیه ایران و امریکا). بدین معنا که مسئول اول کشور فلسطین از نظر ساختارهای پذیرفته شده در نظام بین الملل، محمود عباس است. در نتیجه کاملا طبیعی است که ایران بر طبق پروتکل باید از رئیس دعوت می کرد و چنین مساله ای ارتباطی به موضع سیاسی ایران و یا کشورهای دیگر عضو غیر متعهدها نداشته است. ایران به عنوان رئیس این اجلاس موظف بوده که صرف نظر از روابط خاصی که با هرکدام از این کشورها دارد، بالاترین مقام سیاسی این کشورها را دعوت کند.
در نتیجه دعوت از محمود عباس هیچ ارتباطی به روابط ایران با حماس و یا با حکومت حماس در غزه ندارد. چرا که چارچوب پروتکلی وجود دارد که ایران بر همان اساس عمل کرده است. به باور من حماس و حکومت هنیه نیز در این زمینه انتظاری از ایران نداشته اند که به جای محمود عباس در اجلاس سران شرکت کند.

برخی رسانه های غربی و عربی ماجرای سوریه را عاملی برای بروز اختلاف میان ایران و حماس می دانند. ارزیابی شما از موضع گیری های دو طرف در قبال پرونده سوریه و تاثیر آن بر روابط دوجانبه چیست؟
محور مقاومت کیان به هم پیوسته ای است، به معنای دیگر همانطور که ایران خود را در قبال فلسطین و جریان مقاومت در لبنان مسئول می داند، همین احساس مسئولیت در بخش های دیگر مقاومت نسبت به اعضای دیگر مقاومت وجود دارد یا باید وجود داشته باشد. ایران معتقد است که امروز سوریه از این جهت مورد تهاجم قرار گرفته که مواضعی در حمایت از مقاومت و به ویژه مساله فسطین داشته است. بنابراین در شرایطی که این توطئه علیه سوریه اتفاق می افتد، ایران این انتظار را دارد که حماس، هزینه هایی را که سوریه برای مقاومت داده جبران کند و از سوریه حمایت کند، چرا که سوریه به دلیل حمایت از مقاومت مورد تهاجم قرار گرفته است. اما متاسفانه حماس به دلایل مختلف که بخشی از آن به این مساله بر می گردد که از سوی جریان اخوان المسلمین و بخشی از افکار عمومی جامعه خود تحت فشار بوده تا مواضع خود را نسبت به سوریه تغییر دهد، با ایران در این خصوص اختلاف نظرهایی دارد .  هر چند حماس از اتخاذ موضع منفی در قبال سوریه خودداری و سعی کرده تا در این زمینه تنها موضع بی طرفانه ای را اتخاذ کند، اما این موضع، ایران و دیگر اعضای جریان مقاومت یعنی سوریه و حزب الله را راضی نکرد و همین امر به طور طبیعی نوعی دلخوری را در روابط ایران و حماس ایجاد کرد، اما به طور قطع نه حماس از محور مقاومت خارج شده و نه نظر ایران در باره حمایت از حماس و مقاومت تغییر کرده است.
به هر حال به نظر می رسد که حماس تلاش می کند تا از این وضعیت عبور کرده و نفس تازه ای به مناسبت خود با ایران بدمد و بار دیگر به روابط خود با ایران گرمی بخشد.

رابطه حماس با دولت جدید مصر که برآمده از جریان اخوان المسلمین است را چگونه ارزیابی می کنید؟
طبیعی است که یکی از مهم ترین علل و ریشه ها و اهداف انقلاب مصر ، تغییر موضع مصر در قبال فلسطین و به ویژه در مورد غزه بوده است. هم مردم مصر انتظار دارند که سیاست های این کشور در مورد فلسطین بویژه غزه و محاصره آن و کمک به مردم غزه تغییر کند و از سوی دیگر فلسطینی ها هم انتظار دارند که چنین اتفاقی رخ دهد. اما متاسفانه از آنچه که در ظاهر شاهد هستیم، حاکی از آن است که در حال حاضر سیاست خارجی مصر تفاوت اساسی نکرده و همچنان قواعد بازی بر اساس دوران مبارک اعمال می شود. هرچند تغییرات جزئی از جمله بازگذاشتن گذرگاه رفح برای رفت و آمد فلسطینی ها صورت گرفته است، اما فلسطینی ها تنها نیاز به رفت و آمد ندارند، بلکه مقاومت نیاز به حمایتی دارد که پاسخگوی آرمان مردم فلسطین و جهان اسلام در آزادی قدس شریف باشد که متاسفانه نه تنها در چنین سطحی اتفاقی نیفتاده است بلکه برعکس کاری را که رژیم مبارک قادر به انجام آن نبود یعنی نابودی تونل های زیرزمینی بین مصر و غزه را حکومت مرسی تحقق بخشید. این تونل ها گذرگاه اصلی تأمین ابزارهای مورد نیاز مقاومت در مقابله با تحاوزات رژیم صهیونیستی بودند.بنابراین به طور طبیعی خواسته های مردم مصر و حماس و مردم فلسطین در این زمینه پاسخ داده نشده است.پس نزدیکی مصر و حماس در بعد سیاسی اتفاق افتاده است اما آن را نمی توان یک تغییر جوهری و بنیادی مورد انتظار از مصر انقلابی تلقی کرد.
تحریریه دیپلماسی ایرانی/14

انتشار اولیه: چهارشنبه 22 شهریور 1391 / بازانتشار: یکشنبه 26 شهریور 1391