استقامت خلل‌ناپذیر محور مقاومت

دیپلماسی ایرانی: ایران و متحدانش در «محور مقاومت» به طور مداوم خود را با فشارهای خارجی سازگار کرده‌اند. با وجود خسارت‌های شدید در سال ۲۰۲۴ – از جمله از دست دادن رهبران ارشد – این محور مقاوم‌تر از آن چیزی است که بسیاری در غرب تصور می‌کنند. 

پس از حمله حماس به اسرائیل در ۷ اکتبر ۲۰۲۳، دولت اسرائیل جنگی فرامرزی را آغاز کرد که هدف آن تضعیف ایران و گروه‌های متحدش، معروف به «محور مقاومت»، بود. این ائتلاف که اکنون شامل ایران، حماس در غزه، حزب‌الله در لبنان، حوثی‌ها در یمن و بخش‌هایی از نیروهای حشدالشعبی در عراق است، در سال ۲۰۲۴ با چالش‌های بی‌سابقه‌ای مواجه شد. حزب‌الله متحمل ضربات سنگینی شد، از جمله از دست دادن اکثر رهبران ارشد خود، و رژیم بشار اسد در سوریه – که بخشی از این محور بود – توسط یک قیام مردمی سرنگون شد.

شبکه‌های تشکیل‌دهنده «محور مقاومت» پیش از این نام‌گذاری وجود داشتند و با بهره‌گیری از قدرت داخلی و فرامرزی خود به طور مداوم با شوک‌های خارجی سازگار شده‌اند. این گروه‌ها، در حالی که با اهداف تهران هم‌راستا هستند، اولویت‌های خود را برای کسب قدرت محلی دنبال می‌کنند. این محور پس از اقدامات آمریکا در دوران «فشار حداکثری» ترامپ و پاسخ اسرائیل به حمله حماس در سال ۲۰۲۳ توجه بین‌المللی را جلب کرد. اصطلاح «محور مقاومت» در سال ۲۰۰۳ و در واکنش به نام‌گذاری «محور شرارت» توسط جورج دبلیو بوش ابداع شد و به مرور از یک اتحاد ساده به شبکه‌ای تکه‌تکه از گروه‌های متحد ایران در خاورمیانه تبدیل شد.

تحقیقات درباره جریان‌های مالی و زنجیره‌های تأمین انرژی نشان‌دهنده شبکه پیچیده‌ای از سیاستمداران، بوروکرات‌ها، کسب‌وکارها و رهبران اجتماعی است که ایران و متحدانش را به کشورهای همسایه و فراتر از آن متصل می‌کند و از تقسیم‌بندی‌های ژئوپلیتیکی و ایدئولوژیک فراتر می‌رود. به عنوان مثال، گزارش‌هایی نشان می‌دهند که بخشی از وجوه به حساب‌هایی مرتبط با حامیان مالی سپاه پاسداران و حوثی‌ها در یمن هدایت شده است. بانک الحدا در عراق به عنوان نمونه‌ای از نهادهایی ذکر شده که میلیاردها دلار را منتقل کرده است.

محور مقاومت تنها یک اتحاد نظامی نیست، بلکه از طریق شبکه‌های اقتصادی غیررسمی و رسمی (مانند تجارت نفت و نقل‌وانتقال مالی) پشتیبانی می‌شود که تحریم‌ها را دور می‌زند.

در حالی که ایران در این اتحاد نقش محوری دارد، کمتر به استقلال نسبی گروه‌هایی مانند حوثی‌ها یا حماس اشاره می‌شود که ممکن است در صورت تضعیف ایران، مسیر خود را ادامه دهند. برای همین غربی‌ها نمی‌توانند انتظار داشته باشند که با ضربات سنگین نظامی این محور را حذف یا محو کنند یا از معادلات خارج کنند. محور مقاومت ثابت کرده است که از چنین انعطاف پذیری و استقامتی برخوردار است که دشمنانش مجبورند در هر معادله‌ای آن را محاسبه کنند حتی اگر از این کار اکراه داشته باشند.

منبع: چتم هاوس / تحریریه دیپلماسی ایرانی/۱۱