لبنان؛ در مرز هشدار

محمدعلی سبحانی*

شرق: چند روز است که درگیری موافقان و مخالفان دولت سوریه آن هم در مناطق شمالی لبنان به نحو نگران کننده ای اوج گرفته است؛ درگیری هایی که تا به حال چندین کشته و زخمی بر جای گذاشته و با توجه به سابقه لبنان در بروز جنگ ها و درگیری های داخلی نمی توان به سادگی از کنار تبعات احتمالی آنها عبور کرد. واضح است که بررسی آنچه در شمال لبنان روی داده جدای از توجه به تحولات داخلی سوریه نبوده و نیست. 17 ماه از آغاز اعتراضات در سوریه می گذرد. اگر در روزها و ماه های نخستین یک سوی ماجرا مردم معترض و سوی دیگر ماموران دولت ایستاده بودند، اینک پس از گذشت ماه ها با دسترسی پیدا کردن معترضان به سلاح از یک سو و افزایش ابعاد درگیری از سوی دیگر، بحران شکل متفاوتی یافته است. اگرچه دمشق و حلب مناطق سرنوشت ساز این بحران به شمار می روند اما واقعیت آن است که امنیت کامل در سوریه برقرار نیست. عبور این بحران از مرز های سوریه به خارج از آن بیش از هر چیز بر خصلت طایفه ای آن می افزاید. حالا در سرزمین های دیگر عربی هم به تناسب گرایش های قومی و قبیله ای، همراهی ها و همدردی هایی دیده می شوند. از سوی دیگر به نظر می رسد دست هایی در کار است تا بحران سوریه به کشورهای همسایه تسری پیدا کند. ترکیه در مرز های مشترک خود با سوریه نگران تقویت نیروهای کرد مخالف خود از جمله «پ ک ک» است. این در حالی است که دولت سوریه، بخشی از مناطق کردنشین را ترک کرده است. همچنین در مرز های سوریه با عراق و اردن نیز درگیری هایی از جنس درگیری های لبنان میان نیروهای موافق و مخالف رخ داده که البته توسط دولت های این دو کشور کنترل شده است.
حتی بلندی های جولان یعنی مرز سوریه و اسراییل نیز از این درگیری ها به دور نماندند. اما با همه این احوال، مهم ترین این درگیری ها اتفاقاتی است که در لبنان بروز پیدا کرده است. سابقه حضور چند ده ساله سوریه در لبنان از سال های جنگ داخلی لبنان به این سو و حتی پیش از آن، سبب شده که این کشور در لبنان، هم دوستان استراتژیک داشته باشد و هم دشمنان قسم خورده. بنابراین واضح است که به این دلیل و دلایل متعدد دیگر مسایل داخلی سوریه بیش از هر جا در لبنان اثر می گذارد. طبیعی است که در مقابل تحولات مهم سوریه هم احزاب و هم رسانه ها و هم اقوام مختلف لبنان از سنی و شیعه و حتی مسیحی دیدگاه های خاص خود را داشته باشند. ارزیابی هایی که کاملا با هم متفاوت است و می تواند اختلافات جدی را پدید آورد. چنانچه امروز یک عده به طرفداری از دولت سوریه ایستاده اند و عده ای دیگر در نقطه مقابل. اما آنچه امروز در شمال لبنان رخ می دهد علاوه بر اختلاف های رایج ریشه در گرایش های طایفه ای دارد و همچون جنگ داخلی سوریه عطف به تضاد میان علوی ها و سنی ها شده است. در لبنان حتی این مساله جنبه طایفه ای بیشتری دارد. لبنان سه منطقه مهم سنی نشین دارد؛ صیدا، غرب بیروت و طرابلس. در هر سه این مناطق درگیری میان مخالفان و موافقان دولت سوریه رخ داده است. اما حضور علوی ها در منطقه جبل محسن که به منطقه سنی نشین طرابلس مسلط است در گیری را در این منطقه جدی تر کرده است؛ درگیری هایی که به شدت تحریک آمیز به نظر می رسند و متاسفانه ارتش لبنان توانایی لازم برای کنترل و حل وفصل آن را نداشته است. حال سوال جدی ای که پیش آمده این است: آیا این درگیری ها در حد محدود به همین مناطق و میان علوی ها و سنی ها باقی می ماند یا گسترش پیدا می کند و تبدیل به یک جنگ داخلی می شود؟ واقعیت این است که وضعیت، وضعیت خطرناکی است. ناتوانی ارتش لبنان در کنترل درگیری ها، وجود مرز طولانی با سوریه و افزایش احتمال جنبه تاثیرگذاری خارجی، نگرانی سرایت درگیری به کل لبنان را افزایش می دهد. ولی آنچه تا امروز مشاهده شده تمرکز اختلافات بین علوی ها و سنی های تندرو است. در حالی که بسیاری از بزرگان لبنان از طوایف مختلف چه از میان اهل سنت، چه شیعه و چه مسیحی در حال تلاش برای کنترل مساله اند و تلاش دارند با افزایش برد گفتمان همکاری ملی مانع بروز فاجعه جنگ داخلی شوند. چهره های مختلفی که بیش از توجه به گرایشات قومی مذهبی خود نگران وضعیت ملی و عمومی لبنان اند در ماه های گذشته حتی پای میز مذاکره بر سر میثاق وحدت ملی کشورشان نشسته اند. بیم ها و امید های فراوانی وجود دارد. در این شرایط که لبنان در مرز هشدار جنگ داخلی گسترده قرار گرفته، امید است ایران هم با توجه به امکانات و نفوذی که در لبنان دارد توصیه به پذیرش این میثاق ملی برای حفظ وحدت لبنان داشته باشد.