ایران، صدای مخالف در جمع اعراب

دیپلماسی ایرانی: در فاصله کمتر از دو هفته به برگزاری اجلاس سران عدم تعهد در تهران، عربستان از کشورهای عضو سازمان همکاری های اسلامی دعوت کرد تا در نشست اضطراری این سازمان تحت شعار مصالحه و آشتی ملی شرکت کنند. نشستی که در آن عضویت سوریه در سازمان همکاری های اسلامی علی رغم مخالفت ایران و الجزایر تعلیق شد. ایران نیز در بالاترین سطح در این اجلاس شرکت کرد. دیپلماسی ایرانی ابعاد این مسئله را در گفت و گو با دکتر نوذر شفیعی، نماینده مردم ممسنی و عضو کمیسیون سیاست خارجی و امنیت ملی مجلس شورای اسلامی بررسی کرده است:

هدف اصلی عربستان از برگزاری نشست اضطراری کشورهای عضو سازمان همکاری های اسلامی چه بود؟

هدف اصلی عربستان افزایش فشار جهانی بر دولت بشار اسد بود. این هدف با بیانیه ای توسط وزرای خارجه سازمان همکاری های اسلامی در راستای تعلیق عضویت سوریه در این سازمان صادر شده تا حدود زیادی محقق شده است. اکثر وزرای خارجه کشورهای عضو سازمان همکاری های اسلامی به این مسئله رای داده اند. این یک موفقیت برای عربستان سعودی محسوب می شود.

آقای احمدی نژاد به همراه چند تن از وزرا در این نشست شرکت کرده اند. به نظر شما ایران تا چه اندازه توانسته است اهداف خود را در این نشست پیگیر باشد؟

به هر حال مجامع بین المللی محفلی برای گفت و گو و مذاکره و طرح مسائل و مشکلات هستند. لذا اجلاس مکه نیز می توانست یکی از این اجلاس ها باشد. البته جمهوری اسلامی ایران نیز در این نشست نظرات خود را مطرح کرده است. بدیهی است که در آن جا نیز عضوگیری ها و لابی هایی وجود دارد و آن لابی که در این اجلاس نتیجه بخش بود لابی سعودی بود و طبیعی هم بود که لابی عربستان قدرتمند تر باشد. چرا که بسیاری از این کشورها عربی بودند و در جریان سازش قرار دارند و اساسا تحت فرمان عربستان سعودی هستند و بعضی از آن ها نیز با کشورهای دیگری مانند ایالات متحده امریکا رابطه نزدیکی داشتند یا تحت تاثیر کشورهای اروپایی بودند. بنابراین نتیجه ای که حاصل شد را باید معلول این فعل و انفعالات دانست.

با توجه به این که عربستان برگزار کننده این نشست بوده است، آیا مخالفت ما می تواند باعث ایجاد جبهه جدیدی در مقابل عربستان در میان کشورهای اسلامی شود؟

این جبهه عملا شکل گرفته است. در بحث سوریه و قبل از آن در بحث فلسطین این جبهه بندی شکل گرفته بوده است. اما این جبهه بندی باید مدیریت شود که شکاف ها تعمیق نشود. چرا که با تعمیق این شکاف ها وضعیت دنیای اسلام تحلیل می رود. مسائل مشترک زیادی در جهان اسلام وجود دارد که می تواند از طریق گفت و گو حل شود. اگر ما و سایر کشورها بخواهیم در چارچوب رقیب علیه یکدیگر عمل کنیم نتیجه چیزی جز تضعیف کشورها و هدر رفتن پتانسیل آن ها نخواهد بود.

رویکردی که غرب دنبال می کند این است که از نهادهای منطقه ای مانند اتحادیه عرب، شورای همکاری خلیج فارس یا حتی از سازمان همکاری کشورهای اسلامی استفاده کند تا سوریه را تحت فشار قرار دهد. ایران چه زمین بازی در مقابل این رویکرد دارد؟ آیا غیر متعهد ها می تواند یک زمین بازی باشد تا ایران بتواند از فضای آن برای خنثی کردن این تلاش ها استفاده کند؟

با توجه به این که این جنبش صد و بیست کشور عضو دارد و هجده کشور عضو ناظر در آن حضور دارند، به نظر می رسد ایجاد اجماع میان این کشور ها کار دشواری باشد. اما به هر حال این ها اکثریت قریب به اتفاق کشورهای جهان را تشکیل می دهند و بخش مهمی از افکار عمومی جهان به حساب می آیند. حتما اجلاس تهران فرصتی است که جمهوری اسلامی ایران بتواند با بهره گیری از مزایای میزبانی افکار عمومی این کشور ها را تحت تاثیر قرار دهد و بخشی از تلاش هایی را که دولت عربستان سعودی در مورد سوریه انجام می دهد را خنثی کند.

در نهایت ارزیابی شما از سفر آقای احمدی نژاد به عربستان چگونه است؟

دستاوردهای سفر باید بر اساس واقعیت ها تجزیه و تحلیل شود. من معتقدم حضور ایران بهتر از عدم حضور است. چون به هر حال حضور ایران باعث شده که در این اجلاس صدای مخالفی هم حضور داشته باشد. اگر ایران در این اجلاس حاضر نمی شد سنگینی فضا کمتر می شد و احتمال داشت مصوبات به شکل راحت تری پیش رود. با این حال باید این واقعیت را پذیرفت که مجموعه وسیعی از کشورها با جمهوری اسلامی ایران درگیر هستند و در این شرایط یک کشور باید با مجموعه ای از کشورها تقابل داشته باشد. طبیعی است در این شرایط فشارهایی بر جمهوری اسلامی ایران وارد خواهد شد. ممکن است نتایجی در اجلاس ها و نشست ها به دست آید که بر وفق مراد جمهوری اسلامی ایران نباشد، این به خصوص در بحث اجلاس مکه از قبل مشخص بود اما همان طور که گفته شد، حضور فعال در عرصه های دیپلماتیک بین المللی بخشی از تلاش های اجتناب ناپذیر جمهوری اسلامی ایران است و ناکامی در یک اجلاس که از قبل هم مشخص بوده، نباید به معنی اعمال فشار بر کشورهای شرکت کننده در آن اجلاس یا یک ناکامی مطلق برای جمهوری اسلامی ایران دانست. به هر حال نتایج چنین اجلاس هایی نسبی هستند، موفقیت هایی همراه با ناکامی هایی به همراه دارند.

تهیه کننده: تحریریه دیپلماسی ایرانی/12