چین تنها مهره باقی‌مانده در شطرنج کره شمالی

دیپلماسی ایرانی: هفته گذشته مقامات کره شمالی خبر از خنثی سازی توطئه ای دادند که در آن کره جنوبی و امریکا قصد داشتند با منفجر کردن مجسمه های بنیانگذار این کشور موجب بی اعتباری دولت کره شمالی شوند. در پی این حادثه یکی از مقامات ارشد کره شمالی به چین رفت. سفری که گفته می شود علاوه بر اهداف اقتصادی، مسائل سیاسی را نیز در دستور کار خود دارد. دیپلماسی ایرانی این مسئله را در گفت و گو با دکتر اسماعیل بشری بررسی کرده است:

جانگ سونگ تائک که یکی از افراد پشت پرده و قدرتمند در حکومت کره شمالی است به چین سفر کرده است. هدف این سفر چه بوده است؟

اهداف اعلام شده این سفر بیشتر برای جلب سرمایه گذاری و پروژه های مشترک تجاری چین در کره شمالی است. بزرگترین متحد کره شمالی در حال حاضر چین است و بسیاری از فعالیت های اقتصادی این کشور هم اکنون در راستای همکاری با چین صورت می گیرد. چون کره شمالی نمی تواند با بقیه کشورهایی که دارای تکنولوژی و فناوری هستند همکاری کند و با بسیاری از این کشورها اختلاف دارد. در نتیجه می توان گفت که این سفر، یک سفر عادی است. چون به هر حال کره شمالی با توجه به مشکلات اقتصادی عدیده ای که با آن رو به رو است، نیاز دارد به نحوی از فشارهایی که دیگران یعنی کشورهایی مانند امریکا، ژاپن، کره جنوبی وارد می آورند، خود را رها کند. قاعدتا کره شمالی برای این کار چاره ای جز این ندارد که به چین متوسل شود و خواستار سرمایه گذاری های چینی ها در این کشور یا انتقال فناوری به کره شمالی باشد تا بتواند از این طریق خود را از بن بستی که دیگران یعنی غرب و همسایگان برای این کشور ایجاد کرده اند، خود را رها کند.

آیا این سفر می تواند خواسته های کره شمالی را برآورده کند؟

حال باید دید که چین تا چه اندازه به این خواسته های متحد خود پاسخ می دهد. چین هم معمولا در این سال ها نشان داده که بیشتر روحیه تاجرمنشانه در سیاست خارجی خود دنبال می کند تا این که بخواهد در چارچوب های ایدئولوژیک فکر کند. چین در هر جایی که برای این کشور نفع اقتصادی داشته باشد فعالیت می کند و شرایط مانند قدیم یعنی پیش از فروپاشی بلوک شرق و شوروی نیست که چین حتی در کشورهای افریقایی فعالیت می کرد و این فعالیت ها را با هدف پیشبرد ایدئولوژی مائوئیستی پیگیری می کرد. امروزه چین از این گرایش به ایدئولوژی فاصله گرفته و اگر در هر گوشه دنیا سود اقتصادی وجود داشته باشد، چین در آن جا دست به فعالیت می زند و بیشتر جنبه سودآوری برای این کشور مورد نظر است.

فعالیت اقتصادی چین در کره شمالی به تنهایی می تواند کمکی به حل بحران در این کشور کند؟

باید دید که در کره شمالی که از توان چندان بالایی به جز کارگر ارزان برخوردار نیست، چه نفع اقتصادی برای چین وجود دارد. خود چین هم به وفور کارگر ارزان در اختیار دارد. یعنی آن چه برای سرمایه گذاران خارجی معمولا مطلوب است سه مسئله عمده است: اول این که کارگر ارزان در کشور میزبان سرمایه گذاری وجود داشته باشد، دوم دسترسی به انرژی این کشور قابل توجه باشد و سوم دسترسی به مواد خام داشته باشد. اگر چه ممکن کارگر ارزان به وفور در دسترس کره شمالی باشد اما از نظر دسترسی به انرژی ارزان و یا مواد خام ارزان باید دید که شرایط کره شمالی تا چه حد برای چینی ها قانع کننده است.

در صورتی که چین تمایلی برای سرمایه گذاری نداشته باشد، کره شمالی ابزاری برای فشار به چین دارد تا این کشور را مجبور به کمک مالی به کره شمالی کند؟

ابزار به آن معنا که چین را وادار به کمک به کره شمالی کند در اختیار کره شمالی نیست مگر این که وضعیت خاص خود در شبه جزیره کره را به گونه ای به چین بقبولاند که چین بپذیرد کره شمالی در وضعیت بحرانی قرار دارد و اگر به کره شمالی کمک نشود، ممکن است خطراتی دولت این کشور را تهدید کند که قاعدتا اگر در کره شمالی تغییر رژیم صورت بگیرد، در حال حاضر نمی تواند به نفع چین باشد. روی همین حساب است که کره شمالی می خواهد از این حربه سیاسی استفاده کند و چین را متقاعد کند که به این کشور کمک تجاری اقتصادی کند.

اخیرا رهبران کره شمالی ادعا کرده اند که یک توطئه را در این کشور خنثی کرده اند. آیا این مسئله هم می تواند زمینه ای برای جذب کمک خارجی توسط کره شمالی باشد؟

خریدار بیشتر تهدید هایی که رهبر کره شمالی عنوان می کند، چین است. چون بقیه کشورها از چنین مسئله ای استقبال می کنند. کره جنوبی، ژاپن و امریکا اگر احساس کنند که واقعا خطری حکومت کره شمالی را تهدید می کند خوشحال خواهند شد. اما بر عکس چین می تواند احساس نگرانی کند و تمهیداتی برای رفع این نگرانی ها بیندیشد.

تهیه کننده: تحریریه دیپلماسی ایرانی/12