زیادی خوش‌بین نباشیم

دیپلماسی ایرانی: مذاکرات غیرمستقیم ایران و امریکا در حالی دور چهارم خود را به پایان رساند که خواه‌ناخواه تحت تاثیر سفر دونالد ترامپ، رئیس جمهوری امریکا به سه کشور عربی قرار گرفت. 

مذاکره‌کنندگان در حالی یکشنبه عصر مسقط را ترک کردند که هر دو نسبت به داشتن مذاکرات سخت اما رو به جلو اذعان داشتند و طرف امریکایی تاکید کرد که از طرف ایرانی پیشنهادهای خوبی دریافت کرده و اگرچه مذاکرات سخت و جدی بوده اما مشتاقانه منتظر دور بعدی مذاکرات در آینده نزدیک است. 

ترامپ قبل از این که واشینگتن را به سمت کشورهای جنوبی خلیج فارس ترک کند از پیشرفت مذاکرات تمجید کرد و طرف‌های ایرانی را مذاکره‌کنندگان باهوشی توصیف کرد که با جدیت در حال انجام مذاکره هستند. 

اگرچه – به درستی – هنوز از جزئیات مذاکرات چیزی به بیرون درز نکرده اما پرواضح است که مذاکرات سخت و جدی است اما همین‌که دو طرف بر انجام مذاکرات در آینده نزدیک تاکید کرده‌اند، خود نشانه مثبتی است که بتوانیم به آینده گفت‌وگوها همچنان خوش‌بین باشیم.

در این میان به نظر می‌رسد دولت امریکا قصد دارد مذاکرات را رو به پیشرفت توصیف کند تا حداقلِ تاثیرگذاری بر سفر رئیس جمهوری امریکا بر منطقه را بگذارد؛ به‌ویژه که فرد مورد اعتماد او در پرونده‌های خاورمیانه و جنگ اوکراین، یعنی استیو ویتکاف، همچنان در منطقه است و در حال پیش بردن مذاکرات آتش‌بس اوکراین و غزه است. 

ترامپ در ریاض لحنی دوگانه داشت، از یک سو بر تمایلش برای رسیدن به توافق با ایران تاکید می‌کرد و از سوی دیگر ایران را تهدید می‌کرد که پیشنهاد مصالحه‌اش همیشگی نخواهد بود و باید هر چه زودتر به توافق برسد. در حالی که لحنی سرزنش‌آمیز نسبت به وضعیت داخلی ایران به خود می‌گرفت و هم‌زمان بر تمایلش به پایان دادن به اختلافات همیشگی با ایران تاکید می‌کرد. او به هنگام ترک عربستان نیز گفت: «امیدواریم ایران تصمیم درست را بگیرد و اگر نتوانیم به توافق برسیم، اوضاع خوب نخواهد بود.»

البته لحن او در قطر ملایمتر بود. او بعد از بیش از دو ساعت مذاکره با شیخ تمیم بن حمد، امیر قطر که قرار بود گفت‌وگوهایشان یک ساعته باشد اما حدود دو ساعت و نیم به طول انجامید، در کنفرانس مشترک با او گفت که مذاکرات خوبی با امیر قطر درباره مسائل مختلف از جمله ایران داشته است. او گفت: «فکر می‌کنم اوضاع با ایران رو به راه خواهد شد.»

به نظر می‌رسد ترامپ قصد دارد تا پایان سفرش باز هم درباره موضوع مذاکرات با ایران صحبت کند تا همچنان این موضوع داغ بماند. اگرچه او سفرش به اسرائیل را که گفته می‌شد در این سفر منطقه‌ای قصد انجام را داشت لغو کرد و این پیام مثبتی برای تداوم مذاکراتش با ایران می‌تواند باشد، اما آنچه روشن است اولا او می‌خواهد موضوع ایران را در طول این سفر برجسته نگه دارد، به‌ویژه که تا کنون سران عربستان و قطر درباره آن با او گفت‌وگو کرده‌اند و حتی در نشست شورای همکاری خلیج فارس – امریکا نیز در بیانیه خود بر حمایت از گفت‌وگوها تاکید کردند، ثانیا، نمی‌خواهد آن قدری نیز به این موضوع بپردازد که سفرش را تحت تاثیر قرار دهد. نکته برجسته این دیدارها حمایت کشورهای عربی در به نتیجه رسیدن مذاکرات امریکا و ایران است تا آنجا که پادشاه بحرین نیز حمایت خود را از این گفت‌وگوها بیان کرد؛ کشوری که هنوز روابط دیپلماتیک خود را با ایران از سر نگرفته است.

ولی آنچه باید به آن توجه کرد این است که نباید خوش‌بینی کاذب و اغراق‌آمیزی داشته باشیم و در خوش‌بینی نسبت به آینده مذاکرات زیاده‌روی کنیم. امکان این‌که بعد از پایان سفر منطقه‌ای ترامپ لحن طرف امریکایی تغییر کند و مواضع سرسختانه‌تری بگیرد، وجود دارد، به‌ویژه که طرفین به جزئیات مهم مذاکرات وارد شده‌اند. البته این نکته را در نظر بگیریم که هنوز اختلافات دو طرف به اندازه‌ای است که هنوز بعد از چهار دور مذاکره نتوانسته‌اند به چارچوبی برای توافق برسند.