خشم علیه دیکتاتوری، ترکیه دموکراسی می خواهد

نویسنده: فاطمه تیزجنگ، تحلیلگر مسائل ترکیه و اندیشه ورز مهمان اندیشکده ترند 

دیپلماسی ایرانی: با توجه به وقایع اخیر در ترکیه، نگاهی کوتاه به حزب عدالت و توسعه و چگونگی به قدرت رسیدن رجب طیب اردوغان داریم. این حزب در دو دهه اخیر در شکل‌گیری تحولات سیاسی ترکیه نقش به‌سزایی داشته و از حمایت گسترده‌ای در میان محافظه‌کاران مذهبی، ملی‌گرایان و طبقات متوسط و پایین جامعه برخوردار است. همچنین، AKP در مناطق روستایی و شهرهای کوچک محبوبیت زیادی دارد.

رهبری حزب عدالت و توسعه بر عهده رجب طیب اردوغان است. او در ابتدا از سیاست خارجی طرفدار غرب و عضویت در اتحادیه اروپا حمایت می‌کرد، اما در سال‌های اخیر روابط ترکیه با غرب تیره شده و AKP به دنبال تعمیق روابط با کشورهای منطقه و روسیه بوده است. ارزش‌های اسلامی، ملی‌گرایی، اقتصاد بازار و… از آرمان‌های این حزب به شمار می‌روند.

از سال ۲۰۱۴ تا کنون که رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهوری ترکیه است، شاهد تغییرات زیادی در این کشور بوده‌ایم. با توجه به تحولات اخیر، می‌توان به دیکتاتوری کامل او اشاره کرد. بازداشت اکرم امام‌اوغلو، رقیب جدی اردوغان، خشم مردم ترکیه را چندین برابر کرده و به اعتراضات گسترده‌ای در استانبول، ازمیر و سایر شهرها منجر شده است. قطع اینترنت در شهرهای بزرگ نیز به این وضعیت دامن زده است.

این اعتراضات نشان‌دهنده سرخوردگی گسترده از اقدامات فزاینده اقتدارگرایانه دولت، به ویژه در زمینه آزادی بیان و مخالفت سیاسی است. پلیس از بازداشت انبوهی از معترضان خبر داده و مخالفان حکومت تحت نظر قرار دارند. با این اوصاف، معنای دموکراسی در این کشور به شدت زیر سؤال رفته و هیچ آزادی بیان واقعی وجود ندارد. با ادامه اعتراضات، دولت تحت فشار فزاینده‌ای برای رسیدگی به شکایات شهروندان قرار گرفته و شکاف عمیقی در جامعه ترکیه ایجاد شده است.

در این روزها، اگر مردم بتوانند فشار بیشتری بر حکومت وارد کنند، ممکن است تغییراتی اساسی را شاهد باشیم، چه از طریق کودتا و چه از روش‌های دیگر. با این حال، نباید قدرت و حامیان داخلی و خارجی اردوغان را نادیده گرفت. یکی از مهم‌ترین این اتحادها با قطر است که به طور مداوم از سیاست‌های اردوغان حمایت کرده است. این مشارکت از طریق همکاری‌های گسترده نظامی و اقتصادی، از جمله پایگاه‌های نظامی ترکیه در قطر و سرمایه‌گذاری دوحه در صنایع مختلف ترکیه، آشکار شده است.

جمهوری آذربایجان نیز یکی دیگر از کشورهایی است که از اردوغان حمایت کرده است. روابط بین ترکیه و آذربایجان عمیقاً ریشه در پیوندهای قومی، زبانی و فرهنگی مشترک دارد و در سال‌های اخیر از طریق توافق‌نامه‌های دفاعی و پروژه‌های انرژی تقویت شده است. حمایت ترکیه از جمهوری آذربایجان در جریان درگیری قره‌باغ کوهستانی همسویی نزدیک و منافع متقابل دو کشور را نشان می‌دهد.

با توجه به حمایت اردوغان از گروه‌های مسلح در سوریه و وضعیت کنونی این کشور که به کشتار هزاران انسان بی‌گناه منجر شده است، می‌توان گفت که تبعات سیاسی این اقدام دامنگیر دولت وی خواهد شد. یکی از فرمایشات مقام معظم رهبری به اردوغان این بود که امنیت سوریه مانند امنیت ترکیه است؛ زیرا تغییرات در سوریه قطعاً بر ترکیه تأثیر خواهد گذاشت. امروزه این تحولات می‌تواند سرآغاز سقوط دولت اردوغان باشد.

اردوغان اخیراً در جشن نوروز استانبول شرکت کرده تا خبر فرار خود را تکذیب کند. تا کنون ۱۰۰ نفر در رابطه با پرونده اکرم امام‌اوغلو دستگیر شده‌اند و شهرداران برخی شهرها نیز در بین این دستگیرشدگان قرار دارند که خشم بیشتر مردم را موجب شده است. با توجه به وضع اقتصادی نامناسب، گرانی‌ها، عدم آزادی بیان و سرکوب رقبای احتمالی، باید انتظار گسترش این تظاهرات را داشت. همچنین، حضور اساتید دانشگاه‌ها و نخبگان در این اعتراضات زنگ خطر جدی برای اردوغان و حامیان اوست.