آینده نامشخص سوریه

اردوان امیراصلانی

دیپلماسی ایرانی: در جریان کنفرانس گفت‌وگوی ملی که روز سه‌شنبه ۲۵ فوریه در کاخ ریاست‌جمهوری دمشق برگزار شد، احمد الشراع، رئیس‌جمهور موقت، بر اولویت اصلی خود که شامل انحلال شبه‌نظامیان و یکپارچه‌سازی ارتش منظم برای سوریه است، تأکید کرد. در‌حالی‌که حاکم جدید دمشق در تلاش است تا ساختار نظام سیاسی آینده خود را ترسیم کند، اهداف متمرکزگرایانه او به دلیل تکه‌تکه‌شدن نظامی سرزمینش با چالش‌هایی جدی روبه‌رو است. روند یکپارچه‌سازی ارتش دشوار باقی مانده و دلایل متعددی برای آن وجود دارد. آینده نیروهای دموکراتیک سوریه و شاخه نظامی اداره خودمختار شمال و شرق سوریه که عمدتا از کردها تشکیل شده، همچنان نامشخص است. در‌حالی‌که مذاکرات میان حاکم جدید دمشق و مظلوم عبدی، فرمانده کل نیروهای دموکراتیک سوریه، ادامه دارد، هنوز راه‌حلی یافت نشده است. ادغام نظامی این نیروها، ساختار سیاسی که در دمشق شکل خواهد گرفت و مسئله کنترل منابع انرژی، به‌ویژه در مناطق روژاوا و دیرالزور، همچنان سؤالات چالش‌برانگیزی را به همراه دارد.

اداره خودمختار شمال و شرق سوریه فعلا خود را ملزم به فرمان ریاست‌‌جمهوری مبنی بر خلع سلاح گروه‌های مسلح نمی‌داند. در صورت زمین‌گذاشتن سلاح‌ها، یگان‌های مدافع خلق و نیروهای دموکراتیک سوریه که در طول جنگ داخلی با شجاعت با داعش جنگیده‌اند، نگران هستند که سلول‌های خفته این گروه از خلأ امنیتی بهره‌برداری کنند. تعادل شکننده این منطقه که مرکز مقاومت کردها محسوب می‌شود، به‌‌ویژه در مناطقی مانند دیرالزور که اردوگاه‌های پناه‌جویان و بسیاری از جهادگران سابق را در خود جای داده است، همچنان در معرض تهدید قرار دارد. با توجه به سابقه تروریستی احمد الشراع، اداره خودمختار شمال و شرق سوریه به وعده‌های دولت جدید سوریه با دیده تردید می‌نگرد. گروه‌هایی که در سرنگونی بشار اسد مشارکت داشتند، از‌جمله هیئت تحریرالشام، ارتش ملی سوریه و

دیگر گروه‌های جهادی پراکنده، همچنان متفرق و از نظر ایدئولوژیک دچار اختلاف هستند. کردها نگران هستند که ارتش منظم سوریه قادر به کنترل واقعی روند خلع سلاح و تأمین امنیت منطقه نباشد. همچنین، یک توافق جامع به نتایج مذاکرات تازه آغاز‌‌شده میان آنکارا و حزب کارگران یا پ‌ک‌ک بستگی دارد. عبدالله اوجالان، رهبر این حزب که از سال ۱۹۹۹ در ترکیه زندانی است، به‌تازگی خواستار انحلال و خلع سلاح پ‌ک‌ک شد. این امر بی‌شک بر شاخه سوری پ‌ک‌ک تأثیرگذار خواهد بود؛ شاخه‌ای که به‌طور مداوم با حملات نظامی ترکیه مواجه بوده و با سرنگونی متحد مقطعی خود، بشار اسد، بیش ‌از پیش تضعیف شده است. آیا کردهای سوریه گرفتار میان ترکیه و هیئت تحریر‌الشام، موفق خواهند شد تضمین‌های امنیتی ملموسی به دست آورند؟ علاوه بر این، دولت مرکزی سوریه برای اعمال انحصار خشونت مشروع در برخی مناطق جنوب کشور با دشواری روبه‌رو است. درگیری‌هایی در منطقه جرمانا واقع در جنوب حومه دمشق، میان بخشی از جامعه دروزی و اعضای هیئت تحریرالشام رخ داده است. همچنین، دروزی‌های استان سویدا همچنان نسبت به دولت جدید سوریه بی‌اعتماد هستند و در عین حال مداخله اسرائیل را نیز رد می‌کنند.

از سوی دیگر، اسرائیل خواستار خلع سلاح جنوب سوریه است. در‌حالی‌که تل‌آویو از سقوط رژیم بشار اسد ابراز خرسندی کرده‌، اکنون نگران سیاست‌های آینده احمد الشراع و گروه‌های تروریستی‌ای است که ممکن است از آشفتگی امنیتی منطقه بهره‌برداری کنند. با توجه به نگرانی عمیق اسرائیل از احتمال تکرار کشتارهایی مشابه حمله هفتم اکتبر، وزیر دفاع این کشور اخیرا اعلام کرده است ‌مقامات اسرائیلی اجازه نخواهند داد تا جنوب سوریه به جنوب لبنان جدیدی تبدیل شود. پس از سقوط رژیم بشار اسد، ارتش اسرائیل مواضع خود را در بلندی‌های جولان، منطقه‌ای حائل میان دو کشور، تقویت کرده ‌و این امر احتمال شعله‌ورشدن یک درگیری منطقه‌ای را افزایش داده است.

در‌حالی‌که رئیس‌‌جمهور موقت، احمد الشراع، قصد دارد ارتشی منظم برای خلع سلاح مخالفان خود و تثبیت قدرتش تشکیل دهد، این خواسته با نگرانی‌های مشروع اقلیت‌ها که نسبت به حقوق خود در نظام سیاسی آینده سوریه تردید دارند، در تضاد است. در نهایت، سوریه همچنان اسیر گذشته خود باقی مانده است. اگرچه می‌توان انگیزه رئیس‌جمهور جدید را برای یکپارچه‌سازی ارتشی منظم که شاخصه حیاتی هر دولت است، درک کرد، اما بی‌اعتمادی شدید اقلیت‌ها، به‌ویژه با توجه به پیشینه جهادی حاکم جدید دمشق و نیروهای هیئت تحریرالشام که از او حمایت می‌کنند نیز قابل فهم است./شرق