جنگ اوکراین و غزه و دیپلماسی هسته ای

نویسنده : Eli Clifton   
دیپلماسی ایرانی: بر اساس گزارش جدیدی که اخیرا توسط نهادی به نام "پویش بین المللی برای از بین بردن تسلیحات هسته ای"  International Campaign to Abolish Nuclear Weapons” ( ICAN)" منتشر شده است، هزینه های جهانی برای ساخت تسلیحات هسته ای بین سال های 2022 تا 2023 به میزان 10.8 میلیارد دلار افزایش یافته است که 80 درصد این افزایش از سوی ایالات متحده آمریکا صورت گرفته است. افزایش 10.8 میلیارد دلاری، هزینه های جهانی سالیانه برای ساخت سلاح های هسته ای را به 91.4 میلیارد دلار می رساند. این در حالی است که بین سالهای 2019 تا 2023، 387 میلیارد دلار برای ساخت سلاح های هسته ای هزینه شده است.

در مقابل، مدیر اجرایی برنامه جهانی غذا در سال 2021 اظهار داشته است که برای پایان دادن به گرسنگی جهان، کشورها می توانند تا سال 2030 سالیانه 40 میلیارد دلار هزینه کنند که در مجموع 360 میلیارد دلار در طول 9 سال است. این پویش اشاره ای به شرکتهای تسلیحاتی هم داشته است که از افزایش هزینه‌های هسته‌ای سود می‌برند و خاطرنشان می‌کند که 20 شرکت برتر که در زمینه سلاح‌های هسته‌ای فعال هستند، بیش از 31 میلیارد دلار از فعالیت‌های خود در سال 2023 درآمد کسب کرده اند. 

در این گزارش آمده است: «حداقل 335 میلیارد دلار قراردادهای تسلیحات هسته‌ای عمده با این شرکت‌ها وجود دارد که برخی از آنها برای بیش از یک دهه ادامه داشته است». Honeywell International، Northrop Grumman، BAE Systems، Lockheed Martin و General Dynamics در صدر فهرست شرکت هایی هستند که از هزینه های حاصل از صادرات فن آوری تسلیحات هسته ای سود برده اند.  این شرکت‌ها در سال  2023 رقمی در حدود 118 میلیون دلار برای لابی دولت‌ها در ایالات متحده و فرانسه هزینه کردند و بیش از 6 میلیون دلار به اتاقهای فکری برای تحقیق و نگارش مقالات در مورد سلاح‌های هسته‌ای اهدا کردند. Lockheed Martin به بیشترین اندیشکده ها کمک کرد، از جمله: شورای آتلانتیک، موسسه بروکینگز، چتم هاوس، مرکز امنیت جدید آمریکا، مرکز مطالعات استراتژیک و بین المللی، موسسه هادسون. 

افزایش هزینه‌های تسلیحات هسته‌ای با افزایش تعداد کلاهک‌های هسته‌ای مطابقت ندارد، این تعداد پس از پایان جنگ سرد کاهش یافته است، اما تعداد سلاح‌های هسته‌ای که برای استفاده در موشک‌ها و هواپیماها قرار می گیرند، به مراتب بالا رفته است. دان اسمیت، مدیر موسسه تحقیقات صلح بین‌المللی استکهلم در یک مصاحبه مطبوعاتی گفته است: در حالی که با از بین رفتن تدریجی سلاح‌های دوران جنگ سرد، مجموع کلاهک‌های هسته‌ای جهانی همچنان روند کاهشی پیدا کرده است، متأسفانه شاهد افزایش سالیانه در تعداد کلاهک‌های هسته‌ای عملیاتی هستیم. به نظر می‌رسد این روند ادامه خواهد داشت و در سالهای آینده نیز شتاب خواهد گرفت که می تواند نگران ‌کننده باشد.»

"دان اسمیت" به تنش ها بر سر جنگ اوکراین و غزه اشاره می کند که دیپلماسی هسته ای را تضعیف کرده است. سال گذشته، روسیه مشارکت خود در آخرین معاهده دو جانبه باقی مانده هسته ای که از دوران جنگ سرد بین دو ابرقدرت منعقد شده بود و بر اساس آن  نیروهای راهبردی هسته‌ای روسیه و ایالات متحده آمریکا محدود می شد، را به طور یکجانبه به حالت تعلیق در آورد و ایالات متحده هم متقابلا اشتراک ‌گذاری داده‌های تسلیحات هسته‌ای خود با روسیه را طبق این معاهده به حالت تعلیق درآورد.

"دان اسمیت" همچنین به تهدیدات مکرر روسیه در استفاده از سلاح هسته ای در جنگ با اوکراین و همچنین جنگ اسرائیل علیه جنبش حماس در نوار غزه اشاره می کند که می تواند توافق غیررسمی در حال شکل گیری بین ایالات متحده آمریکا و ایران برای کاهش تنش در تحولات اخیر منطقه خاورمیانه را تحت الشعاع خود قرار دهد. در عین حال این درگیری ها، تلاش‌ها برای مشارکت اسرائیل - که هرگز به داشتن تسلیحات هسته‌ای خود اعتراف نکرده است - در کنفرانس ایجاد منطقه خاورمیانه عاری از سلاح‌های هسته‌ای و سایر سلاح های کشتار جمعی را تضعیف کرده است که به تدریج به تضعیف کلی دیپلماسی هسته ای کمک می کند. 

در حالی که تولید کنندگان تسلیحات هسته ای از قراردادهای منعقد شده جدید میلیاردها دلار بهره می برند، چشم انداز کلی برای محدود کردن استفاده از سلاح های هسته ای بسیار بد به نظر می رسد. ویلفرد وان، مدیر برنامه تسلیحات کشتار جمعی موسسه تحقیقات صلح بین‌المللی استکهلم در گزارش جدیدی گفته است: «ما مشاهده نکرده ایم که سلاح‌های هسته‌ای چنین نقش برجسته‌ای در روابط بین‌الملل پس از جنگ سرد بازی کند. به سختی می توان باور کرد که تقریباً دو سال از زمانی که رهبران بزرگترین کشورهای دارنده سلاح هسته ای به طور مشترک تأیید کردند که "یک جنگ هسته ای را نمی توان برد و هرگز نباید در آن جنگید" ، گذشته باشد.

منبع: Responsible Statecraft Quincy Institute/ ترجمه: علی رضوان پور