«مأمورانِ امریکایی در ایران»

دیپلماسی ایرانی: کتاب «مأمورانِ امریکایی در ایران: مصاحبه‌های وزارت امور خارجۀ امریکا با دیپلمات‌ها و کارمندانش در ایران (1340 – 1308)» بخشی از مصاحبه‌های انجام‌شده با آن دسته از دیپلمات‌ها و کنسول‌ها و کارمندان وزارت امور خارجۀ امریکاست که مدتی در ایران مشغول به کار بوده و مسئول و مأمور انجام امور مربوط به ایران بوده‌اند.

مروری بر کتاب «مأموران امریکایی در ایران»

در کتاب «مأموران امریکایی در ایران» از دید امریکایی‌هایی که به‌نحوی با بخشی از مسائل مربوط به مناسبات سیاست داخلی و بین‌المللی ایران سروکار داشته‌اند و در متن یا حاشیۀ این مسائل بوده‌اند، تصویری از ایران عصر پهلوی به‌دست می‌آوریم و نیز تصویری از نوع مناسبات ایران و امریکا در بازۀ زمانی‌ای که مصاحبه‌های کتاب دربرگیرندۀ آن هستند.

کتاب «مأموران امریکایی در ایران» چنانکه در مقدمۀ علی موسوی خلخالی و طلا تسلیمی، گردآورندگان و مترجمان مصاحبه‌های این کتاب، اشاره شده «مجموعه مصاحبه‌هایی است که بخش تاریخ شفاهی وزارت امور خارجۀ امریکا با همۀ دست‌اندرکاران امور ایران، اعم از سفرا، دیپلمات‌ها، کنسول‌ها، دبیرهای سیاسی و فرهنگی سفارتخانه‌ها، مسئولان امنیتی و افراد مسئول در نهادهای مربوطه انجام داده و در بخش آرشیو وزارت امور خارجۀ آن کشور در دسترس است.» البته، باز بنا به همان مقدمه، این کتاب جلد اول مصاحبه‌های مذکور است.

در کتاب «مأموران امریکایی در ایران»، همراه با امریکایی‌هایی که در ایران سفیر و کنسول و کارمند بوده‌اند و مأموریت‌های مختلفی را به‌عهده داشته‌اند، به ایران اشغال‌شدۀ دهۀ 1320 خورشیدی سفر می‌کنیم، وارد عصر ملی‌شدن نفت و نخست‌وزیری مصدق و کودتای 28 مرداد می‌شویم، به نقش روس‌ها در ایران و مناسبات ایران با آن‌ها از نگاه امریکایی‌ها نگاهی می‌اندازیم و دیگر رویدادهای ایران عصر پهلوی را از چشم امریکایی‌ها مرور می‌کنیم.

کتاب «مأموران امریکایی در ایران»، به گردآوری و ترجمۀ علی موسوی خلخالی و طلا تسلیمی، در بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه منتشر شده است.

بخشی از کتاب «مأموران امریکایی در ایران»

آن‌چه می‌خوانید برگرفته از بخشی از کتاب «مأموران امریکایی در ایران» است که به مصاحبۀ با جان اچ. استاتسمن، کنسول و نیز رئیس ادارۀ سیاسی امریکا در تهران بین سال‌های 1324 تا 1327 خورشیدی و مسئول امور ایران در واشتنگتن دی. سی. بین سال‌های 1327 تا 1330 خورشیدی، اختصاص دارد و در آن از نقش امریکا در کودتای 28 مرداد نیز سخن رفته است: «فکر می‌کنم بیدل اسمیت با یک مشورت مختصر با افسرهای سی.آی.اِی. تصمیم به سرنگونی مصدق گرفت، و فکر می‌کنم بعد از آن بود که دالس تصمیم گرفت کار را شروع کند و در یک دیدار خیلی اتفاقی پول را به زاهدی برساند. این به آن معنا نیست که افراد بسیاری، مثل من، در این زمینه کار نمی‌کردند، اما دوباره می‌گویم، من وقتی به این مسائل وصل شدم که سیاست بسیار حساب‌شده‌ای اتخاذ شده بود. واقعاً فکر نمی‌کنم سیاست ما در ایران ناکارآمد بود، قطعاً مثل هر توطئه‌ای نبود، اما نوعی از آن بود، پیش خودمان می‌گفتیم: "خب، خدای من، حالا باید چکار کنیم؟ باشد، بگذار از دستش خلاص شویم. وای، خب حالا باشد، حالا یک‌کم به او پول می‌دهیم. خب چرا به او دَه میلیون دلار ندهیم. باشد." بعد از آن کارکنان می‌رفتند سراغ کارشان، هندرسون و دیگران. با اینکه معتقدم هندرسون عمیقاً به این کار بی‌میل بود، هیچ نقشی در این سیاست‌بازی‌ها نداشت، اما خب، او خیلی هوشمندانه و با دقت این نگاه را گسترش داد و کمک کرد این نگرش، که مصدق کشور را به سمت تباهی و افتادن به دام کمونیسم هدایت می‌کند، در ایران به وجود بیاید. حالا آیا واقعاً هندرسون به این باور اعتقاد داشت یا نه، من نمی‌دانم، اما واقعاً این راهی بود که او رویش کار می‌کرد. او این کار را می‌کرد، با وجود اینکه دامن خودش را هم می‌گرفت.»