نقش کلیدی مترجم ها در توسعه دیپلماسی

نویسنده: عباس میرزایی قاضی، تحلیلگر روابط ایران و روسیه

دیپلماسی ایرانی: هر گاه صحبت از دیدارها و گفت‌وگوهای رو در روی روسای کشورها می شود، خصوصا رهبران و رؤسای جمهور کشورهای غیر هم‌زبان، میزان تسلط مترجم های حاضر در گفت‌وگوها که نقش اساسی و کلیدی در روند تفهیم مذاکرات را برعهده دارند نمود بیشتری پیدا می کند. 

دو رهبر از دو کشور با فرهنگی متمایز، مشخصا از ذهنیت های کاملا متفاوتی برخوردارند. چنانچه مترجم حاضر در جلسه شناخت کافی از فرهنگ کشور مقابل نداشته باشد و یا تسلط کافی بر زبان مخاطب را نداشته باشد، اثر بخشی گفت وگو را به طور ناخواسته به میزان قابل ملاحظه ای تقلیل می دهد که گاهی خروجی چنین گفت‌وگوهایی علی رغم میل رهبران حاضر در جلسه به نتیجه محسوس و مطلوبی منجر نخواهد شد. 

تاثیر این گونه عدم تسلط را با بیان یک مثال شفاف تر می کنم؛ در طول جنگ سرد میان شرق و غرب، بین ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی یا سرمایه داری و کمونیسم، تنش های بسیار زیادی وجود داشت. نیکیتا خروشچف در ۱۸ نوامبر سال ۱۹۵۶ در سخنرانی خود در سفارت لهستان در مسکو درباره طول عمر کشورهای اروپایی صحبت کرد و اصطلاح خاکسپاری و افول بعد از مدت طولانی را به کار برد. این جمله توسط مترجم شخصی خروشچف،  ویکتور سوخودروف این‌گونه ترجمه شد که ما شما را دفن خواهیم کرد! این جمله به اشتباه به صورت یک تهدید برای کشورهای اروپایی ترجمه شد و جو سالن را کاملا متشنج کرد به طوری‌که اعتراض شدید ۱۲ کشور اروپایی  حاضر در سالن را باعث شد و همگی سالن سخنرانی را ترک کردند. این مثال به وضوح بیانگر این مهم است که در بسیاری از موارد، نقش و تاثیر مترجم می تواند تاثیری ژرف در ابعاد مذاکرات ایجاد کند. 

در تازه ترین نمونه از این گونه اشتباهات، شاهد عدم تمرکز مترجم حاضر در دیدار پر اهمیت روسای جمهوری دو کشور جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه در شهر تاریخی عشق آباد بودیم. در این دیدار، دکتر پزشکیان با ظرافت تمام و همسو با فرمایشات مقام معظم رهبری در خصوص «نگاه رو به شرق» به طور دقیق و به جا از دو واژه بسیار مهم ارتباط صمیمانه و ارتباط راهبردی در جمله «ارتباط ما با کشور شما ارتباط صمیمانه و ارتباط راهبردی است» استفاده کرد اما متاسفانه تنها ارتباط صمیمانه توسط مترجم ترجمه‌ شد و هیچ اشاره ای به واژه تاثیرگذار و اصیل ارتباط راهبردی نشد. این گونه اشتباهات اگر چه سهوی است، اما تاثیر پیام را کم‌رنگ جلوه داده ودیدگاه سیاسی رئیس جمهوری کشورمان را از ارتباط صمیمانه و راهبردی که نشانگر نگاه استراتژیک دکتر پزشکیان به روابط با فدراسیون روسیه است را تنها به روابط صمیمانه تقلیل داد. 

می توان گفت با توجه به حساسیت بسیار زیاد موضوعات مطروحه با برخی کشورها که روابط با آنها از جایگاه و اهمیت بسیار ویژه ای برای جمهوری اسلامی ایران برخوردار است، باید انتخاب مترجم با دقت نظر و وسواس بیشتری همراه باشد.