وقتی، نه خبری از تشکیل کشور فلسطینی است و نه ایجاد ارتش فلسطینی

حسین فاطمی، روزنامه نگار

دیپلماسی ایرانی: در حالی که طی ماه‌های اخیر رژیم صهیونیستی و همچنین غربی‌ها، حماس را متهم به کارشکنی در مذاکرات برای آتش بس و تبادل سرا کرده‌اند که هره‌های کلیدی این جنبش فلسطینی به کرات طرح‌های خود را برای پایان دادن به کشتار و جنایت اشغالگران در باریکه غزه رائه کرده‌اند. در این باره گفته‌های روز چهارشنبه خلیل الحیه در مصاحبه با الشرق می‌تواند یکی از بارزترین نمونه‌هایی باشد که ثابت می‌کند حماس در عین حفظ خطوط قرمز و اصول مقاومت، برای پایان دادن به رنج بی‌پایان مردم غزه حاضر به انعطاف سیاسی هستند، کما اینکه در همین راستا خلیل الحیه در مقام  نایب رئیس جنبش مقاومت اسلامی فلسطین حماس از شروط این جنبش برای کنار گذاشتن اسلحه رونمایی کرده و گفته به شرط تشکیل کشور مستقل فلسطینی این کار را انجام خواهد. این چهره کلیدی حماس در سخنانی که از سوی آسوشیتدپرس نقل شد اعلام کرد که «ما چند مرتبه توافق‌هایی را برای توقف جنگ و آتش‌بس به مدت ۵ سال یا بیش‌تر ارایه کرده‌ایم.» مقام ارشد حماس این را هم تاکید کرد که این جنبش، «تشکیل کشور فلسطین با حاکمیت کامل در مرزهای ۱۹۶۷ را خواهد پذیرفت و اگر این موضوع رخ بدهد، شاخه نظامی این جنبش منحل خواهد شد.» ناگفته نماند که جنبش حماس فلسطین همواره در مذاکرات آتش‌بس غزه بر برقراری آتش‌بس دائم و خروج کامل رژیم صهیونیستی از این باریکه تاکید کرده است.

با اینحال و در ادامه همین مواضع منعطفانه، الحیه به این نکته اشاره کرد که، «جنبش حماس در موضوع شمار اسیران فلسطینی که در جریان مبادله احتمالی اسیران آزاد خواهند شد، نرمش نشان داده و کوتاه آمده است و در تشریح بیشتر این نرمش، معاون حماس در نوار غزه به روزنامه سعودی «الشرق» عنوان داشت، «به ما گفته شد که اگر در کلیدهای قرارداد مبادله انعطاف نشان دهید، رژیم اشغالگر اسرائیل آماده است تا انعطاف پذیری مثبت بالایی در خواسته‌های شما داشته باشد که منجر به توافق شود که ما در اینجا به این وعده و این خواسته پاسخ دادیم، بنابراین درخواست برای آزادی ۵۰۰ اسیر فلسطینی به ازای هر سرباز مرد یا زن اسرائیلی را به ۵۰ اسیر کاهش دادیم.» الحیه اگر چه بر بر ضرورت آتش‌بس تاکید کرد، اما به گفته او، برنامه فعلی شامل آن نمی‌شود و در توافق پیشنهادی درباره آتش‌بس صحبت شده، با این وجود درباره خروج نظامیان اشغالگر از غزه کوچکترین اشاره‌ای وجود ندارد.

-    یک تیر و چند نشان

گفته‌های خلیل الحیه در مقام تحلیل می‌تواند به مثابه یک تیر و چند نشان باشد که از یک سو، ضمن ترسیم یک چهره منعطف از حماس که همواره حاضر به انعطاف سیاسی برای تبادل اسرا، وقوع آتش بس و پایان کشتار و جنایات بی پایان رژیم صهیونیستی درباره غزه است، حتی در یک گام رو به جلو چراغ سبز خود را برای ادغام با تشکیلات خودگردان و کنار گذاشتن سلاح مقاومت مشروطبه تشکیل ارتش کشور فلسطینی روشن کرد تا از سوی دیگر عملاً توپ به زمین صهیونیست‌ها و غرب بیفتد. این در حالی است که پیشتر دولت «جو بایدن»، رئیس‌جمهور آمریکا از طرح جدیدی برای پیشبرد ایده دو دولتی رونمایی کرده بود. در تبیین ایده دولتی از منظر واشنگتن تصریح شده که «چندین نوع راهکار دودولتی وجود دارند که یکی از آنها تشکیل کشور فلسطین بودت ارتش است، کما اینکه به گفته بایدن، بعضی از کشورهای عضو سازمان ملل ارتش ندارند و یا برخی کشورها هستند که محدودیت‌هایی دارند.» 

البته بحث تشکیل کشور فلسطین بدون ارتش از مدت‌ها پیش مطرح بوده و حتی ۱۰ سال پیش، در بحبوحه مذاکرات به میانجی‌گری آمریکا برای حل درگیری‌ها میان فلسطین و رژیم صهیونیستی گزارش شده بود که محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین تشکیل کشور فلسطین بدون ارتش را پذیرفته است.« در سال  ۲۰۰۶  و پس از اینکه حماس هم در انتخابات پارلمانی فلسطین پیروز شد، با محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین بر سر تشکیل دولت وحدت ملی وارد مذاکره شد. در میانه مذاکرات، اسماعیل هنیه، رهبر سیاسی فعلی حماس، گفته بود که این گروه «در این مرحله از یک کشور فلسطینی در راستای مرزهای  ۱۹۶۷ حمایت می‌کند، اما در ازای آتش بس، نه به رسمیت شناختن رژیم صهیونیستی.» در سال ۲۰۰۸ ، خالد مشعل، رئیس سیاسی وقت حماس هم اشاره کرده بود که دولت در کرانه باختری و غزه را به همراه آتش‌بس ده ساله با رژیم صهیونیستی می‌پذیرد. او به رسمیت شناختن رژیم صهیونیستی را رد کرد، اما پیشنهاد کرد که حماس به یک

توافق صلح دائمی با رژیم صهیونیستی می‌پیوندد، اگر فلسطینی‌ها آن را در همه‌پرسی بپذیرند.
جالب تر آنجاست که پس از سال‌ها بحث داخلی، حماس در دامه روند منعطفانه خود در سال ۲۰۱۷ برنامه سیاسی جدیدی را ارائه کرد که تغییری چشمگیر در لحن نسبت به منشور اصلی حماس که در سال ۱۹۸۸ صادر شده بود، داشت. منشور سال ۱۹۸۸ مناقشه رژیم صهیونیستی و فلسطین را با عبارات کاملاً مذهبی ارائه می‌کرد. از «مبارزه ما علیه یهودیان» صحبت می‌کرد، اصرار داشت که سرزمین متعلق به مسلمانان است و اعلام می‌کرد که جهاد یا جنگ مقدس تنها راه حل مسئله فلسطین است. سند ۲۰۱۷ بسیاری از آن عبارات مذهبی را کنار گذاشت و در عوض علت آن را از نظر حقوق بشر، از جمله حق پناهندگان برای بازگشت و حق مقاومت در برابر اشغال، ارائه کرد. این سازمان اعلام کرد که مبارزه آن علیه یهودیان نیست، بلکه علیه صهیونیسم است، که آن را یک پروژه «استعماری» می‌خواند که سرزمین فلسطینیان را گرفته و آزادی‌های آنها را سرکوب کرده است. این سند شبه پذیرش دولتی در کرانه باختری و نوار غزه از سوی حماس را تایید کرد. در این بیانیه آمده است که چنین دولتی با پایتختی بیت المقدس و بازگشت آوارگان فلسطینی یک «اجماع ملی» است.

در کنار آنچه گفته شد و در حالی موضوع تشکیل کشور فلسطینی بدون ارتش و با محدودیت‌های دیپلماتیک به عنوان راهکار دو دولتی روی میز آمریکا قرار دارد که مقامات صهیونیست و مشخصاً بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر این رژیم حتی با همین ایده و تشکیل کشور فلسطین هم مخالفت کرده است. از این روست که ناظران و کارشناسان باور دارد آنچه از زبان خلیل الحیه مطرح شده است یک بازی دو سر برد برای حماس خواهد بود. چون از یک سو نشان می‌دهد که حماس مخالفتی با تشکیل کشور فلسطینی و کنار گذاشتن سلاح خود ندارد، مشروط به آنکه ایده دو دولتی و تشکیل این کشور (فلسطین) با ارتش رسمی و مجهز همراه باشد و از سوی دیگر مواضع نایب رئیس حماس به روشنی ثابت می‌کند که طرفداران ایده دولتی در یک ژست توخالی تنها بر این کلید واژه بدون برداشت گام‌های عملی تاکید دارند. این در حالی است که در نشست اخیر شورای امنیت سازمان ملل، ایالات متحده آمریکا با وتوی قطع نامه الجزایر از به رسمیت شناختن کشور فلسطینی جلوگیری کرد تا گفته‌های خلیل الحیه ثابت کند کارشکن واقعی در مسیر مذاکرات و آینده فلسطین، نه حماس، بلکه رژیم صهیونیستی و حمایت‌های بی‌دریغ ایالات متحده آمریکا است.