برزخ تل آویو

مهدی بازرگان، رزنامه نگار

دیپلماسی ایرانی: آن‌طور که مواضع مقامات اسرائیلی و برخی گزارش‌ها نشان می‌دهد، تل‌آویو و دولت نتانیاهو اکنون در برزخ دیپلماتیک و سیاسی برای پذیرش یا عدم پذیرش توافق احتمالی ایران و ایالات متحده گیر کرده‌اند. در‌این‌باره روزنامه هاآرتص در گفت‌وگو با یک مقام ارشد اسرائیلی که نامش فاش نشده است، ضمن اذعان بر این نکته که دولت بایدن مرتب اسرائیل را در مورد مذاکرات غیرمستقیم خود با ایران، از‌جمله مذاکراتی که ماه گذشته در عمان انجام شد، در جریان گذاشته، به این نکته هم اشاره داشت که اسرائیل هنوز در حال بررسی مفاد تفاهم‌های بالقوه ایران و آمریکا‌ست و درباره خط‌مشی خود در پاسخ به این موضوع تصمیم نگرفته است. علاوه بر این، این مقام ارشد قویا گزارش‌ها مبنی بر اینکه اسرائیل به نحوی علیه مذاکرات فعالیت یا تلاش می‌کند تا تفاهم‌های احتمالی را نابود کند، رد کرد.

از سوی دیگر و به باور تساحی هنگبی نیز تلاش‌های پشت پرده تهران و واشنگتن در نهایت به «تفاهم» منجر خواهد شد که به زعم مشاور امنیت ملی اسرائیل، خطری به اندازه برجام برای تل‌آویو ندارد. هنگبی در گفت‌وگو با روزنامه اسرائیل هایوم، این ارزیابی را داشت که دولت بایدن نمی‌خواهد برجام را احیا کند. مشاور نتانیاهو از قول نخست‌وزیر اسرائیل گفت: «ما معتقد نیستیم تفاهم با ایران می‌تواند جنبه مثبتی داشته باشد، اما در هر صورت، اسرائیل به چنین ترتیباتی ملزم نیست و در هر لحظه برای دفاع از خود اقدام خواهد کرد». مشاور امنیت ملی اسرائیل این نکته را هم مطرح کرد که «آمادگی ما رویارویی با این تفاهم‌ها نیست، بلکه برای سناریویی است که در آن مشخص شود ایران در آستانه عبور از آخرین نقطه‌ای است که بازگشتی از آن وجود ندارد».

این مقام اسرائیلی با اشاره به برخی گزارش‌ها درباره معامله‌ای که بر اساس آن بایدن عادی‌سازی با ریاض را به تل‌آویو هدیه دهد و در مقابل هم اسرائیل مخالفتی با توافق هسته‌ای نکند، از رد چنین معامله‌ای گفت؛ چون از دید هنگبی، آمریکایی‌ها عربستان سعودی را در کنترل ندارند، بنابراین آمریکایی‌ها نمی‌توانند به ما قول بدهند که در ازای یک پرنده دیگر، پرنده‌ای را به ما بدهند. وی با اشاره به مذاکرات تهران و واشنگتن، روند پیش‌رو برای توافق با ایران را پیچیده‌ دانست که برای مدت طولانی در جریان بوده است که نیاز به تأیید کنگره دارد. البته هنگبی اعتقاد دارد در حال حاضر امکان‌پذیر‌بودن تفاهم در طول سال انتخابات در ایالات متحده و در این مرحله، چندان روشن نیست. در مقابل گفته‌های هنگبی، یائیر لاپید، رهبر جریان اپوزیسیون، اذعان دارد که «لفاظی‌های بنیامین نتانیاهو در نامیدن توافق احتمالی ایران و آمریکا به نام تفاهم، مینی‌توافق، توافقک یا...، یک فرار رو به جلو است»؛ چراکه به زعم او، «هر‌گونه توافق احتمالی بین تهران و واشنگتن، یک توافق تمام‌عیار هسته‌ای است که نشان می‌دهد سیاست‌های نتانیاهو در مقابل تهران به شکست رسیده است».

کاخ سفید از بلاتکلیفی تا دیپلماسی چراغ خاموش

البته در آن سو همچنان دولت بایدن اصرار دارد توافقی در دستور کار نیست؛ کما‌اینکه آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا، روز جمعه به وقت محلی در نشستی خبری درباره چشم‌انداز تفاهم با ایران تأکید کرد: «برخی از گزارش‌هایی که درباره توافق در مورد مسائل هسته‌ای یا درباره بازداشت‌شدگان دیده‌ایم، دقیق و درست نیستند و صحت ندارند». البته بلینکن در ادبیاتی تکراری از عزم دولت بایدن برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای گفت و روی این جمله هم مانور داد که «همچنان معتقدیم بهترین روش برای رسیدن به این هدف از طریق دیپلماسی است».

بلینکن در عین حال یادآور شد «ما هیچ گزینه‌ای را از روی میز حذف نکرده‌ایم. هنوز توافقی وجود ندارد و گزارش‌ها در این زمینه صحت ندارند». وزیر امور خارجه آمریکا درباره شهروندان آمریکایی زندانی در ایران نیز آب پاکی را روی دست همه ریخت و عنوان کرد: «اگر‌چه هیچ امری خوشایندتر برای من از اعلام آزادی آنها وجود ندارد، اما متأسفانه در این زمینه نیز توافقی وجود ندارد». سکاندار سیاست خارجی دولت بایدن در عین حال از کار فشرده و منظم برای آزادی زندانیان خبر داد که از دید او، موضوعی جدا از مسائل هسته‌ای است. بااین‌حال، بلینکن تصریح کرد در موقعیتی نیست که بگوید یک توافق با ایران در‌خصوص زندانیان دارد.

آنچه آنتونی بلینکن روز جمعه از عدم توافق با تهران، چه در حوزه هسته‌ای و چه درخصوص تعیین تکلیف زندانیان دوتابعیتی گفت، عملا با مشاهدات خبری درباره آزادی بخشی از اموال بلوکه‌شده ایران در عراق مطابقت ندارد. بنابراین به زعم طیفی از تحلیلگران، دولت بایدن فعلا با حرکت بر مدار تکذیب در‌صدد پیش‌بردن دیپلماسی و مذاکرات چراغ‌‌خاموش است. البته در مقابل طیفی هم این گزاره احتمالی را مطرح می‌کنند که فشارهای سیاسی در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری سال 2024، عملا بایدن را به یک بلاتکلیفی در توافق با تهران رسانده است.

این فشارها به قدری جدی است که حتی برخی از هم‌حزبی‌های بایدن نیز دیگر قائل به توافق با تهران نیستند. همچنان که رابرت کندی، برادرزاده جان اف کندی و کاندیدای ریاست‌جمهوری ایالات متحده از حزب دموکرات، با اشاره به توافق برجام، آن را «‌منسوخ و نامناسب برای عصر حاضر» خواند و در توییترش نوشت: «دستیابی به صلح پایدار در خاورمیانه از طریق «تقویت و ارتقای روابط بین اسرائیل و ایران تضمین می‌شود»./شرق