دوحه به دنبال دور زدن طالبان؟!

حسین فاطمی، روزنامه نگار

دیپلماسی ایرانی: دوحه پایتخت قطر که در سالهای اخیر میزبان چندین دوره نشست های مختلف درباره افغانستان بوده، قرار است قرار است که از فردا دوشنبه نیز میزبان نشستی دیگر با حضور نمایندگان ویژه بیش از ۲۰ کشور در امور افغانستان باشد. اما باز هم نماینده‌ای از طالبان برای حضور در این نشست بین المللی دعوت نشده است.

البته منابع خبری اعلام کردند که ایران هم در نشست بین المللی دوحه درخصوص افغانستان مشارکت خواهد کرد.روزنامه الشرق اعلام کرد در نشست دوحه بیش از 25 کشور و نهاد بین‌المللی از جمله آمریکا، چین، فرانسه، آلمان، هند، اندونزی، ایران، ژاپن، قزاقستان، قرقیزستان، نروژ، پاکستان، روسیه، عربستان، تاجیکستان، ترکیه، ترکمنستان، امارات، انگلیس، ازبکستان و اتحادیه اروپا، سازمان همکاری اسلامی و سازمان همکاری شانگهای مشارکت خواهند داشت. بر اساس این گزارش، نشست دوحه دو روزه بود و آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل ریاست آن را برعهده خواهد داشت.

نشست فردا در دوحه از سوی سازمان ملل برنامه ریزی شده است و طبق گفته «استفان دوجاریک»، سخنگوی سازمان ملل، آنتونیو گوترش( دبیرکل) از طالبان برای حضور در این نشست دعوت نکرده است. تارنمای شبکه طلوع‌نیوز افغانستان با اشاره به جزییات نشست نوشت: «در این نشست درباره نگرانی‌های جهانی درباره سیاست‌های طالبان و تغییر آن گفت‌وگو خواهد شد.»

- اهداف نشست

برخی منابع خبری عنوان داشتند که اهداف نشست دو روزه دوحه عبارت اند از: «تقویت تعامل بین‌المللی پیرامون اهداف مشترک برای یک راه پایدار رو به جلو، و شناسایی پارامترهای خلاق انعطاف‌پذیر، اصولی و تعامل سازنده گفته شده است.»فرهان حق، سخنگوی دبیرکل سازمان ملل متحد هم در این باره عنوان داشت: «ما دیدگاه خود را عمدتاً از طریق ارزیابی‌های ماموریت سازمان ملل به مقام‌های حاکم در افغانستان بیان کردیم، همانطور که شما می‌دانید ما نشستی در دوحه داریم که قراراست در مورد فرمان‌ها و موضوعات دیگر صحبت کنیم.»

به موازات این نکات یک روزنامه قطری هم به اهداف برگزاری نشست دوحه اشاره داشت. روزنامه الشرق پیرامون این موضوع نوشت: «هدف از این نشست فعال شدن مشارکت های بین المللی مشترک و سازنده و در راستای تشویق طالبان برای تغییر رفتارهای خود در کوتاه مدت و میان مدت است.»

در عین حال قبل تر هم استفان دوجاریک به تشریح اهداف نشست دوحه پرداخت. سخنگوی سازمان ملل روز جمعه گذشته به وقت محلی در نیویورک در جمع خبرنگاران، ضمن استقبال از قطعنامه پنجشنبه گذشته شورای امنیت در حمایت از زنان افغانستان در خصوص اهداف نشست قطر گفت: «هدف اجلاس دوحه با موضوع افغانستان بررسی یک راه و رویکرد مشترک در خصوص افغانستان به خصوص مساله زنان و دختران و مبارزه با تروریسم و قاچاق مواد مخدر است.اعلام کرد که آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل از طالبان برای شرکت در نشست دوحه دعوت نکرده است و به رسمیت شناختن آنها نیز در این اجلاس مطرح نیست.»

اگر چه طبق اخبار واصله خبری از حضور طالبان درنشست دوحه نیست، اما از سویی هم، طالبان با استقبال از این نشست، می‌گوید که خواهان به رسمیت شناخته شدن از سوی کشورهای جهان است. با آنکه سخنگوی طالبان درباره‌ حضور نماینده خود در نشست دوحه چیزی نمی‌گوید، ولی از حاضران در این نشست می‌خواهد تا در این گونه نشست‌ها از نماینده افغانستان نیز دعوت شود. ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان در این باره تاکید کرد: «نماینده افغانستان باید در آن‌جا باشد تا ما موضع‌گیری خود را داشته باشیم و دوم این‌ که دیدگاه دیگر کشورها درباره افغانستان باید سازنده و بر اساس همکاری باشد.» با این حال، برخی از کارشناسان مسایل سیاسی درباره شرایط به رسمیت شناخته شدن طالبان دیدگاه‌های گوناگونی دارند.

- قطر و عدم دعوت از طالبان

در حالی دوحه از فردا دوشنبه میزبان نشست دو روزه پیرامون تحولات افغانستان بدون حضور نماینده ای از طالبان است که قطر اولین کشوری بود که با پذیرش دفتر سیاسی طالبان و برگزاری مذاکرات صلح بین این گروه با آمریکایی ها نقش کلیدی در بازگشت طالبان به قدرت ایفا کرد.

لذا در این میان ناظران اعتقاد دارند که دوحه کماکان تمایل بسیار زیادی دارد که نماینده ای از طالبان در این نشست دو روزه حضور پیدا کند، اما مخالفت اکثر کشورهای حاضر و همچنین سازمان ملل و شخص آنتونیو گوترش (دبیرکل) به عنوان رئیس نشست، عملاً دست قطری‌ها را برای حضور نماینده‌ای از طالبان بسته است.

 با این حال طیفی دیگر از تحلیلگران بر این باورند که شاید قطر در به قدرت رسیدن مجدد طالبان نقش کلیدی داشته باشد و در طی ۲۰ ماهی که از آغاز مجدد حکومت طالبان می گذرد، قطر حامی اصلی این جریان بوده است، اما این امکان وجود دارد که به واسطه برخی گسل ها و شکاف ها، قطر اکنون به دنبال اتخاذ مسیری بدون طالبان است.

- آینده افغانستان با طالبان چه خواهد بود؟

برخی منابع خبری اذعان داشتند که صدور قطعنامه در شورای امنیت پیرامون افغانستان پیش درآمدی بر نشست دو روزه دوحه بود. اعضای شورای امنیت سازمان ملل متحد عصر پنجشنبه به وقت محلی (۲۷ آوریل /۷ اردیبهشت ماه ) با اجماع به قطعنامه ای رای مثبت دادند که اعمال محدودیت ها و ممنوعیت ها از سوی دولت طالبان بر زنان افغانستان را محکوم کرده است.

قطعنامه  پیشنهادی را اگرچه امارات و ژاپن ارائه کردند و مورد حمایت آمریکا و دیگر کشورهای غربی بود، اما بیش از ۹۰ عضو سازمان ملل از این قعطنامه حمایت کردند.قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل  اعمال محدودیت بر زنان افغان و ممنوعیت کار آنان برای سازمان ملل متحد در افغانستان را محکوم کرده و از دولت طالبان خواسته است که این اعمال محدودیت ها و ممنوعیت ها را  "به سرعت" متوقف کند. در این قطعنامه آمده است که ممنوعیت کار زنان افغان برای سازمان ملل متحد «حقوق بشر و اصول بشردوستانه را تضعیف می کند.» از دیدگاه جامعه جهانی و سازمان ملل متحد، بدون تغییرات در سیاست‌های کنونی حکومت طالبان، هیچ تعاملی پیش نخواهد رفت. 

به نظر می رسد تداوم مسیر فعلی توسط طالبان سبب می شود که جامعه جهانی به تعامل بین‌المللی وفادار نماند و این معضل باعث می‌شود که بار دیگر افغانستان به انزوا کشیده شده و مردم افغانستان به باد فراموشی سپرده شوند. به خصوص که دفتر توسعه سازمان ملل متحد از احتمال کاهش ۳۰ درصدی کمک‌های بشردوستانه به افغانستان خبر داد. 

در این رابطه خبرگزاری رویترز گزارش داد که به دلیل توجه کمک کنندگان به سایر بحران‌ها و محدودیت‌های طالبان درباره زنان کارمند در سازمان ملل، کمک به افغانستان کاهش خواهد یافت. از این رو برای افغانستان و جهان نیاز است که به خاطر کار مشترک تفاهم‌ داشته باشند و در مسایلی که افغانستان و جهان را نزدیک می‌کند هر دو طرف باید مسئولیت‌های خود را ادا کند. حال باید دید نشست دو روزه دوحه چه مسیری را برای سازمان ملل، کشورهای عضو، افغانستان و طالبان ترسیم خواهد کرد؟!